Nüfus Nedir

1-)Alm. Bevölkerung (f), Einwohner (pl.), Fr. Population (f), habitants (pl.), İng. Population, inhabitants. Bir ülke, bölge veya bir şehirde yaşayan insanların toplamı. Toplum halinde yaşayan insanlar, miktarları ile ilgilenip zaman zaman sayımlar yapmışlardır. Eski Çin ve Roma’da yapıldığı bilinen ilk sayımın, askerlik ve vergi toplamak için olduğu belirtilmektedir. Vergi vermemek askere gitmemek isteyen halk, bu sayımları hiç hoş karşılamazdı.

Hazret-i Muhammed sallallahü aleyhi ve sellem Mekke’den Medine’ye hicret ettiği zaman Medine’de mevcut olan Müslümanların nüfus sayımını yaptırarak, bir defter tutturdu. O zaman Medine’de bulunan bütün Müslümanların sayısının 1500 olduğu tespit edildi. Bu durum, Hicretin birinci yılının önemli hadiseleri içinde yer alarak, İslam tarihinde ise ilk nüfus sayımı olarak tarihe geçti.

Nüfus ve nüfus hareketlerinin ilmi olarak incelenmesi, güvenilir istatistiklerin yapılmağa başlamasından sonra mümkün olabilmiştir. Bu bakımdan 18. yüzyıl öncesine ait güvenilebilir nüfus rakamları azdır.

Osmanlılarda ilk sayım, İkinci Sultan Selim Han (1566-1574) döneminde, Amerika’da 1790’da, İngiltere’de 1801’de yapılmıştır. Osmanlılarda daha sonraki yıllarda, Sultan İkinci Mahmud Han döneminde, 1826-1828 yıllarında nüfus sayımı yapılmak istenmiş fakat netice alınamamıştır. 1844 yılında askeri gaye ile 1854’te vergi tesbiti için sayım yapılmışsa da çalışmalar yarıda kalmıştır. 1856’da Anadolu ve Suriye’de, 1874’te Tuna vilayetlerinde sayım yapılmıştır. 1878’de Nüfus Sicili Nizamnamesiyle nüfus müdürlükleri kurulmuş böylece ölüm, doğum ve yer değiştirmelerin kaydı yapılmağa başlanmıştır.

Cumhuriyet döneminde ilk sayım 1927’de, ikincisi 1935’te yapıldı. Bundan sonra her beş yılda bir, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsünce nüfus sayımları hazırlanır, yönetilir ve değerlendirilir. Askeri, sosyal, ekonomik meselelerin her hususta açığa çıkmasında çok faydalı olan sayımlar, daha önceden ilan edilen belli günlerde, sokağa çıkma yasağı konularak yapılmaktadır. Birinci Dünya Harbi veİstiklal Savaşından sonra 12.500.000 olan nüfus, 1990 sayımına göre 56.473.035’e yükselmiştir. Doğum sayısının ölüme göre fazla olması Romanya, Yugoslavya ve Bulgaristan’dan gelen göçmenler 1939’da Hatay’ın Türkiye’ye katılması, nüfus artışının sebepleridir.

Memleketimizde nüfus dağılışı, yüzey şekillerine ve iklim şartlarına bağlıdır. En kalabalık yerler, bol yağış alan ılık kıyı bölgeleriyle verimli ovalardır. Nüfus yoğunluğu olarak, Karadeniz kıyıları çok kalabalıktır. Bu kıyıların doğusunda, kilometrekareye düşen kır nüfusu 100’ü geçer. Kuzey Anadolu’nun diğer yerleşme alanları; akarsu havzaları (Kızılırmak, Yeşilırmak), verimli ovalar (Kastamonu, Bolu, Düzce ovaları) ve Zonguldak kömür havzasıdır.

Batı Anadolu’da nüfus yoğunluğu, Türkiye ortalamasının üstündedir. Ovalardaki yoğunluk, dağlık alanlara oranla daha fazladır. Batının en önemli yerleşme alanları Gediz, Menderes, Adapazarı, Bursa ovalarıyla İzmit ve Edremit körfezi kıyılarıdır.

Güney Anadolu, Kuzey ve Batı Anadolu’ya oranla daha tenhadır. Burada en kalabalık yerler Adana ve Antalya ovalarıyla, Hatay ve Gaziantep yöresidir. Step alanlarla kaplı İç Anadolu’da; nüfus yoğunluğu düşüktür. Yüzey şekillerinin tesir ettiği nüfus yoğunluğu, geniş alanlarda kilometrekarede 10’un altına düşer. Böyle olmakla birlikte, Sultan ve Erciyes dağlarının eteklerinde önemli bir artış gösterir.

Doğu Anadolu’nun Iğdır, Erzincan, Elazığ ve Malatya ovaları nispeten daha kalabalık olmakla birlikte, dağlık alanlarda yoğunluk azalır.

Güneydoğu Anadolu’da, özellikle yeterli yağışlar alan Güneydoğu Torosların eteğinde, Mardin-Siirt dağ eşiğinde nüfus yoğunluğu yüksektir; ancak, güneye doğru inildikçe, fazla kuraklık sebebiyle tenhalaşmağa başlar. Şehirleşme hareketi, sınırlı olmakla beraber, özellikle İkinci Dünya Savaşından sonra gelişmeye başlamıştır. Şehrin bir ölçüde çekiciliği, teknolojik gelişme, yeterli tarım topraklarının sınırlı olması bu akımın belli başlı sebepleridir.

Türkiye nüfusunun 33.326.351’i (% 59’u) şehirlerde, 23.146.684’ü (% 41’i) köylerde yaşar. Şehirleşme hızı fazla olup, 1927’de % 22,3 olan şehir nüfusu 1955’te% 30’a, 1965’te % 37,9’a 1980’de % 43,9’a 1990’da % 59’a yükselmiştir. 1990 nüfus sayımına göre nüfusu 500 bini geçen illerin sayısı 39’dur. Nüfusu en fazla olan il (7.309.190), İstanbul en az olan ise Bayburt’tur (107.330).

Dünyada, kaç milyar insanın nerelerde yaşadığı merak konusudur. Fakat bugüne kadar bazı yerlerde nüfus sayımlarının yapılmaması, bazılarında (demir perde devletleri) kesin neticelerin bilinmemesi, bu işle uğraşan kurumları kat’i neticeye vardıramamaktadır. Amerika Birleşik Devletlerindeki Census-Bureau (nüfus sayımı) kurumunun verdiği bilgiye göre, dünyadaki nüfus artış oranında, son yıllarda, eskiye göre bir gerileme vardır. Birleşmiş Milletlerin dünya çapında aldıkları nüfus sayım neticelerine göre, 1990 dünya nüfusu 5.352.000.000. ABD’nin Washington şehrinde Environmental Fund (Çevre Fonu) Enstitüsünde yapılan hesaplara göre, dünyada her saniyede 2,5 kişi doğuyor.

Nüfus yoğunluğu: Bir ülkenin nüfusunun yüz ölçümüne bölünmesiyle elde edilen ortalama rakam. Bu yoğunluk, kilometre kareye düşen kişi sayısı olarak hesaplanır. Türkiye’nin 1990 yılı sayımına göre nüfusu 56.473.035’tir. Buna göre, gerçek alanı (göller dışında) esas alındığında kilometrekareye 73 kişi düşmektedir. Yalnız birçok yerleşme merkezinde yoğunluk, ortalamadan yüksek, yerleşmeye elverişsiz yerlerde(Tuz Gölünün güneyinde olduğu gibi) kilometrekareye beş kişi düşer.

Ülkelerin yüzölçümleri umumiyetle sabit fakat nüfus toplamları her yıl değişip, belli zamanlarda yapılan sayımlarla tesbit edildiğinden, nüfus yoğunluğu devamlı değişir. Bütün dünya devletlerinde, yerleşim yerlerinin durumuna göre nüfus yoğunlukları, farklılık gösterir. Çöller, verimi olmayan araziler, nüfus yoğunluğu bakımından düşük yerlerdir.

Yıllara Göre Toplam Dünya Nüfusu

1650 : 545.000.000

1750 : 728.000.000

1800 : 906.000.000

1900 : 1.608.000.000

1920 : 1.681.000.000

1930 : 2.015.000.000

1940 : 2.249.000.000

1950 : 2.509.000.000

1960 : 3.010.000.000

1965 : 3.295.000.000

1970 : 3.610.000.000

1975 : 3.967.000.000

1981 : 4.437.000.000

1986 : 4.917.000.000

1990 : 5.325.000.000

2000 (Tahminen) : 6.214.000.000

Cumhuriyetin ilanından sonra, Türkiye genelinde yapılan nüfus sayımları ve artış oranları:

Yıl : Nüfus : Artış oranı (binde)

1927 : 13.648.270 : 21,10

1935 : 16.258.018 : 21,10

1940 : 17.820.950 : 18,01

1945 : 18.790.174 : 10,59

1950 : 20.947.188 : 21,73

1955 : 24.064.763 : 27,75

1960 : 27.754.820 : 28,53

1965 : 31.391.421 : 24,62

1970 : 35.605.176 : 25,19

1975 : 40.347.719 : 25,00

1980 : 44.736.957 : 20,65

1985 : 50.664.458 : 24,88

1990 : 56.473.035 : 21,71

Dünyanın en büyük şehirlerinden bazıları

Adı : Ülkesi : Nüfusu

Şangay : Çin : 13.341.896

Tokyo : Japonya : 11.885.000

Pekin : Çin : 10.819.407

Seul : Kore : 10.726.000

Paris : Fransa : 10.210.059

Mexico : Meksika : 9.815.901

Moskova : Rusya Federasyonu : 8.769.000

Tahran : İran : 8.712.087

New York : ABD : 7.369.454

İstanbul : Türkiye : 7.309.190

Londra : İngiltere : 6.735.400

Kahire : Mısır : 6.052.836

Karaçi : Pakistan : 5.208.132

Dünya devletlerinden bazılarının nüfus yoğunlukları

Devletin adı : Nüfus yoğunluğu (km2ye) (1992)

Afganistan : 27,7

Almanya : 224,9

ABD : 26,8

Arjantin : 93,7

Belçika : 328,3

Brezilya : 17,8

Bulgaristan : 81,0

Cezayir : 11,1

Çek Cumhuriyeti : 122,0

Çin : 121,8

Danimarka : 119,9

Endonezya : 96,3

Fas : 57,2

Finlandiya : 16,5

Fransa : 105,3

Hindistan : 281,1

Hollanda : 446,8

Irak : 43,3

İngiltere : 235,8

İran : 36,4

İspanya : 77,4

İsrail : 253,1

İsviçre : 167,4

İtalya : 189,7

Japonya : 328,3

Kanada : 3,0

Kuzey Kıbrıs Türk Cum. : 50,4

Libya : 2,5

Lübnan : 274,0

Macaristan : 110,7

Mısır : 56,1

Norveç : 13,2

Pakistan : 147,9

Polonya : 122,9

Portekiz : 106,5

Romanya : 98,2

Suriye : 69,9

Suudi Arabistan : 6,8

Tunus : 54,4

Türkiye : 75,2

Ürdün : 40,9

Yunanistan : 78,0

Genellikle doğu ülkelerinde nüfus artış oranı yüksek olduğu halde, batı ülkelerinde düşüktür. Batıda hiç çocuk sahibi olmayan veya tek çocuk sahibi olan çok sayıda aile mevcuttur. İki çocuklu, özellikle üç ve daha çok çocuklu aile sayısı oldukça azdır. Bazı ülkelerde devlet üçüncü çocuğa bakmayı taahhüt etmektedir. Uzmanlar Avrupa ülkelerinde nüfus artış hızı bu tempoda kalırsa 60 sene sonra Avrupada nüfusun oldukça azalacağına işaret etmektedirler.

Sayım yıllarına göre il nüfusları

: 1940 : 1950 : 1960 : 1970 : 1975 : 1980 : 1985 : 1990

Adana : 375.777 : 508.518 : 760.803 : 1.035.377 : 1.240.475 : 1.467.346 : 1.725.940 : 1.934.907

Adıyaman : – : – : 233.717 : 303.511 : 346.892 : 368.780 : 430.728 : 513.131

A.Karahisar : 316.034 : 372.273 : 459.115 : 542.111 : 579.171 : 598.462 : 666.978 : 739.223

Ağrı : 121.477 : 155.455 : 215.118 : 290.311 : 330.201 : 369.272 : 421.131 : 437.093

Amasya : 136.029 : 163.029 : 163.669 : 257.281 : 322.806 : 337.955 : 358.289 : 357.191

Ankara : 602.965 : 819.693 : 1.321.380 : 2.041.658 : 2.585.293 : 3.196.460 : 2.909.946 : 3.236.626

Antalya : 256.366 : 311.442 : 416.130 : 577.334 : 669.357 : 753.596 : 891.149 : 1.132.211

Artvin : 153.273 : 174.977 : 196.301 : 225.869 : 228.026 : 227.906 : 226.338 : 212.833

Aydın : 281.784 : 335.663 : 467.341 : 564.802 : 609.869 : 651.526 : 743.643 : 824.816

Balıkesir : 482.827 : 563.221 : 670.669 : 749.669 : 789.889 : 851.381 : 910.282 : 973.314

Bilecik : 127.977 : 137.030 : 145.699 : 138.856 : 137.108 : 147.702 : 160.909 : 175.526

Bingöl : 70.328 : 131.364 : 177.951 : 209.107 : 210.804 : 228.452 : 243.315 : 250.966

Bingöl : 70.328 : 131.364 : 177.951 : 209.107 : 210.804 : 228.452 : 243.315 : 250.966

Bitlis : 68.825 : 88.634 : 128.966 : 185.473 : 219.705 : 258.247 : 301.829 : 330.115

Bolu : 257.393 : 303.111 : 353.004 : 403.766 : 428.704 : 473.168 : 504.778 : 536.869

Burdur : 119.498 : 136.555 : 179.514 : 210.335 : 221.993 : 236.526 : 248.002 : 254.899

Bursa : 461.648 : 545.919 : 693.894 : 847.884 : 961.005 : 1.161.553 : 1.324.015 : 1.603.317

Çanakkale : 304.588 : 289.429 : 337.610 : 360.764 : 369.385 : 401.363 : 417.121 : 432.263

Çankırı : 183.782 : 217.188 : 241.452 : 261.367 : 265.468 : 258.467 : 264.850 : 279.129

Çorum : 302.745 : 341.353 : 446.389 : 518.366 : 547.580 : 570.518 : 598.695 : 609.863

Denizli : 285.225 : 340.277 : 425.449 : 511.160 : 561.819 : 601.492 : 667.478 : 750.882

Diyarbakır : 257.321 : 293.738 : 401.884 : 581.208 : 651.233 : 770.763 : 934.505 : 1.094.996

Edirne : 251.373 : 221.268 : 276.479 : 316.425 : 340.732 : 361.888 : 389.638 : 404.599

Elazığ : 190.366 : 213.330 : 378.332 : 379.915 : 417.924 : 428.687 : 483.715 : 498.225

Erzincan : 158.498 : 197.770 : 243.005 : 276.122 : 283.683 : 298.186 : 300.072 : 299.251

Erzurum : 371.394 : 461.090 : 568.864 : 684.951 : 746.666 : 802.288 : 856.175 : 848.201

Eskişehir : 206.794 : 276.164 : 368.827 : 459.367 : 495.563 : 543.753 : 597.104 : 641.057

Gaziantep : 306.906 : 328.343 : 434.579 : 606.540 : 716.447 : 807.093 : 966.918 : 1.140.594

Giresun : 279.236 : 299.555 : 381.453 : 451.679 : 463.587 : 478.389 : 499.809 : 499.087

Gümüşhane : 181.290 : 203.994 : 243.115 : 282.238 : 293.673 : 278.063 : 176.835 : 169.375

Hakkari : 36.446 : 44.207 : 67.766 : 102.312 : 126.036 : 177.936 : 138.707 : 172.479

Hatay : 246.138 : 296.799 : 441.209 : 591.064 : 744.113 : 863.645 : 1.002.252 : 1.109.754

Isparta : 171.751 : 186.316 : 242.352 : 300.029 : 322.685 : 356.826 : 382.844 : 434.771

İçel : 257.709 : 317.929 : 444.523 : 590.943 : 714.817 : 842.817 : 1.034.085 : 1.266.995

İstanbul : 991.237 : 1.166.477 : 1.882.092 : 3.019.032 : 3.904.588 : 4.870.747 : 5.842.985 : 7.309.190

İzmir : 640.107 : 768.411 : 1.063.490 : 1.427.173 : 1.673.966 : 1.968.614 : 2.317.829 : 2.694.770

Kars : 356.534 : 410.236 : 543.600 : 660.018 : 707.398 : 701.196 : 722.431 : 349.437

Kastamonu : 369.847 : 412.016 : 433.620 : 446.601 : 437.782 : 448.363 : 450.353 : 423.611

Kayseri : 342.969 : 403.861 : 480.387 : 598.693 : 678.654 : 768.413 : 864.060 : 943.484

Kırklareli : 256.353 : 191.376 : 241.131 : 268.224 : 268.399 : 281.412 : 297.098 : 309.512

Kırşehir : 149.518 : 181.899 : 175.749 : 214.932 : 232.853 : 240.108 : 260.592 : 256.862

Kocaeli : 375.530 : 474.644 : 297.463 : 385.408 : 477.736 : 591.848 : 742.245 : 936.163

Konya : 620.936 : 741.026 : 982.422 : 1.280.239 : 1.422.461 : 1.560.968 : 1.560.375 : 1.750.303

Kütahya : 359.890 : 422.815 : 367.753 : 439.967 : 469.721 : 498.660 : 545.217 : 578.020

Malatya : 418.473 : 483.568 : 394.172 : 510.979 : 574.558 : 609.452 : 665.809 : 702.055

Manisa : 455.812 : 520.091 : 657.104 : 805.650 : 872.375 : 940.408 : 1.048.297 : 1.154.418

Maraş : 202.073 : 288.843 : 389.857 : 528.982 : 640.972 : 743.465 : 840.044 : 892.952

Mardin : 252.505 : 269.490 : 353.411 : 453.092 : 519.687 : 568.039 : 490.044 : 557.727

Muğla : 211.445 : 241.640 : 299.611 : 368.776 : 400.796 : 436.959 : 486.066 : 562.83Cbr>
Muş : 73.939 : 107.286 : 167.633 : 234.250 : 267.203 : 298.757 : 339.492 : 376.543

Nevşehir : – : – : 187.398 : 229.830 : 249.308 : 254.849 : 277.693 : 289.53Cbr>
Niğde : 275.443 : 331.470 : 322.917 : 408.441 : 463.121 : 506.614 : 287.997 : 305.861

Ordu : 305.017 : 373.017 : 469.379 : 608.721 : 664.290 : 717.977 : 766.348 : 830.105

Rize : 172.764 : 181.512 : 248.930 : 315.700 : 336.278 : 359.199 : 374.206 : 348.776

Sakarya : – : – : 361.992 : 459.052 : 495.195 : 551.116 : 610.500 : 683.061

Samsun : 363.384 : 475.660 : 654.602 : 821.183 : 906.381 : 998.417 : 1.106.219 : 1.158.400

Siirt : 146.522 : 156.703 : 232.243 : 320.684 : 380.103 : 445.486 : 228.681 : 243.435

Sinop : 190.844 : 225.621 : 249.730 : 265.655 : 267.605 : 276.445 : 280.140 : 265.153

Sivas : 468.243 : 542.004 : 669.922 : 731.921 : 739.898 : 749.655 : 771.555 : 767.481

Tekirdağ : – : – : – : – : 319.987 : 363.017 : 402.721 : 468.842

Tokat : 317.919 : 388.923 : 437.590 : 540.855 : 599.166 : 623.300 : 679.638 : 719.251

Trabzon : 390.733 : 420.279 : 532.999 : 659.120 : 719.008 : 725.942 : 786.194 : 795.849

Tunceli : 94.639 : 105.759 : 140.068 : 157.293 : 164.591 : 157.236 : 150.139 : 133.143

Urfa : 245.398 : 298.394 : 401.919 : 538.131 : 597.277 : 607.425 : 795.034 : 1.001.455

Uşak : – : – : 184.733 : 207.512 : 230.381 : 245.778 : 271.261 : 290.283

Van : 112.975 : 145.944 : 211.034 : 325.763 : 386.314 : 471.019 : 547.216 : 637.433

Yozgat : 276.611 : 324.469 : 402.400 : 464.410 : 500.371 : 499.410 : 545.301 : 579.150

Zonguldak : 349.783 : 426.684 : 569.059 : 743.654 : 846.617 : 972.856 : 1.044.945 : 867.726

Aksaray : – : – : – : – : – : – : 303.144 : 326.399

Bayburt : – : – : – : – : – : – : 109.260 : 107.330

Karaman : – : – : – : – : – : – : 208.959 : 217.536

Kırıkkale : – : – : – : – : – : – : 365.258 : 349.396

Batman : – : – : – : – : – : – : 285.423 : 344.669

Şırnak : – : – : – : – : – : – : 215.614 : 262.006

Bartın : – : – : – : – : – : – : – : 205.834

Ardahan : – : – : – : – : – : – : – : 170.117

Iğdır : – : – : – : – : – : – : – : 142.601

2-)(Populatıon) Bir
şehir, bölge, ülke veya benzeri bir başka yerleşim biriminde yaşayan insan
sayısı. Nüfusun üze­rinde barındığı yerleşim biriminin yüzölçümüne oranına, ya­hut
bir bölgede kilometrekare başına düşen insan sayısına nüfus yoğunluğu; nüfusun
her yıl gösterdiği yüzde değişime nüfus artış hızı; ölüm oranının düşmesi veya
doğum oranı­nın artması sonucu nüfus artış hızının çok yüksek olması do­layısıyla
nüfusun kısa sürede katlanarak artmasına nüfus pat­laması; genellikle 1565 yaş
kategorisinde bulunan ve üretim faaliyetinde aktif olarak yeralabilecek,
çalışmaya ve üretmeye gücü yeten insanlardan oluşan nüfusa aktif nüfus; söz
konu­su yaş kategorisi dışında kalan, henüz üretme çağına gelme­miş küçük
yaştaki İnsanlar ile çalışma ve üretme yeteneğini yitirmiş insanlardan oluşan
nüfusa aktif olmayan nüfus; bir kişinin beslemek zorunda olduğu ortalama kişi
sayısına nüfu­sun bağımlılık katsayısı; fazla nüfusun milli gelirdeki artışı
eriteceği, dolayısıyla kalkınmayı engelleyeceği gerekçesiyle nüfus artış
hızının düşürülmesi ve çocuk sayısının belirli bir sayıyı aşmaması yönünde
yürütülen sosyal, iktisadi, ve kültü­rel faaliyetlere de nüfus planlaması veya
aile planlaması

denir.

3-)Kişi.

4-)Bir ülkede, bir bölgede, bir evde belirli bir anda yaşayanların oluşturduğu toplam sayı.

5-)Ortak bir özellik gösteren kimselerin bütünü.

6-)Yeryüzünde, sınırları belli geniş ya da küçük bir bölgede insanların toplam sayısı.

7-)Bk. yığılım

Bu bilgi faydalı oldu mu ?