Ayb Nedir

1-)AYB



Eksiklik, noksanlık, toplumun normal karşılamadığı hususlar. İstılahi tabir olarak "ayb" veya "ayıp"; yapılan bir alış-veriş neticesinde satılan bir malın bir eksikliğinin çıkması veya daha önceden bilinmesi üzerine ortaya çıkan hukuki durumla ilgili bir fıkhi kavramdır.

Alış-verişi yapanlardan her biri muhayyerlik hak ve yetkilerine sahiptir. Alınan malda bir eksiklik veya noksanlığın görülmesi üzerine muhayyerlik hakkının kullanılmasına Hiyaru'l-Ayb* adı verilir. Özellikle bu hak alıcı için söz konusu olduğundan alıcı isterse malı geri verebilme hakkına sahiptir. Mutlak bir alış-verişte satılan bir malın satıştan önce var olduğu sabit ve satıştan sonra da giderilmesi imkansız olan bir ayıbı bulunursa; alıcı malı geri verme veya belirtilmiş değeri ile kabul edip etmeme hususunda serbesttir. Ancak malı aldığını kabul ettiğini söyleyip, malın değerinde bir indirim yaparak bedelini ödemesi söz konusu olamaz. Alıcı malı ele geçirdikten sonra böyle bir kusur ortaya çıkarsa satıcıya malı geri verip alış-verişi feshedemez. Fakat malı ele geçirmemiş ise ve bu arada maldaki bir aybı öğrenirse alış-verişi bozma hakkına sahiptir.

Alış-veriş sırasında ayıp serbestiliği şartını sözkonusu etmeye gerek yoktur. Hiyaru'l-ayb iki kısımdır:

Birincisi; aybın satıcının bilgisi ve isteğiyle yapılmış olmasıdır. Mesela, satılacak bir süte önceden su karıştırılması veya sade yağa margarin katılması gibi.

İkinci kısım ise malda tabii bir eksikliğin bulunması. Bu da iki türlüdür. 1-Aleni ayıp, 2-Gizli ayıp. Aleni ayıpta satılan bir malda bulunup, bakıldığında görülebilecek bir ayıp ise bu zahir ve aleni bir ayıptır. Mesela satılan bir atın tek gözlü veya topal olması gibi. Gizli ayıp ise ilk anda bakıldığında görülmeyen eksiklik ve ayıptır. Satılan fındık yahut cevizlerin içinin çürük olması gibi. Hiyaru'l-ayb'ın bir hak olarak sabit olabilmesi için bazı şartların bulunması gerekir: Satılan malın cinsinden başka malların büyük bir ekserisinde böyle bir aybın bulunmaması. Malda ortaya çıkan aybın, alış-verişin gerçekleşmesinden önce satıcının elindeyken meydana gelmiş olması. Ortaya çıkan bu aybın akdin feshinden önce varlığını sürdürüp alenen görünmesidir.

M. Beşir ERYARSOY

2-)Her kim bir müslüman kardeşinin ayblarını, kusurlarını, kimsenin görmesini ve işitmesini istemediği şeylerini örterse, Allahü teala da kıyamet gününde onun ayblarını örter. Her kim müslüman kardeşinin meydana çıkmasını istemediği bir şeyini ortaya çıkarır ve dile verirse, Allahü teala da onun ayblarını, kimsenin bilmesini istemediği hallerini meydana çıkarır ve bu suretle kendi evi içinde de olsa onu rezil eder. Müslüman kardeşinin ayblarını örten, bir ölüyü diriltmiş gibidir. (Hadis-i şerif-Müslim)

İnsanların ayblarını görme. İnsanların ayblarını gören onların hedefi olur. (Cafer-i Sadık)

Kendisinde gördüğün bir aybdan dolayı, müslüman kardeşini kötüleme. Olur ki, aynı hataya sen de düşersin ve ondan da kötü olursun. (Ebu Cafer bin Sinan)

Bir kimse satın aldığı bir malda ayb bulsa, tam fiyatı ile almakta veya red etmekte muhayyerdir, serbesttir (alış verişten vaz geçebilir). (İbn-i Âbidin)

Bu bilgi faydalı oldu mu ?