Mübah Nedir

1-)MÜBAH



Allah Teala ve Rasulünün mükellefi yapıp yapmamakta serbest bıraktığı fiiller. "Helal",. "caiz" ve "mutlak" sözcükleri mübahla eş anlamlı olarak kullanılır. Bunlar işlendiği zaman da terk edildiği zaman da övülmeyi ya da kınanmayı gerektirmeyen işlerdir.

Eşyada asıl olan mübahlıktır. Hakkında bir hüküm gelmemiş olan şeyler helaldir. Kur'an'da şöyle buyurulur: "O Allah ki, yerde olanların hepsini sizin için yarattı" (el-Bakara, 2/29); "Allah'ın göklerde ve yerde olanları sizin emrinize verdiğini ve size açık ve gizli nimetlerini bolca ihsan ettiğini görmez misin?" (Lokman, 31/20).

Bu ayetlerden yerde ve gökte olanların, insanların yararlanması için yaratıldığı açıkça anlaşılmaktadır. Yenilmesi, içilmesi veya kullanılması ayet veya hadislerle yasaklanmamış alan şeyler helal ve caizdir. Bunlar, insan için yararlı olan şeylerdir. Haramlar ise zararlı olanlardır.

Bir şeyin mübah ve helal oluşu şu yollardan birisiyle sabit olur:

1) Temiz şeyleri yiyip içmek gibi helal olduğuna dair nass (ayet-hadis) bulunması. Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurulur: "Bugün, size temiz olan şeyler helal kılındı. Kendilerine kitap verilenlerin yemeği size helal, sizin yemeğiniz de onlara helaldir" (el-Maide, 5/5).

Bir şeyin mübah oluşu, vakit ve çeşidini tayinle ilgilidir. Mesela yemek zamanını ve çeşidini seçmek mübahtır. İnsan dilediği zaman, kendisine helal olan bir kadınla evlenebilir. Kişi nezih bir şekilde eğlenebilir. Ancak bütün vaktini eğlence ile geçirmesi caiz olmaz.

2) Günah olmadığının bildirilmesi. Bir fiille ilgili olarak nass'larda günah, sıkıntı veya sakıncanın bulunmadığının bildirilmesi, o fiilin helal olduğunu gösterir. Âyet-i kerimelerde şöyle buyurulur: "Allah, size ancak leş, kan, domuz eti ve Allah'tan başkası adına kesileni haram kıldı; fakat kim darda kalırsa, başkasının hakkına saldırmadan ve haddi aşmadan bunlardan yemesinde günah ,yoktur" (el-Bakara, 2/173). "Böyle (iddet beklemekte olan) kadınlara evlenme isteğinizi üstü kapalı biçimde bildirmenizde veya bu isteği içinizde gizli tutmanızda size günah yoktur" (el-Bakara, 2/235); "Âmaya vebal yok, topala vebal yok, hastaya vebal yok (bunlar yapamadıklarından dolayı günahkar olmazlar), size de kendi evlerinizden... yemenizde güçlük (sakınca) yoktur" (en-Nur, 24/62): '

3) Emir sıygasının vücub değil, mübahlık bildirmesi. Şu ayet buna örnek verilebilir: "Allah'ın rızkından yiyin, için" (el-Bakara, 2/60).

4) Bir fiille ilgili hiç bir hükmün bulunmaması. İstishab deliline göre, "eşyada kural mübahlıktır".

Mübahın hükmü: Yapılmasında da yapılmamasında da sevap veya günah yoktur. Yapılıp yapılmaması eşittir (bk. eş-Şatibi, el-Muvafakat, Dımaşk (t.y), I,141,142; eş-Şevkani, İrşadü'l-Fühul, Kahire 1347 H. s. 6; Ebu Zehra, Usulü'l-Fıkh, s. 57 vd.; ez-Zühayli, el-Fıkhu'l-İslami ve Edilletüh, Dımaşk 1405/1985, I, 53; Zekiyuddin Şa'ban, Usulül-Fıkh, Terc. İbrahim, Kafi Dönmez, Ankara 1990, s. 220 vd.).

Hamdi DÖNDÜREN

2-)

Yapılması da, yapılmaması da istenmiş olmayan, yani yapılmasında da yapılmamasında da bir sakınca bulunmayan şeyler mubahtır. Mubaha helal da denir. Yemek, uyumak, gezmek gibi. Ancak, mubah olan şeylerin tamamen terkedilmesi, ya da sürekli yapılması farz, vacip, sünnet, ya da müstehaplara engel oluştuiuyorsa, mubahlar da aynı siraya göre; haram, kuvvetli mekruh ya da mekruh olabilecekleri gibi; farz, vacip ya da sünnet de olabilirler. Mesela yemek yeme mubahtır. Yani kimse yemek yediği için mükafat, ya da ceza görecek değildir. Ancak doyduktan sonra tika-basa yemesi haram olur. Zayıf düsmeyip görevlerini yapacak kadar yemek yemesi de farz olur. Yine mesela spor yapmak mubahtır. Ama, namazları veya diğer görevleri geciktirecek, ya da kaçıracak ölçüde sporla meşgul olmak, mekruh veya haramdır. Düşmana veya meşru görevlere karşı güçlenmek için spor yapmak, vacip, ya da sünnettir.

3-)Dini bakımdan yapılmasında sakınca olmayan, yapılması günah veya sevap olmayan.

4-)Yapılmasında sakınca görülmeyen.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?