Hatim Meseleleri Nedir

1-)

Apartmanımızdaki kadınlar toplanıp mukabele okuyoruz. Bazı meselelerimiz oluyor:

I - En güzel hatim nasıl olmalıdır?

2-Kadın adetli iken Kur'an'i dinleyebilir ve yüzünden takip edebilir mi?

3-"Ha'mim" ler tek seferde okunacak deniyor doğru mudur?

4-Hatim duası nasıl olmalıdır?

5-Kur'an'i dinleyen ya da her satırı yerine bir ihlas okuyan hatmetmiş olur mu?

Önce Kur'an'ı okumaktan maksadın onu anlamak ve yaşamak olduğunu söyleyelim. Bu yüzden camide yapılan va'zı dinlemek, (manasını anlamadığı) Kur'an dinlemekten daha sevaptır denmiştir.( F. Hindiye V/317 ) Yine bu yüzden, manasını düşünme mümkün olamıyacağı için Kur'an'ı üç günden kısa sürede hatmetmek mekruhtur denmiştir.( F. Hindiye V/318) Çünkü Kur'an'ın kendi ifadesi ile o "hayatta olanları uyarmak için" indirilmiştir. Okunması da, yaşanmasını sağlayacağı için ibadettir: Yoksa başlı başına "Kur'an hatmetmek" diye bir ibadet yoktur. Hatta Imam Malik: "Camilerde Kur'an'ın hatmedilmesi Rasulullah'ın sünnetinde olan bir şey değildir."( Kurtubi XX/248 ) derken, sırf hatmetmiş olmak için hatmetmeyi kastetmiş olmalıdır. Onun için en güzel hatim; herhalde Kur'an'ın anlamaya çalışarak okunduğu hatimdir. Hepsini anlayamayan, imkanı kadar anlar. Mesela Ramazanda mukabele okuyan kadınlar-erkekler, hiç olmazsa her cüzden bir sayfanın mealini, sağlam bir mealden okuyarak manasını düşünebilir ve böylece Kur'an'ın ne olduğunu bir nebze anlayabilirler. Kur'an'ı bir yılda bir kere hatmedebilen onu terketmiş olmaktan kurtulmuş olur. Hafızların ise kırk günde bir hatmetmesi güzeldir. (F. Hindiye V/317)

Hatmin bitirilişinde "ihlas suresi"ni üç defa okumanın hoş olmadığını söyleyen fıkıhçılar varsa da, çoğunluk bunun güzel olacağını, bunun okuma esnasında yapılan hatalar için bir telafi sayılacağını söylemişlerdir.Kur'an'ı Kerimi dinleyen dinlemiş olma sevabı, okuyan da okumuş olma sevabı alır. Dinleyen okumuş olmaz. Ancak gaye Kur'an'ı hatmetmek değil, düşünmek ve anlamak olduğu için, dinleyen okuyandan daha çok sevap alır. Çünkü dinlerken daha iyi düşünülür. Ama müslümanın Kur'an okumayı bilmesi de ayrı bir görevdir. Yani, nasıl olsa dinlemek daha sevap, diye Kur'an okumayı öğrenmemek caiz olmaz.

Durum böyle olunca her satır için bir "Ihlas" okuyan da Kur'an'ın tamamını okumuş olmaz, satırları sayısınca "ihlas" okumuş olur.( F. Hindiye V/317) Öyle yapacağına okuyanı dinlemesi ve bir yandan da okumayı öğrenmeye çalışması, Allahu a'lem, daha sevap olur.

"Ha-mim"lerin tek seferde okunacağına dair hiçbirşey bi1miyoruz, olacağını da sanmıyoruz. Muhtemelen bu, bid'atlara meraklı kadınların bir icadıdır. Çünkü Kur'an deyince aklımıza hep onu anlamak ve yaşamak gelmelidir. "Ha'mim"leri tek oturuşta okumanın ise bununla hiçbir ilişkisi yoktur.

Âdetli kadın Kur'an'a bakabilir, dinleyebilir; dinlemelidir.

Hatim duasına gelince: Bu da günümüzde bir takım bid'atlara konu olan bir meseledir. Gerçi: "Kur'an-ı hatmedenin kabul edilecek bir duası vardır" anlamında iki hadis rivayet edilmiştir.( Suyuti, el-Cami'us-sağir) Ancak bunlar meşhur hadis kitaplarında bulunmadıktan başka, çok zayıf kabul edilen hadislerdir. Bu yüzden Hanefilere göre hatim yapıldığında cemaatle dua yapmak mekruhtur; çünkü bu konuda Rasulullah'tan birşey nakledilmemiştir.( Hindiye V/318) Hele duada.okuyanların ve kendileri için okunanların isimlerini zikretmek riyaya sebep olacak çirkin bir bid'attır. Maalesef camilerde hocalar bu bid'atı çoğunlukla maddi gayelerle icra etmektedirler. Onları bundan vazgeçirmek de zordur. Onları iknaya uğraşmaktansa bilmeyenlere işin doğrusunu anlatmaya çalışmak daha iyidir. Çünkü "alışmış kudurmuştan beterdir". Bundan olacak ki, "Ramazan'da hatimlerin bitiminde dua yapmak mekruhtur; ama bununla fetva vermemek gerekir." denmiştir.( agk..)Bu hadislerle, zayıf da olsalar, fazilet babında amel edilebilir, dense dahi onları, hatim yapanın tek başına, ya da en fazla çoluk çocuğu ile dua etmesi şeklinde anlamak mümkündür. Enes b. Malik'in hatim yaptığında eşini ve çocuklarını toplayıp dua yapmış olması da bunu destekler. Böyle olursa hatim duası müstehap olur, demişlerdir.Araştırmamızın buraya kadar olan kısmını yazdıktan sonra konu hakkında başka kaynaklarda da şu rivayetlere rastladım:

Ibn Merduye'nin Ebu Hureyre'den naklettiğine göre: "Rasulullah Kur'an'ı hatmettiği zaman ayakta dua ederlerdi". Beyhaki'nin "Su'abü'1-Îman"da kaydettiğine göre Rasulullah (s.a.s):"Kim Kur'an'ı okur da Rabbine hamdeder, O'nun Rasulüne salat eder ve Rabbinden mağfiret dilerse, karşılığında hayrı talep etmiş olur." buyurmuştur. Beyhaki'nin yine aynı yerde Ebu Ca'fer'den naklettiğine göre Ali b. Hüseyin Rasulullah'ın Kur'an'ı hatmettiğinde, ayakta olarak O'na yanaşır hamdle hamdettiğini ve ... dua ettiğini söylemiştir. Ibn Durays'in nakline göre Abdullah b. Mes'ud: "Kur'an'ı hatmedenin kabul olacak bir duası vardır" demiştir.( Buraya kadar olan rivayetler için bk. Suyuti, ed-Dürru'1-mensur VNI/698-99) Demek ki bu söz hadis değil, Ibn Mes'ud'un sözüdür. Abde b. Lübabe ve Mücahid: "Kur'an hatmedildiğinde yapılan duanın makbul olduğu söylenirdi" demişlerdir.( Suyuti, et-Tibyan fi-adab-i hameleti'1-Kur'an 126; Darimi, Sünen N/470; Nevevi el-Ezkar'da, Hakem b. Uteybe'den sahih senetlerle rivayet edildiğini söyler

2) Ibrahim (en-Nehai) demiştir ki: "Kişi Kur'an'ı gündüz okursa, melekler ona akşama kadar salat ederler, gece .okursa sabaha kadar salat ederler." Süleyman el-A'mes: "İşte bu yüzden arkadaşlanmızın gecenin ve gündüzün başında hatmetmek istediklerini gördüm" demiştir.( Darimi N/469; Benzer sözler başkalarından da rivayet edilmiştir. (Nevevi, el-Ezkar 87) Malik b. Dinar'ın: "Kur'an'ın hatmedilişinde hazır bulunun" dediği vakidir.( Bu ve önceki iki rakamın alıntıları için bk. ed-Durays el-Beceli, Fedailü'1-Kur'an, (Tahki"k: Gazve Bedir, Dimesk 1408-1987) 44-45)

Görüleceği gibi bu rivayetler sihhatiyle meşhur hadis kitaplarında bulunmayan rivayetlerdir. Hanefi fıkhındaki konuyla ilgili hükümlere etki etmeyişleri bundan dolayı olmalıdır.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?