Müfessir Nedir

1-)Kur’an-ı kerimi tefsir eden yüksek din alimi. Tefsir, beyan etmek ve keşf etmek demektir; bildirmek ve açıklamaktır (Bkz. Tefsir). Kur’an-ı kerimin manasını anlayap, beyan eden, açıklayan din alimine “müfessir” (tefsir alimi) denir. Müfessir denilen din alimi, Kur’an-ı kerimin tercümesini yapan, tefsir kitabı yazan demek değildir. Müfessir, kelam-ı ilahiden, murad-ı ilahiyi anlayandır. Yani Allahü tealanın sözünden, muradının maksadının ne demek olduğunu anlayıp açıklayandır.

Müfessir olabilmek için yirmi ana ilmi iyi öğrenmek lazımdır. Bunların sekizi yüksek din ilimleridir ki, bunlar; tefsir, kelam ve usul-i kelam, hadis, usul-i hadis, fıkıh, usul-i fıkıh, tasavvuf yani ahlak ilimleridir. Bu sekiz yüksek din bilgisini öğrenebilmek için lazım olan alet ilimleri on ikidir. Bunlar; sarf, iştikak, nahv, kitabet, iştikak-ı kebir, lügat, metn-i lügat, beyan, me’ani, bedi’, belagat ve inşa ilimleridir. Din bilgileri, böylece yirmi olmaktadır. Bu ilimler, kolları ile beraber sekseni bulmaktadır.

Resulullah efendimizin vefatından sonra, Eshab-ı kiramın her biri, Kur’an-ı kerimin manasını kendilerinden sonrakilere anlatmışlar, açıklamışlardır. Eshabın hepsi müfessirdir. Fakat Peygamberimizin amcası hazret-i Abbas’ın oğlu Abdullah, hazret-i Ebu Bekr, hazret-i Ömer, hazret-i Osman, hazret-i Ali, Übey bin Ka’b, Abdullah ibni Mes’ud, Ebu Hüreyre, Abdullah bin Amr ibni Âs, Abdullah ibni Ömer, Abdullah ibni Zübeyr radıyallahü anhüm, Eshabın tefsir konusunda önde gelenleridir.

Eshab-ı kiramın bildirdiği ve nakil yolu ile rivayet edilerek nesilden nesile ulaşan tefsir bilgileri, hiç değiştirilmeden, bozulmadan müfessirler vasıtasıyla zamanımıza kadar ulaşmıştır. Çeşitli İslam ülkelerinde yetişen müfessirler sayılamayacak kadar çoktur. Bunların en meşhurlarından bazıları; İmam-ı A’zam, İmam-ı Şafii, İmam-ı Malik ve İmam-ı Ahmed bin Hanbel... gibi mezhep sahipleri, İmam-ı Gazali, İmam-ı Süyuti, Necmeddin Ömer-i Nesefi, Fahreddin-i Razi, Kadı Beydavi, Seyyid Şerif Cürcani, Osmanlı şeyhülislamlarından Ahmed ibni Kemal Paşa, Ebüssü’ud Efendi, Senaullah-ı Dehlevi, Molla Hüsrev, Molla Gürani gibi müfessirlerdir.

2-)MÜFESSİR



Kur'an'ı tefsir eden, anlamını açıklayıp yorumlayan ve bu maksatla eser yazan ilim adamı. Kur'an, anlaşılmak ve kendisiyle amel edilmek üzere indirilmiştir: "(Bu Kur'an), çok mübarek bir kitaptır. Onu sana indirdik ki ayetlerini düşünsünler ve akl-ı selim sahipleri öğüt alsınlar" (es-Sad, 38/29).

Kur'an-ı okuyan herkes onu anlamak üzere okumalıdır. Arapça bilen herkes, Kur'an-ı okurken, onun manasını anlamak için gayret ederse, kendi kapasitesi oranında onu anlar. Ancak Kur'an-ı anlama konusunda insanların eşit seviyede olmadıkları bir gerçektir. Çünkü o, hayatın her alanına hitap eden, hukuk, ahlak, tarih vs. gibi konulardan söz eden bir kitapdır. Hatta Kur'an'ı tefsir eden müfessirler bile onu tefsir ederken, daha mütehassıs oldukları bilim dalı açısından tefsir etmişler ve mesela; dilci olan, dil yönüne; fakih olan, ahkam yönüne; kelamcı olan, kelam yönüne ağırlık vermişlerdir.

Kendi dilleriyle indiği ve inişinin sebeplerine şahit oldukları halde Sahabe'nin onu anlama seviyeleri bile birbirinden farklıydı. Hz. Peygamber (s.a.s), Ashaba kapalı gelen ayetleri onlara açıklıyordu. Bu nedenle ilk müfessir, Peygamber (s.a.s)'in kendisidir.

Kur'an'ı anlama konusunda insanlar birbirlerinden farklı olduklarına göre; başkalarına onu tefsir etmeğe kalkışan kişinin, kendilerine Kur'an'ın tefsir edildiği kişilerden farklı seviyede olması gerektiği tabiidir.

Bu sebepledir ki alimler, Kur'an'ı tefsir edecek kişinin bazı ilimleri bilmesinin şart olduğunu söylemişlerdir. Bu şartları şu şekilde özetlemek mümkündür:

a- Arap dilini çok iyi bilmesi. Çünkü Kur'an, Arapça olarak inmiş ve Arapların dili kullandıkları üsluplara riayet etmiştir.

b- Nüzul sebeplerini bilmesi. Nüzul sebeplerini bilmek, anlamayı kolaylaştırdığı gibi, bazı durumlarda tercih edilecek manayı yakalayabilmek konusunda da yönlendirici bir öneme sahiptir.

c- Rasulüllah'ın sünnetini bilmesi. Rasulüllah (s.a.s), Allah tarafından Kur'an'ı açıklamakla da görevlendirilmiştir. Ayrıca Rasulüllah (s.a.s)'ın fiil ve davranışları, Kur'an'ın, pratik hayata aktarılmış şeklidir.

d- İçinde yaşadığı toplumu, toplumun sosyal meselelerini bilmesi. Zira toplumu bilmek, son derece önemlidir. Kur'an'ı tefsir etmekten maksat, topluma yol göstermek olduğuna göre, toplumun problemlerini bilmeyen bir kimsenin topluma yol göstermesi mümkün değildir.

e- Keskin bir zeka ve kuvvetli bir muhakeme gücüne sahip olması. Ancak böyle bir özelliğe sahip olan bir ilim adamı insanlara faydalı olabilir. İlim adamı insanlara faydalı olabilir.

Yukarıda ifade ettiğimiz gibi Kur'an-ı Kerim'i ashaba ilk açıklayan kişi Hz. Peygamber (sas) olduğundan ilk müfessir olarak da yine o kabul edilmiştir.

İbn-i Mesud (ö. 32/652), İbn-i Abbas (ö. 68/687-88), Übeyy b. Ka'b (ö. 19/640), Zeyd b. Sabit (ö. 45/665), Ebu Musa'l-Eşari (ö. 44/644) ve Abdullah İbn Zübeyr (ö. 73/692) sahabenin önde gelen müfessirleridir.

Abdullah b. Abbas, bunların başında gelir. Tabiiler devrinde Mekke okulunu kuran İbn Abbas'tır. Talebeleri arasında Mücahid (Ö. 103/721), Ata b. Ebi Rebah (Ö. 115/733) İkrime (Ö. 105/723), Said b. Cübeyr (Ö. 95/714), Tavus (ö. 106/724) vb. kimseler sayılabilir.

Abdullah İbn Mes'ud Irak okulunu kurmuştur. Zeyd b. Eslem ise Medine okulunu kurmuş, oğlu Abdurrahman ve Enes b. Malik kendisinden tefsir okumuşlardır. Bunlardan sonra gelen müfessirler, bunlardan faydalanmışlardır (Subhi es-Salih, Mebahis fi Ulumil-Kur'an, s. 289-290).

M. Sait ŞİMŞEK

3-)Müfessirler, uyumayarak, dinlenmeyerek, istirahatlarını feda ederek, hadis-i şerifleri toplayıp tefsir kitaplarını yazmışlardır. Bu tefsir kitaplarını anlıyabilmek için otuz sene durmadan çalışıp, İslam'ın yirmi ana ilmini, iyi öğrenmek lazımdır. (Seyyid Abdülhakim)

Müfessirlerin baş tacı Kadı Beydavi'dir. Tefsir ilminde, en büyük dereceye yükselmiştir. Her meslekte senettir. Her mezhebde önderdir. Her düşüncede rehberdir. (Seyyid Abdülhakim Arvasi)

4-)Kısa ve anlaşılması güç bir metni açıklayan, açıklığa kavuşturan, metnin anlam ve amacı üstünde yorumda bulunan (kimse).

5-)Kur'an'ı yorumlayan (kimse).

Bu bilgi faydalı oldu mu ?