Dikilitaş Nedir

Dikilitaş Nedir ? Dikilitaş Ne demek ?

1-)Alm. Obelisk (m), Fr. Obelisque (m), İng. Erect stone monument; obelisk. Eskiden bir zafer veya ölmüş birinin hatırasını yaşatmak için yere dikey olarak dikilen yekpare taşlar. Bunların üzerlerinde yazılar ve kabartmalar da bulunur. Tarihi ve arkeolojik kıymetler taşırlar. Bugün dünyanın önemli şehirlerinde pekçok dikilitaş vardır. Bunlar çeşitli devirlerde bazı sebeplerle dikilmişlerdir. Herbirisi ayrı ebatta, ayrı şekilde ve ayrı kompozisyondadırlar. Kimisi bütün olarak bir tek şeyi anlatmaya çalışırken, bazıları kabartmalar ve duruş şekliyle bir şeyler anlatmaya çalışırlar.

Dikilitaşlar yapıldıkları devir ve yapan veya yaptıran milletlerin kültürleri hakkında bize bilgi verirler. Günümüze kadar büyük bir kısmı korunarak gelebilmiş olan bu abidelere günümüzde de önem verilmiş ve koruma altına alınmışlardır. Bu dikilitaşların üzerlerindeki yazılar ve kabartmalar, taşın dikiliş sebebi, diktiren kimsenin ismi, taşın dikiliş tarihi gibi bilgiler taşırlar. Bazıları da son derece sadedir veya hakkında bilgi edinilebilecek herhangi bir şey taşımazlar. Bunlara da halk tarafından uydurulmuş isimler ve hikayeler yakıştırılır.

Dikilitaşlar genellikle iki kısımda incelenir:

A. Tarih öncesi devirlerine ait dikilitaşlar: Bu nevi dikilitaşlar da genellikle iki grup altında incelenir:

1. Menhirler: Bunlar toprağa sağlamca oturtulmuş, yüksekliği 20 metreyi aşabilen kaba saba ve yontulmamış abidelerdir. İngiltere’de, Mısır-Karnak’da, Sibirya’da ve dünyanın diğer bazı yerlerinde de bu çeşit taşlara rastlanır.

2. Kromlekler: Daire şeklinde dizilmiş dikilitaş gruplarına denilir. Özellikle İngiltere’de, İskoçya’da, Norveç ve İsveç ile Baltık Denizi kıyılarında mevcuttur.

B. Tarih devirleri dikilitaşları: Bu grupta incelenen dikilitaşlar ikiye ayrılır.

1. Steller: Çoğu zaman dikdörtgen biçiminde rastlanan, bir insanı veya mühim bir tarihi hadiseyi anmak maksadıyla dikey olarak yerleştirilmiş taşlar olup, üzerlerinde yazılar, kitabeler, çeşitli bitki ve hayvan figürleri bulunur. Eski çağlarda yaşayan Mısırlılar, Mezopotamyalılar, Akkadlar, Asurlular, Kasifler, Hititler, Urartular, Yunanlılar, Etrüksler, Amerika’da Mayalar, Orta Asya’da Hunlar, Göktürkler tarafından bu tür dikilitaşlar yapılıp dikilmiştir. Orhun abideleri bunlardan sayılır.

2. Obeliksler: Dört kenarlı olup da ucu yukarı doğru gittikçe incelen bir piramitle sona eren sütunlara denilir.

Dünyanın en meşhur dikilitaşları şunlardır:

İtalya’da Büyük Sirk (Circus Maximus)teki dikilitaşlar, Vatikan Obeliski, Carcalla Obeliski, Gnomon Obeliski, Augustus Obeliskleri, Paris’te Luxor Obeliski, Londra Obeliski ve İstanbul Obeliksleri. Pekçok ünlü Avrupa şehirlerinde de görülen bu dikilitaşlardan yurdumuzda da çok sayıda vardır. Yurdumuzda bulunanlardan en eski ve en yeni tarihlilerini bir arada İstanbul’da görmek mümkündür. Onun için eski ve yeni tarihlilerine örnek verebilmek için İstanbul’daki dikilitaşları ana hatlarıyla gözden geçirmek lazımdır.

İstanbul’da Bizans devrinden kalma çok dikilitaş vardır. Bunlar, Bizans İmparatorluğunun başşehri olduğu için, İstanbul’un bir takım meydanlarına abide şeklinde dikilmiştir.

Augusten Meydanı: Sultanahmed Camii ile Ayasofya arasında kalan kısımdı. Burada ortada bir zafer takı vardı. Bu zafer takının altında da “miliarum” adı verilen ve batıya bağlanan yolların başlangıç noktasını gösteren, altından yapılmış bir miltaşı bulunmaktaydı.

Çemberlitaş: Bizans zamanında Constantin Formu’nun ortasında yer almaktaydı. İmparator Constantin Helius tarafından 4. yüzyılın ilk yarısında dikilmiştir. Tepesinde İmparator Constantin Helios’un yaldızlı tunçtan bir heykeli vardı. Bu abide porfir taşından bir sütundur. Gördüğü zararlardan dolayı tehlike arz edince ve sütunda çatlaklar meydana gelince, tunç çemberler ile çevrilip sağlamlaştırıldı. Bu sebepten dolayı Çemberlitaş diye anılır. Taştan örülmüş kaidesi de Osmanlılar zamanında yapılmıştır. (Bkz. Çemberlitaş)

Arcadius Sütunu: Bugünkü Cerrahpaşa semtinde bulunur. Bizans devrinde Herolophes (Kurutepe) olarak da anılan bu semtte İmparator Arcadius kazandığı bir zaferin hatırasına diktirmiştir. İmparator Arcadius’un yaptırdığı bu sütundan dolayı Arcadii Formu (Meydanı) diye isimlendirilmiştir. Arcadius Sütunu meydanın tam ortasında kalmaktaydı. Bugün evlerin arasında bulunmaktadır. Sütunun içinde tepesine çıkmaya yarayan spiral şekilde bir merdiven vardır.

Gotlar sütunu: Sarayburnu’nda bulunan 4. yüzyılda yapılmış bir abidedir. Basit bir kaide ve korint başlığı bulunan bir sütundan ibarettir.

Kıztaşı: İmparator Marcianus tarafından beşinci yüzyılda diktirilmiştir. Fatih’te ismiyle anılan semttedir. Kaidesinde Nike (zaferi temsil eden ve ellerinde çelenk bulunan genç kızlar) kabartmaları vardır. Bu sebepten kıztaşı denilmiştir. Mermerden ve üzerinde kabartmalar bulunan kaidesi üzerinde duran ve üstünde kompozizit başlığı olan bir sütun halindedir. Başlığın üzerinde Tatianus isimli birisinin imparator adına heykeli dikilmişti.

Atmeydanı: Bugün Sultanahmed Camii ile İbrahim Paşa Sarayı arasında kalan kısımdır. Bizans zamanında burada hipodrom vardı. Hipodromun “spina” adı verilen orta kısmında sanat değeri olan dikilitaşlar bulunur. Birisi İmparator Theodosius’un Mısır’dan getirip diktirdiği taş olup, Firavun Üçüncü Tutmosis’in dikili taşıdır. Üzerinde çeşitli şekillerden meydana gelmiş eski Mısır alfabesiyle yazılmış yazılar bulunur. l8.75 m yüksekliğindeki bu taş, dört cepheli olup, üst kısmı piramit şeklinde biter. Bizans devrinde yapılmış bir kaide üzerindedir. Yine bu meydanda Firavun’un dikilitaşı ile Constantin Porphyrogenetos’un yaptırdığı dikilitaşın arasında bulunan madeni bir sütun daha vardır. “Burmalı Sütun” diye bilinir. Delphoi’den getirilip buraya Bizans devrinde dikilmiştir. Birbirine sarılmış üç yılandan meydana geliyordu. Üst kısmında ise bugün kırılmış olan ve görülmeyen üç tane yılan başı yer alırdı.

Bu meydanda üçüncü olarak Bizans İmparatoru Constantin Porphyrogenetos’un 10. yüzyılda diktirdiği bir dikilitaş daha vardır. Biçim olarak Firavun’un dikilitaşına benzer ama bu, taşlardan örülerek yapılmıştır. Bu da bir kaide üzerinde bulunmaktadır.

İstanbul’un fethinden sonra Osmanlıların son yüzyılına kadar sütun veya heykel şeklinde dikilitaş dikilmemiştir.


2-)(Mimarlık) Önemli bir olayın ya da bir utkunun anısı için dikilmiş tek parça yüksek taş.


Bu bilgi faydalı oldu mu ?

 


Dil
Anlamı
İngilizcesi İngilizce
Obelisk.
Fransızcası Fransızca
Obélisque

  •   Buenos Aires'de 250 bin kişi şehrin çeşitli semtlerinde toplanarak sembolik Obelisco ( Dikilitaş ) meydanına yürüdü.

Sizde içinde Dikilitaş kelimesi geçen bir şeyler paylaşın !

Dikilitaş kelimesi anlamı 356 defa okunmuştur. [236971] Dikilitaş kelime anlamı, Dikilitaş nedir, Dikilitaş ne demek, Dikilitaş sözlük anlamı

Paylaş