Fııli Sünnet Nedir

1-)FİİLÎ SÜNNET



Hz. Peygamber (s.a.s.)'in davranışları ve fiili uygulamalarıyla oluşan sünnet.

Hz. Peygamber'in sözle veya fiille açıktan gördüğü ya da duyduğu olayları susarak onaylamak suretiyle zımnen yaptığı açıklamaların tümü diye tarif edilen sünnet; kavlı, fiili ve takriri olmak üzere üç bölümde mütala edilir.

Resulullah'ın bütün fiil ve hareket tarzları, sözünü ettiğimiz bu üç ana esastan biri olan fiili sünneti oluşturur. Bu çeşit sünnetlerde ifade Hz. Peygamber'e değil de sahabeden birine ait olur: "Kane'n-Nebiyyü sallallahu aleyhi ve sellem..." (Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle idi, şöyle şöyle yapardı...); "Raeytü'n-Nebiyye sallallahu aleyhi ve sellem..." (Resulullah (s.a.s.)'i şöyle şöyle yaparken gördüm...) şeklindeki ifade tarzları fiili sünnetin rivayet usul ve kavramlarıdır.

Hz. Âişe'nin Resulullah'ın Şaban ayındaki nafile orucu ile ilgili açıklaması fiili sünnete güzel bir örnektir:

O şöyle nakleder: "Rasulullah (s.a.s.) öylesine oruç tutardı ki biz, daha artık iftar etmez derdik. Bir kere de iftar etti mi biz artık daha oruca niyet etmez derdik" (Buhari, Savm, 52, 53; Müslim, Sıyam, 175, 179; Muvatta Sıyam, 56).

Fiili sünnetler de diğer sünnetler gibi kısmen yazılarak ama büyük bir kısmı hafızadan hafızaya ezberle nakledilerek tevatür, meşhur, ahad tarikleriyle bize kadar ulasan, hadis adı verilen sözlü ifadelerle belgelenmiş ve bunlar hadis kitaplarında toplanmıştır. Fıkıhta Hanefilerden Serahsı; Şafiilerden Ebu İshak Şirazi; Malikilerden Kadı Abdulvehhab; Hanbelilerden Ebu Ya'la ve bütün Ehli Hadis, şöyle der: Buhari ve Müslim'in veya ikisinden birinin Sahih'lerine aldıkları hadisler şüphesiz Hz. Peygamber'e aittir yani sübutu kat'idir. Sözü ve manası mütevatir olan hadisin Sübutu kesin; meşhur ve ahad olanların sübutu ise zannidir. Ayrıca delalette açıklık ve kapalılık, nakledenlerin cerh ve ta'dili çok önemli ikinci meseledir. Usulcüler hadisleri senet ve metin yönleriyle tenkid ederler. Hadisleri, Hz. Peygamber'den bize kadar bütün ravileri zikredilenlere müsned; bir veya birkaç ravisi eksik olanları da mürsel diye nitelendirmişlerdir. Muhaddisler ise mürsel hadis tabirinden tabiinin sahabiyi atlayarak Hz. Peygamber'den rivayet ettikleri hadisi anlarlar.

Bir hadis müsned muttasıl olur, ravileri de gerekli şartları taşırsa o hadisle amel edilir. Zahiriler ve Şafiiler mürsel hadislerle amel etmezler. Ancak Şafiiler, İmam Şafii'nin belirttiği şartları taşıyan mürsellerle amel ederler. Hanefi, Maliki ve Hanbeli hukukçuları ise mürselle amel etmiş onu kıyasa tercih etmişlerdir. Hadisle amel edilen konunun içeriği hakkında da haber-i vahidin hüccet olduğu yerin yalnız fiil ve amelle ilgili olan şer'i hükümler olduğu belirtilmiştir. Sahih hadisle amel etmek için onun ayet ve mütevatir sünnete muhalif olmaması, akla aykırı olmaması, ilk ravinin fakih olması şartlan aranır. Bu son şart Hanefilere göredir.

Hz. Peygamber (s.a.s.)'in fiilleri üç kısımdır:

İlki, bütün ümmetin yapması caiz olanlardır. Bunları O yapmış, fakat ümmetine emretmemiştir (bk. Buhari, Büyu')

İkincisi, Hz. Peygamber'in kendine ait işleridir. Teheccüd namazı gibi. Bu namaz ona farz ümmetine müstehabdır.

Üçüncüsü, bir insan olarak yaptığı işlerdir. Yemekte sağ elle yemek, saçını ortadan ayırmak gibi. Bu fiiller ümmetine farz değildir; çünkü bunlar beşeri fiillerdir.

İsmail Lütfi ÇAKAN

Bu bilgi faydalı oldu mu ?