Cerh Ve Ta'dil Nedir

1-)CERH ve TA'DÎL



Cerh; yaralamak, sövmek; ta dil, düzeltmek, hizaya getirmek, tezkiye etmek demektir.

Istılahi manaları ise; Cerh, günahkarlık, tedlis (karıştırıcılık), yalancılık gibi sebeplerle bir ravinin, hadis mütehassısları tarafından rivayetlerinin reddedilmesi. Ta'dil; Bir raviyi rivayetleri kabul olunacak şekilde vasıflandırmak, tanıtmak demektir.

Hadis ravilerinin kusur ve meziyetlerinin özel terimlerle tetkik edildiği "cerh ve ta'dil ilmi" hadis ilminin en önemli konularından birini oluşturur. Sözlü rivayetlerin yaygın olduğu bir dönemde ortaya çıkıp gelişen bu ilmin, hadisin ve dolayısıyla İslam'ın korunması açısından hicri dördüncü yüzyıla kadar çok faal bir rol oynadığı kesin bir gerçektir.

Hz. Peygamber (s.a.s.)'den sonra meydana gelen bazı siyasi olaylar neticesinde birtakım sapık itikadi grupların ortaya çıkması ve bunların kendi görüşleri lehinde hadisin otoritesinden yararlanmak istemeleri, kendilerini hadis uydurmaya sevketmiştir. (Ahmed Naim, Tecrid-i Sarih Tercümesi, Mukaddime, 351; Yaşar Kandemir, Mevzu Hadisler, 31-48).

Bu olumsuz gelişmeler karşısında İslam alimleri kılı kırk yararcasına bir titizlik göstererek, hadislerin kitaplara geçirilip tasnif edildiği zamana kadar her raviyi cerh ve ta'dile tabi tutmuşlar ve bu şekilde, güvenilir olanları zayıflardan, tanınmayanlardan, uydurmacı ve yalancılardan ayırdetmişlerdir (Ahmed Naim, Mukaddime, 351).

Dini, asli berraklığı içerisinde korumayı yegane hedef ve vazife bilen İslam alimlerinin bu davranışlarını bir başka şekilde yorumlamak mümkün değildir. Zira Tirmizi'nin de açıkça ortaya koyduğu gibi, amaç, müslümanların hayrını ve iyiliğini istemektir (Ahmed Naim, Mukaddime; 351). Yoksa hiç bir kimse sebepsiz yere müslümanın gıybetini yapmış ve onları çekiştirmeyi istemiş değildir.

Tanınmış münekkitlerden Yahya b. Said el-Kattan cerhettiği muhterem zevat dolayısıyla kendisine yöneltilen:

- Sen cerhettiğin bu zevatın kıyamet gününde karşına hasım olarak çıkmalarından korkmuyor musun? şeklindeki bir soruya:

"Bunların düşmanlığına maruz kalmam; hadisini müdafaa etmediğimden dolayı Rasulullah (s.a.s.)'in karşıma hasım olarak çıkmasından çok daha kolaydır." diye cevap vermiştir (Ahmed Naim, Mukaddime, 350).

Onun bu cevabında da görüleceği gibi, konu bir gıybet ve çekiştirme meselesi değil; ilim ehlinin taşıdığı sorumluluk duygusunun ve ilmi anlayışın bir çeşit tezahürüdür.

Diğer taraftan cerh ve ta'dili yapacak alimlerde birtakım özelliklerin arandığı gibi; cerh ve ta'dil esnasında dikkate alınması gereken esaslar da mevcuttur. Bu yönleriyle ehil olmayan bir kimsenin cerh ve ta'diline itibar edilemez. Şartlarına riayet edilmeden yürütülmüş cerh ve ta'dilin de ifade edeceği hiç bir değer yoktur. (Ahmed Naim, Mukaddime, 365-389).

Hadis münekkitleri cerh ve ta'dilde ravilerin kuvvet ve zayıflık, doğruluk ve yalancılık gibi durumlarına işaret eden bir takım terimler kullanmışlardır. Ta'dil için kullanılan terimlerin tertibinde ulema arasında tam bir ittifak yoktur. İbn Hacer el-Askalani bu terimleri en yükseğinden alta doğru altı derecede toplamıştır. Aynı şekilde cerh için kullanılan tabirler de en hafifinden en ağırına doğru altı kısma ayrılmıştır. Ta'dilin en yüksek derecesi "evseku'n-nas", "esbetü'nnas" (insanların en güveniliri); cerhin en ağır derecesi ise "ekzebü'n-nas" (insanların en yalancısı), "hüve ruknu'l-kezibi" (o, yatanın ocağıdır)... tabirleriyle ifade olunur (Ahmed Naim, Mukaddime, 391-398; İbn es-Salah, Ulumu'l-Hadis, I33-137; Suyuti, Tedrib, 229-236).

Hadisin sahihini sekiminden, makbulünü merdudundan ayırma gayretinin bir neticesi olarak gelişmiş olan bu ilim dalında kaleme alınmış bir çok eser mevcuttur. İbn Ebi Hatim er-Razi'nin "Kitabü'l-cerh ve't-ta'dil'i"; Ahmed b. Hanbel'in "Kitabü'l-ılel'i" Zehebi'nin "Mizanü'l i'tidal"Buhari'nin "et-Tarihü'l-kebir'i" bu alanda yazılmış çok sayıdaki eserden sadece birkaçıdır.

İsmail Lütfi ÇAKAN

2-)Hadis alimleri, din gayretleri ve müslümanların iyiliği için, bozuk ve yalancı olanları cerh ve ta'dil yapmışlardır. Yoksa onların maksatları müslümanları kötülemek, gıybetlerini yapmak değildi. (Tirmizi)

Bu bilgi faydalı oldu mu ?