Nazım Türleri Nedir

1-)Divan (klasik Türk), Halk (tekke ve aşık) edebiyatlarının herbirinin kendilerine göre nazım şekilleri olduğu gibi, nazım türleri de vardır. Nazım türleri daha çok konu ile ilgilidir. Bunlar aşağıdaki sıraya göre, şunlardır:

Tevhid: Allahü tealanın birliğini, yüceliğini anlatan manzumelere tevhid denir. Genellikle kaside şeklinde yazılmışlardır. Bir de Allah’a yalvaran şiirler görülür. Bunlar da münacat adını alırlar.

Na’t: Hazret-i Muhammed’i övmek için yazılan şiirlerdir. Ekseriya kaside şeklinde yazılırlar. Ancak gazel şeklinde de na’tlar yazılmıştır.

Medhiye: Dört halifeyi, din büyüklerini, padişahları ve devlet büyüklerini övmek için yazılan manzumeler medhiye adını alırlar. Bunlar daha çok kaside şeklinde yazılırlar.

Hicviye: Bunlar divan edebiyatında görülen yergi şiirleridir. Bir kimsenin kusurlarını ortaya koymak, onu yermek için yazılırlar. Bu bakımdan medhiye türünün zıddıdır. Genellikle kaside şeklinde yazılır, kıt’a şeklinde yazılanları da vardır.

Mersiye: Ölen birinin özelliklerini, iyiliklerini anlatan şiirlerdir. Daha çok kaside şeklinde yazılır. Edebiyatımızda hazret-i Hüseyin için yazılanlar olduğu gibi, padişahlar ve şehzadeler için yazılanlar da vardır. Baki’nin Kanuni mersiyesi bunların başında gelir. Kaside şeklinde yazıldığı gibi bendlerle de yazılmışlardır.

Hezl, tehzil: Mizah, güldürmece tarzındaki manzumelere bu ad verilir. Çeşitli nazım şekilleri ile yazılan bir türdür.

Fahriye: Övünmek için yazılan manzumelerdir. Başlı başına olduğu gibi bir şiirin içinde de geçebilir. Kaside içinde şairlerin övündüğü yani kendilerini övdükleri kısımlar bunlardandır.

Lügaz ve muammma: Lügaz bir çeşit manzum bilmecedir. Bu bilmece bir varlık değil de bir şahıs için olursa muamma adını alır.

Sakiname: Sakiden, içki meclisinden, içki çeşitlerinden bahs eden büyük ve küçük eserlerdir. Genellikle mesnevi şeklinde yazılmışlardır. Meyden maksad eski edebiyatımızda ilahi aşk, meclisten maksat da tekke olduğundan bunların tasavvufi olduğunu söylemek gerekir.

Surname: Şehzadelerin sünnet düğünleri ile hanım sultanların evlenme törenlerini anlatan eserlerdir.

Gazavatname: Savaşlardan, savaşlarda gösterilen kahrammanlıklardan, zaferlerden, fetihlerden bahseden eserlere gazavatname denir. Bunlar bir büyük gazi ve padişahlar adına da yazılabilirler. Bu durumda, Selimname, Süleymanname gibi adlarla da anılırlar. Ayrıca zafername ve fetihname adlarını taşırlar.

Şehrengiz: Bir şehri, güzelliklerini ve güzellerini anlatan eserlerdir. Mesnevi şeklinde yazılırlar.

Ta’rifname (ta’rifat): Çeşitli makam sahiplerini vazifelerinin hususiyetlerine göre bir kaç beyit içerisinde anlatan eserlerdir. Bunlar mesnevi şeklinde yazılırlar.

Mesneviler: Çeşitli konularda yazılmış uzun hikayelerdir. Konuları Yusuf ile Zeliha gibi dini menkıbevi olanlar olduğu gibi, Leyla ve Mecnun, Süheyl ü Nevbahar, Hüsrev ü Şirin gibi aşk veya efsane ve tarihi tarafı olanlar da vardır. Ayrıca dini kahramanlık, tasavvufi, ahlaki, didaktik ve tarihi konuları işleyenler de görülmektedir.

Tekke edebiyatı nazım türlerinin belli başlıları ise şunlardır:

İlahi: Nazım şekli olarak da bilinir. Ancak tür olduğunu iddia edenler de vardır. Bu şiirler Allahü tealayı övmek, ona yalvarmak için yazılmışlardır. Bu çeşit şiirler mevlevilikte ayin, bektaşilikte nefes, gülşenilikte tapug, halvetilikte durak adını almıştır.

Devriye: “Âdem toprakla su arasında iken ben peygamberdim” hadisinin işaret ettiği şiirlerdir. Ruhtan varlığa bürünüş bu çeşit şiirlerle anlatılmıştır.

Sathiye: Tasavvuf ehlinin manevi hallerini anlattıkları başkalarınca anlaşılmayan manası kapalı şiirlere bu ad verilmiştir.

Âşık edebiyatına ait nazım türleri ise şunlardır:

Güzelleme: Bir kimseyi, bir güzeli, bir yeri, tabiatı öven şiirlerdir. Divan şiirindeki medhiyeler gibidir.

Koçaklama: Yiğitliği, yiğitleri öven, savaşları konu edinen şiirlerdir.

Taşlama: Yergi şiirleridir. Bunlara Divan edebiyatında hiciv denir.

Ağıt: Ölen birinin ardından söylenen şiirlerdir. Bu şiirlerde ölümden duyulan üzüntüler dile getirilir. Bunların daha çok söyleyenleri belli olmadığı için anonim olduğunu söylemek gerekir.

Hikaye, destan: Destan nazım şekli olduğu gibi, nazım türü olarak da mütalaa edilir. Çeşitli hadiselerin anlatıldığı uzun şiirlerdir. Bunlar hikaye hüviyeti taşırlar. Savaş ve kahramanlık konusunu işleyenlere koçaklama denmektedir.

Muamma: Bilmece mahiyetinde olan şiirlerdir. Eşya ve şahıs isimleriyle ilgilidirler.

Ninni: Çocukları uyutmak ve dindirmek için kadınlar tarafından söylenen dörtlüklerdir. Daha çok anonimdirler.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?