Cemaatle Namaz Nedir

1-)

Cemaat namazı; bir araya gelen müslümanların bir imama uyarak topluca kıldıkları namaza denilir.

"Dinin direği" olarak tanımlanan ve İslam'ın beş şartından birisi olan beş vakit namazın, İslam'ın cemaate verdiği önemden dolayı, toplu olarak eda edilmesi gerekmektedir.

Cemaatla namaz kılmak Kitap, Sünnet ve İcma ile sabittir. Cenab-i Hak Peygamberimiz'e hitaben şöyle buyurur: "Sen müminler arasında bulunup onlara namaz kıldıracağın zaman onlardan bir kısmı seninle beraber olsun." (en-Nisa, 4/102). Hz. Peygamber (s.a.s.) de cemaatle namazın faziletini şöyle açıklamıştır. "Cemaatle kılınan namaz, bir insanın tek başına kıldığı namazdan yirmi yedi derece daha faziletlidir. " (Buhari, Ezan 30; Salat 87; Müslim, Mesacid 245; Ebu Davud, Salat 48; Tirmizi, Salat 47). Başka bir rivayette bu fazilet yirmibeş derece olarak ifade edilmiştir. (İbn Mace, Mesacid, 16). Ayrıca Rasulullah (s.a.s.) şöyle buyurur:

"Bir kimse güzelce abdest alır, sırf namaz için camiye giderse, camiye varıncaya kadar atmış olduğu her adıma mukabıl bir derece yükselir ve bir günahı silinir." (Ebu Davud,'Salat,8).

Cemaatın teşekkül etmesi için en az iki kişi gereklidir. Bu da imamla birlikte bir kişinin daha bulunmasıyla olur. Peygamber (s.a.s.)'in "İki ve daha yukarısı cemaattır. " (Buhari, Ezan 35) sözünden bunu anlıyoruz.

Cemaatın gerçekleşmesi için bu iki kişiden birinin imam olması, diğerinin de buna uyması gerekir. İmama uyan şahıs ister erkek, ister kadın, isterse akil çocuk olsun farketmez. Çünkü Peygamber (s.a.s.) iki kişiyi "cemaat" diye adlandırmıştır. Deli ve akil olmayan çocuk cemaat olarak kabul edilmez. Zira bu ikisi namaz kılmakla yükümlü değildirler ve adeta yok hükmündedirler. (el-Kasani, Bedaiu's-Sanayi, Beyrut 1394/1974, I, 156).

Beş vakit farz namaz ile teravih ve küsuf namazları gibi sünnetler cemaatle kılınabileceği gibi münferid olarak da kılınabilir. Ancak cuma namazı ile bayram namazlarının cemaatle kılınması şarttır. Zira bu iki namazın sıhhatinin şartlarından biri de cemaattır.

Bayram namazları için imamla birlikte bir kişinin daha bulunması yeterlidir. Cuma namazı için ise bu sayı -imam hariç- ikiden az olamaz.

Kadınların kendi aralarında cemaatle namaz kılmaları caiz olmakla birlikte mekruhtur. Bu durumda imam olan kadın ön safın ortasında yer alır. (el-Merginani, a.g.e., I, 56).

Genç kadınların, erkeklerle kılınan cemaat namazına gitmeleri de (fitneye sebep olduğu takdirde) mekruhtur. Ancak ihtiyar kadınlar için bir sakınca yoktur. (el-Merginani, a.g.e., I, 57).

Cemaatle namaz kılan sadece iki erkek ise, imam kendisine uyan kişiyi sağ tarafında durdurur. İki kişiye imam olduğu takdirde onların önüne geçer. İmamdan başka bir erkek ve bir kadın bulunursa erkek imamın sağında, kadın imamın arkasında biraz geride durur. İki erkek ve bir kadın bulunursa, erkekler imamın arkasında saf olur, kadın da bu iki erkeğin arkasında durur. Erkeklerin bir kadına veya çocuğa uymaları, arkalarında namaz kılmaları caiz değildir. (Merginani, I, 56).

Safların sık ve düzgün olması, omuzların birbirine bitiştirilmesi, Peygamberimiz (s.a.s.)'in üzerinde önemle durduğu bir husustur. Bunun için imamın namaza başlamadan önce safları kontrol etmesi gerekir.

İmam olan kimsenin normal olarak orta bir sürede namazı kıldırması gerekir. Uzatarak cemaatı bıktırması veya kısaltarak acele etmesi uygun değildir. Ancak belli bir cemaatin, namazlarının uzatılmasını istemeleri halinde namazın uzatılmasında bir beis yoktur.

Cemaat namazında kadınlarla küçük çocuklar bulunursa, sırasıyla en önde erkekler, sonra kadınlar, en arkada da çocuklar dizilir. Erkek imama uyan kadının, aralarında bir perde vs. olmadan imamın yanında durması erkeğin namazını bozar. (el-Merginani, a.g.e., I, 57).

Rasulullah (s.a.s.) cemaat namazının faziletini çeşitli vesilelerle dile getirmiş, kendisinden bu konuda bir çok hadis işitilmiştir. Bunlardan bazıları:

"Adamın cemaatle kıldığı namaz, evinde veya çarşısında kıldığı namazdan yirmi küsür derece fazladır." (İbn Mace, Mesacid, 16).

"Adamın cemaatle kıldığı namaz, kendi başına kıldığı namazdan yirmiyedi derece üstündür. " (Buhari, Ezan 29; Müslim, Mesacid, 249; el-Muvatta, Cemaa, 1; İbn Mace, Mesacid, 16).

"Eğer halk yatsı ve sabah namazlarındaki fazileti bilselerdi, emekleyerek dahi olsa cemaate gelirlerdi. " (İbn Mace, Mesacid, 18)

"Kim yatsıyı cemaatle kılarsa, gecenin yarısını ibadetle geçirmiş gibi olur. Kim hem yatsı hem de sabahı cemaatle kılarsa, bir geceyi ibadetle geçirmiş gibi olur" (Ebu Davud, es-Sala, 45).

Peygamber (s.a.s.), bir taraftan cemaatle namaza teşvik ederken, diğer yandan cemaati terkedenleri şöyle yermektedir:

"Vallahi içimden öyle arzu ediyorum ki, namaza durulmasını emredeyim de ikame edilsin, sonra bir adama emredeyim halka namaz kıldırsın. Bu emirden sonra beraberinde odun demetleri olan bir kaç' adamı, cemaate gelmeyen gurüha götürüp de üzerlerine evlerini cayır cayır yakayım. " (el-Muvatta', Cemaa 3; İbn Mace, Mesacid, 17).

"Vallahi bazı kavimler cemaatleri terketmekten vaz geçecekler ya da Allah onların kalblerini mühürleyecektir. Sonra da muhakkak gafillerden olacaklardır. " (İbn Mace, Mesacid, 17).

Peygamber Efendimiz (s.a.s.) zamanından günümüze kadar namaz bu üstün faziletinden dolayı cemaatle eda edilmiş, bu maksat için inşa edilen camiler de, ifa ettikleri daha bir çok fonksiyonlarıyla birlikte sosyal birer kurum haline gelmişlerdir. Cemaatle namaz, Hanefi mezhebine göre sünnet-i müekke'de; Şafii mezhebine göre, farz-ı kifaye -sünnet-i müekke'de-; Maliki mezhebine göre, sünnet-i müekke'de-farz-ı kifaye: Hanbeli mezhebi ve Davud ez-Zahiri'ye göre ise; farz-ı ayın'dır. (Tecrid-i Sarih Tercümesi, II, 604).

Cemaata katılmak için; başkalarıyla namaz kılmağa gücü yetmek, çıplak olmamak ve mukim olmak şartları aranmaktadır. Bir kimse evinde hanım ve çocuklarına imamlık yaparsa, cemaatın faziletini elde edebilir ve sevap kazanabilir. Fakat camide cematla kılmak daha çok sevabı gerektirir. Cemaat,herhangi bir yerde alenen eda edilmediği takdirde, evlerde ve dükkanlarda ilan edilmeden kılınan namaz gibi,halkı cemaat sorumluluğundan kurtaramaz. Cemaatla namaz kılmayan bir yöre halkını önce ezan ile cemaat olmaya davet etmek gerekir. İslam'ın hakim olduğu toplumda müslümanlar eğer bu davetle cemaate gelmezlerse, onları cemaate katılmaya zorlamak için şiddete başvurmak gerekir. Cemaati çok olan camide cemaatle namaz kılmak daha efdaldir. Ancak imamı ehl-i bid'attan olursa, yani onun küfrünü değil, fıskını gerektiren bir hal bulunursa o zaman cemaati az olan camiye gitmek daha iyidir. Cemaatla namaz kılmak için camiye gitmeye engel olan bazı mazeretler vardır ki bunlara fıkıhta: "Cemaate gitmemeyi mübah kılan özürler" denilir. Bu mazeretler şunlardır:

-Yürüyemiyecek kadar hasta olmak, felçli olmak, ihtiyar olmak, kör olmak, kolu, ayağı kesik olmak.

Bunların dışında herkesin kendi durumuna göre meşru sayılan önemli mazeretleri de cemaata gitmemeyi mübah kılabilir. Evde hastasının başında bulunması gereken kişi v.s. gibi. Cemaatle namazda kendisine uyulan kimseye imam*; vazifesine imamet* ; cemaatin imama uymasına iktida*; imama uyanlara muktedi*; muktedilerin meydana getirdiği düzgün sıraya da saf* denir. Cemaat saf halinde namaz kılarken hareketlerini imamdan sonra yapmak zorundadır. Mesela rükua varışta, rükudan kalkışta, secdeye varışta vb. imamı takip eder. İmamdan başka bir kişi bile olsa cemaatla namaz kılınabilir.

Şüphesiz cemaat namazı, ferdi olarak kılınan namazlardan sevap bakımından daha üstündür. Müslümanları bir araya getirmesi, onlara dayanışma ruhu aşılaması, faziletlerinden bazılarıdır. Bu faziletleri maddeler halinde şu şekilde sıralamak mümkündür.

1-Vaktin evvelinde namaza gitmek, 2- İslam şiarını açığa vurmak, 3- İbadet üzerinde toplanarak yardımlaşmakla şeytanı çileden çıkarmak,

4- İbadete karşı gevşekliği olanın canlanması,

5- Münafıklık vasfından ve süizandan selamette bulunmak,

6- Komşular arasında kaynaşma düzeninin kurulması,

7- Namaz vakitlerinde semt sakinlerinin buluşmaları,

8- Müslümanlar arasında bulunması gerekli olan birlik ve beraberliğin örnek bir misalini vermek ve pekiştirmek. (İbn Mace Terceme ve Şerhi, II, 632).

Bu bilgi faydalı oldu mu ?