Eczacılık Nedir

1-)Alm. Apothekerwissenschaft, Fr. Pharmacie (f), İng. Pharmacy. İlaçların toplanması, hazırlanması, standart hale getirilmesi ile uğraşan sanat ve tatbiki bilim dalı. Eczacılığın alanına, ilaç olarak kullanılan bitkilerin elde edilmesi ve tıbbi değeri olan kimyevi maddelerin sentezi girmektedir.Ayrıca tıpta kullanılan ajanların analizi ve standartlaştırılması da eczacılığın konusudur. Eczacı ilaçların tablet, kapsül ve ampul gibi çeşitli dozaj ve tiplerde üretiminden sorumludur. Farmakoloji; ilaçlar hakkındaki bütün bilgileri, (hastalıklardaki etki mekanizmaları dahil) ihtiva eden bir bilim dalıdır. Eczacılığın öğrenilmesi için Galenik Farmasi, Farmakoloji, Farmasötik Kimya, Farmakognazi, Sentetik İlaç Kimyası, Toksikoloji gibi bilim dallarının bilinmesi gereklidir.

Eczacılığın tarihi: Eczacılık ilk insan ve ilk peygamber olan Âdem aleyhisselamla başlar.Ona kitab gönderilerek, fizik, kimya, tıp, eczacılık, matematik bilgileri öğretildi. Başlangıçta eczacılık hekimlikten ayrı değildi. Bu konudaki ilk bilgiler, M.Ö. 2500 yıl öncesine kadar gitmektedir. Eczacılıkla ilgili eski belgelerden en iyi bilineni Alman George Ebers tarafından okunan Papyrus Ebers’tir. Papirüs üzerine yazılı bu belgeden aşağı-yukarı M.Ö.1550’de, eski Mısırlıların zamanımızda bilinen tabii kaynaklı birçok ilacı bildiğini öğrenmekteyiz. Papyrus Ebers’te 800 formül ve 700 ayrı ilaçtan söz edilmiştir.

İslam aleminde de, başlangıçta eczacılık, hekimlikten ayrı değildi. Tabib ile eczacı aynı kişi idi. Eczacılık, botanik, zooloji, minaroloji ve kimya ilmi ile birleşikti. İlaçlar da bitkisel, hayvansal ve madensel idi. Daha sonra terkip yapma mecburiyeti hasıl olunca, kimyasal yapılarını bilmeye ihtiyaç oldu.

Müslüman eczacılar şifalı otlardan yaptıkları çeşitli ilaçları, önce hayvanlarda tecrübe ediyor, daha sonra da insanlarda kullanıyorlardı. İlaçların hazırlanmasını, Avrupa’ya, Müslümanlar öğretti.

Müslüman tabiblerin büyüklerinden olan Razi, yaptığı ilaçları önce hayvanlar üzerinde tecrübe eder, neticesini inceledikten ve faydalı olduğunu gördükten sonra bu ilacı insanlara tatbik ederdi. Bir defasında saf civanın canlılar üzerindeki tesirini görmek ve incelemek için maymuna saf civa içirdi. Maymun sağa sola hareket etmeye, dişlerini birbirine vurmaya ve ön ayakları ile ağrıyan belini tutmaya başladı. Bir müddet sonra ağrıdan kıvranan hayvancağız, rahatladı ve eski haline geldi. Bu tecrübeden, saf civanın, tam olarak vücuda zararlı olmadığı neticesini çıkardı. Vücüdun bağırsak bölgesinde acılara, elemlere sebeb olsa da, hareket edince saf civanın dışarı atıldığı ve bedenin tekrar eski haline döndüğü bu tecrübeyle anlaşılmış oldu.

Müslüman tabipler, yeni bir ilacın kullanılması için yedi şart ileri sürmüşlerdir.

1. İlaç yapılınca, dış tesirlerden, soğuk ve sıcaktan uzak olmak, korunmak.

2. Yapılan ilaç, hangi hastalık için yapılmışsa sadece o hastalığa kulanılmak. Başka hastalıklar için kullanmamak.

3. İlaç, tecrübe edilen hastalığın zıddı olan hastalık üzerinde de denenmelidir. Bazan bir hastalığa doğrudan faydalı olan bir ilaç, başka bir hastalığa dolaylı bir şekilde faydalı olabilmektedir.

4. İlaçtaki kuvvet (tesir) hastalığın kuvvet derecesine denk olmalı.

5. İlacın tesir etmeye başladığı müddet, takip edilmeli ve ne kadar zamanda tesir ettiği tesbit edilerek bilinmelidir.

6. İlacın, hasta üzerindeki etkileri devamlı takip edilmeli, gözlenmelidir.

7. İlacın denenmesi, en son insan bedeninde olmalıdır.

Tıb ilmine yaptığı hizmetlerle tanınan İbn-i Sina, ilaç üzerinde de araştırmalarda bulunmuştur. Yukardaki yedi şarta ilaveten, ilaçların özelliklerini bilmek bakımından bazı şartlar da kendisi koymuştur. İlacın rengi, tadı, kokusu, olumlu-olumsuz tesirlerinin bilinmesi gibi hususları açıklamıştır.

İlk defa tıbbi müstahzar hazırlayan Müslüman eczacılardır. Çeşitli macunlar, merhemler, yağlar, şuruplar, bantlar, saf sular (oksijen), tamponlar bunlardan bazılarıdır. İlk defa lahanadan tatlı şurubu yapanlar da Müslüman eczacılardır. Sinameki, kafur, misk, Arapların keşfedip kullandığı ilaçlardandır. El-Biruni’nin Kitab-üs Saydala isimli kitabında 850 ilaç, Yunanca ve benzeri dillerdeki isimleri ile beraber yazılıdır. Meşhur tıp alimlerinden Davud-i Antaki, Tezkiresi’nde eczacılık hakkında şöyle demektedir:

“İslam alimleri, eczacılık ilminde de çok derinleşmişlerdi. İlaç yapılacak her türlü maddeyi tesbit etmişler, bunların tıbbi faydalarını araştırıp bularak ilaç yapılış usullerini de belirlemişlerdi.”

Davud-i Antaki de eczacılık sahasında otlardan, hayvanlardan ve kimyevi maddelerin her çeşidinden istifade ederek önemli tesbitlerde bulundu. Endülüs’te yetişen eczacı ve tıp alimi olan Gafiki’nin de, ilaçlar ile ilaç yapılacak maddeler üzerindeki tedkikleri, araştırmaları olmuştur. Yine Endülüs’te yetişen botanik alimi ve eczacı olan İbn-i Baytar’ın, bitkiler üzerindeki incelemeleri ve ilaçları mukayese çalışmaları dikkat çekicidir. Fatih Sultan Mehmed zamanında yaşayan Altuncuzade, otlardan ilaç yapmada eşsiz maharet sahibiydi. Devamlı çalışarak ilaç imalini ilerletmiştir. Altuncuzade’nin, ağır hastaları, fevkalade ilaç ve tedavi usulleri tatbik ederek, sıhhate kavuşturduğu bilinmektedir.

Kimyanın kurucusu olan Cabir, daha 7. yüzyılda Zekeriya Razi ile birlikte ilaç yapımında tabii arsenik, demir ve bakır sülfürlerini kullandı. İlk resmi ilaç rehberi ise, Arapça olarak yazılmış olan Akrabadin’dir (850).

Latin eczacılığında en çok adı geçenler; Hipokrat (M.Ö. 460-370), Dioskerides(M.S.1. yüzyıl),Galen(M.S.130-200,) ve Paracelsus’tur (M.S.1493-1541). Bunlardan Galen (Calinos)Anadolulu bir eczacı-doktordu. Tıbbi yazılarında reçeteler vermiş, ilaçların nasıl yapılacağını açıklamıştır. Eczacılıkta önemli buluşları olan ilim adamları arasında Paracelsus ve Scheele(18.yy) başta gelir.

On dokuzuncu yüzyıl başında Lavoisier ve öğrencileri eczacılıkta yeni bir ekol getirdiler.Kimya eczacılığı geliştirildi. Alkoloitlerin daha sonra glikozitlerin bulunması tedavide yeni bir çığır açtı. On dokuzuncu yüzyıl sonunda eczacılığa sterilizasyon metodu, sonra serum ve aşıları kazandıran Pasteur’un çalışmaları bu mesleğin gelişmesinde çok yardımcı oldu.

On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda hammaddelerden tesirli maddelerin çıkarılması ve ayrılması konsantre ilaç şekillerinin kullanılmasına yol açtı.

Nihayet 20. yüzyıl başlangıcından itibaren özellikle Fourneau ve okulunun çalışmaları sayesinde, kimyevi eczacılık büyük ölçüde gelişti. Birçok yeni maddelerin sentezi yapıldı.Hipnotikler, antihistaminikler, müsekkinler gibi yeni bir takım ilaç grupları ortaya çıktı. Bundan başka, biyokimyanın bulmuş olduğu antibiyotik ilaçların da bu gelişmede büyük rolü oldu.Gerek hammaddeler, gerekse bunlardan elde edilen maddelerin,(yani hastanın alacağı şekildeki ilaçların) kontrolüne imkan veren metodlar eczacılığın büyük ölçüde gelişmesini sağladı. İlaçların kontrolü ve muayenesi, fizik-kimya, biyokimya ve fizyoloji gibi ilim dallarının yardımını gerektirir.

Eczacılık öğretimi: Türkiye’de eczacılık öğretimi 1834 yılında,Dr.C.A. Bernord’ın müdürlüğünü yaptığı, Mekteb-i Tıbbiyede “Eczacı Sınıfı”nın açılması ile başladı. İlk askeri eczacı, 1840 yılında okuldan mezun oldu. 1867 yılında Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’nin açılmasıyla ilk sivil eczacı 1872 yılında yetişti.

Hekimlikten yavaş yavaş kopmuş olan eczacılık, ticari ve sınai bir görünüşü olmakla beraber, her şeyden önce serbest ve ilmi bir meslektir. Bir serbest meslek erbabı olarak eczacının, halka teknik yeteneğini kabul ettirir bir diplomaya sahip olması gerekir.

Hastane eczacılığı, hastanelerde ilaçların alımı, ilaç yapımı ve hastalara ilaçların dağıtımıyla görevlidir. Bu eczane halka açık değildir.

Türkiye’de eczacılık 3 devreye ayrılır:

1. Cumhuriyete kadar olan dönemde dünyada olduğu gibi hekimlikle eczacılığın genellikle aynı şahısta toplanmasıyla başladı. Hekim hem hastayı muayene eder, hem ilacını yapıp verirdi.Meslek, genellikle babadan oğula geçer veya çıraklıktan yetişerek öğrenilirdi.

2. Bu devre Cumhuriyetin kuruluşundan ikinci Dünya Savaşına kadar olan dönemdir. Bu dönemde hazır ilaç (ithal) satışı, 1924 yılında çıkan bir kararnameyle Sağlık Bakanlığının iznine bağlandı.Ayrıca, yalnız eczacıların eczane açmaları sağlandı. Eczane sayısı tahdid edildi.Çoğu ilaçlar eczanelerde hazırlandı.

3. İkinci Dünya Savaşı sonrasından itibaren Avrupa ülkelerindeki savaş sonu ihtiyaçları yüzünden ilaç ithali azalınca, yerli sanayi artan tüketimi karşılamak için, üretimini arttırdı. 1950’de geniş çapta liberasyona gidilince hem yabancı ilaç ithali artmış, hem ilaç hammaddesi ithali kolaylaşmıştı. Böylece ilaç tüketimi fazlalaştı. Zamanla liberasyon azalınca, yerli laboratuvarların satışı arttı. Yabancı sermaye, önce ithal edilen malın temsilcisi olarak, sonra laboratuvarlar halinde yabancı sermayeyi teşvik kanunundan faydalanıp, Türkiye’ye girdi.

İlaç sanayimizin genel karakteri, hammaddeyi ithal edip, ilaç yapma şeklindedir.Yurdumuzda hammadde imali çok düşük nisbettedir.

2-)İlaçların hazırlanmasıyla uğraşan uygulamalı bilim.

3-)Eczacının mesleği veya görevi.

4-)İlacların hazırlanması, dozajları ve biçimleri gibi konularla ilgilenen bilim dalı, farmasötik.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?