Cebeci Ocağı Nedir

1-)Osmanlı askeri teşkilatında silahların tedariki, muhafazası ve sefer zamanında cepheye götürülmesiyle vazifeli kapıkulu ocağı. Ocağın mensuplarına "Cebeciler" denilmektedir.

Cebeci Ocağı, Fatih Sultan Mehmed Han zamanında kuruldu. İlk zamanlarda bu ocağın mensupları yeniçeriler gibi, acemi oğlanları arasından seçilmekteydi. Bunlar ocağa "şakird" (öğrenci) sıfatıyle alınırlar, sonra asıl Cebeciler arasına geçerlerdi. Maaş defterlerinden anlaşıldığına göre Cebeciler 59 bölük ve 37 orta bölük olmak üzere 96 odaya ayrılmıştı. Cebeci ortaları silah yapan, tamir eden, barutları ıslah eyleyen ve harp levazımatını hazırlayan sınıflardan teşekkül ediyordu. Bunların arasında ayrı bir sınıf olarak humbara dökücüleri, barutçular ve lağımcılar da vardı.

Cebecilerin en büyük subayına "Cebecibaşı" adı verilirdi. Cebecibaşılık makamı boşaldığı zaman, başkethüda bu makama tayin edilirdi. Ancak bazan cebehane başçavuşunun ve hatta sonraları ocak dışından da Cebecibaşı tayin edildiği olmuştur. Cebecilerin rütbe bakımından Cebecibaşı ve dört kethüdadan sonra sırasıyla cebeci başçavuşu, büyük ve orta kumandanları, odabaşıları ve küçük subaylar gelirdi. Ocağın hesap işlerine "Cebeci Katibi" bakardı.

Cebeciler başlarında iki ucu omuzlarına doğru sarkan ve dört tarafı yeşil çuha olan şebkülah denilen serpuşu giyerler ve merasim esnasında bunun üzerine tüy takarlardı. Cebecilerin malul ve ihtiyarları, ocaklarının kanunu üzere belli miktarda aylığa bağlanarak emekliye ayrılırlardı.

Cebehane, Ayasofya Camii karşısında, son devirde yanmış olan adliye binasının yerinde idi. Burada zabit ve neferlerin odaları, silah ve sair harp malzemesi tamirhanesi ve depo bulunuyordu. Cebehane için lazım olan mamul ve gayri mamul bütün eşya bu depoda bulunurdu. Yeniçerilere ait cebe (zırh) üzerlerinin kumaşları, tolga kılıfları, zırh keseleri, meşin, bakır, pamuk ipliği, keten, çelik, kayık, tüfenk maşası, cebehane anbarında bulunan eşyalardan bir kısmıdır. Bunlardan başka kürek, kazma ve bunların sapları, tüfenk kundağı ve diğer imal edilmiş malzemeler hep burada bulunur ve yapılırdı. Bu eşyadan icab edenlerin lüzumu halinde donanmaya ve kalelere sevkleri cebecibaşıya aitti. Cebehanede levazım azaldığı zaman, bu noksanı Cebecibaşı divana arz eder ve noksanlar tamamlanırdı. Yeniçeriler devlet merkezinde bulunurlarken tüfenk taşımaları yasak olduğundan bunların talim zamanlarında kullanacakları tüfenkleri cebecibaşı verir ve işleri bitince yine geri alırdı.

Kalelere silah ve cephane gönderilmesi, oradaki cephanenin muhafazası, Cebeci Ocağı tarafından gönderilmiş olan Cebecilere aitti. Bu kalelerdeki silah, cephane ve barut gibi harp levazımının muayeneleri ve işe yarayıp yaramayacağının tedkiki Cebecibaşı tarafından yapılırdı. Kalelerde hizmet eden Cebeciler de Yeniçeriler gibi üç sene müddetle kale hizmetinde bulunurlar ve sonra merkeze getirilip yerlerine başkaları gönderilirdi. Bu cebecilerin başlarında zabitleri bulunurdu.

Savaş zamanında yeniçerilere ait harp levazımatı Cebeciler vasıtasıyla katır ve develerle nakledilir ve harp mıntıkasına girildikten sonra, kendilerine dağıtılırdı. Ordu savaş meydanında yerini aldığı zaman, Cebeciler kanun üzere ordunun merkez cebhesinin gerisinde bulunurlardı.

Cebecilerin sayıları devirlere göre artıp, eksilme göstermiştir. Kanuni devrinde sayıları 700 iken, 1570 yılında 4000, Eğri seferinde 3000, Dördüncü Murad devrinde 7000-8000 olmuş, 1702 yılında ise 2500’e kadar indirilmiştir.

1826 yılında İkinci Mahmud Han yeniçerilerle birlikte artan itaatsizlikleri dolayısıyla Cebeci Ocağını da kaldırdı.

Daha sonra modern bir anlayışla Asakir-i Mansure-i Muhammediyye ordusunun tesisiyle birlikte, 1054 neferden meydana gelen yeni bir Cebehane sınıfı kuruldu. Sağ ve sol kol olarak tertib edilen ve birer Bölükbaşının kumandanlığı altında idare olunan bu yeni teşkilat 1860’a kadar varlığını korumuştur.

2-)Yeniçeri örgütünde silahların yapımı, onarımı ve bakımı ile görevli olan ağabölüğü.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?