Mütevatir Hadis Nedir

1-)MÜTEVÂTİR HADİS



Mütevatir haberin şartlarını taşıyan hadis Hz. Peygamber'in hadisleri, rivayet edenlerin sayısı yani azlığı-çokluğu bakımından genel olarak iki kısma ayrılır: Mütevatir ve Âhad. Mütevatir hadis, Sahabeden itibaren her devirde yalan üzerinde birleşmeleri aklen tasavvur olunamayan topluluklar tarafından rivayet edilen hadistir. Başka bir ifade ile, mütevatir haberin şartlarını kendisinde toplayan hadistir.

Bir hadisin mütevatir sayılabilmesi için aşağıdaki şartları taşıması gerekir:

I) Mütevatir hadis her devirde pek çok kimse tarafından rivayet edilmiş olmalıdır. Ancak her tabakadaki ravilerin asgari sayısı için herhangi bir sınır tayin ve tesbiti şart değildir. Gerçi yalan üzerinde anlaşmaları düşünülemeyecek kalabalığın en az 4, 5, 10, 12, 20, 40, 70 ve 300 küsur olması gerektiğini söyleyenler varsa da, bunların hiçbiri sözünü bu konuyla ilgili ciddi bir delile dayandıramamıştır (Subhi es-Salih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, Ankara 1973, s. 120-122). Önemli olan, hadisi, yalan üzerinde -kasıtlı veya kasıtsız- ittifaklarını aklın kabul edemeyeceği bir topluluğun nakletmiş olmasıdır.

2) Ravilerin sayısında her hangi bir nesilde azalma olmamalıdır. Aksine sayının artışı haberin doğruluğunu teyid eder.

3) Olayı veya haberi ilk nakledenlerin görmüş veya duymuş olmaları gerekir. Aynı zamanda nakledilen husus mümkinattan olmalı, muhal olmamalıdır (Abdullah Siracuddin, Şerhu'l-Manzumeti'l-Beykuniyye, Halep 1372, s. 40).

Mütevatir hadis lafzi ve manevi olmak üzere ikiye ayrılır:

a) Lafzi mütevatir: Senedin başından sonuna kadar her tabakada bütün ravilerin aynı lafızlarla rivayet ettikleri hadistir. Peygamber Efendimizin sözlerini her devirde pek çok kimsenin kelimesi kelimesine aynen nakletmesi tabiatıyla mümkün olamamıştır. Eğer böyle bir şart konulsaydı, harfiyyen akılda tutulamayacak bütün hadisler tamamen unutulmaya mahkum olurdu. Mana ile rivayetin caiz görülmesi sebebiyle lafzi mütevatir hadisler oldukça azdır. Aşağıdaki hadisler lafzi mütevatire örnektir.

"Kim bilerek bana yalan isnad ederse Cehennem'deki yerine hazırlansın"; "Sarhoşluk veren her içki haramdır". "Kim Allah rızası için bir cami yaparsa Allah da ona Cennet'te bir ev hazırlar"; "Kur'an yedi harf üzere inmiştir".

a) Manevi mütevatir: Raviler tarafından değişik lafızlarla nakledilen bir mesele veya olay manaca mütevatir sayılır. Bu tip rivayetlerde müşterek olan taraf mütevatir demektir. Manevi mütevatir hadisler hayli çoktur. Beş vakit namaz, oruç, zekat, hac gibi ibadetler hep manevi mütevatir derecesindedir. Mesela, Hz. Peygamber'in dua ederken ellerini kaldırdığına dair yüz kadar hadis rivayet edilmiştir. Ancak bunlarda müşterek olan taraf ellerin kaldırılmasıdır ve bu yönü mütevatirdir.

Muhaddislere göre, mütevatir hadisin ravilerini tek tek incelemeye gerek kalmaz. Ravilerin çokluğuna itibar edilir. Çünkü onların yalan üzerine ittifak edemeyecekleri kabul edilir. Dolayısıyla hem lafzi hem de manevi mütevatir hadisin kesin bilgi verdiğinde bütün hadisçiler müttefiktirler (Nureddin el-Itr, Menhecü'n-Nakd fi Ulumi'l-Hadis, Dımaşk 1392/1972, s. 382; Subhi es-Salih, a.g.e., s. 124).

Mütevatir hadisler, Akaid konularında bile tek başına delil sayılırlar. Bu yüzden mütevatir olan haber-i Rasulü inkar eden küfre girer. Çünkü böyle bir haberi inkar etmek, Peygamberi inkar demektir. O da şüphesiz küfürdür (Ahmed Naim, Tecrid-i Sarih Tercemesi, Ankara 1976, Mukaddime, s. 102).

Celaleddin es-Suyuti (911/1505) araştırmaları sonunda tevatürüne hükmettiği hadisleri "el-Ezharu'l-Mütenasira fi'l-Ahbari'l-Mütevatira" isimli kitabında toplamış, konularına göre tasnif ve tertip ederek kaynaklarını ve muhtelif senedlerini vermiştir (Ahmed Naim, a.g.e., s. 104).

Nuri TOPALOĞLU

Bu bilgi faydalı oldu mu ?