Seferberlik Nedir

1-)Alm. Mobilmachung, Mobilisierung (f), Fr. Mobilisation (f), İng. Mobilization; State of war. Memleketin, maddi ve manevi bütün güçlerinin (askeri, siyasi, ekonomik ve psikolojik güç) topyekün savaş ihtiyaçlarını karşılayacak ve savaşın devamını sağlayacak seviyeye getirilmesi; diğer bir deyimle maddi manevi bütün kuvvet ve kaynakların, savaş isteklerine göre yöneltilerek barış durumundan sefer durumuna geçirilmesidir. Buna topyekün seferberlik de denir. Sefer kelimesi lügatta “yolculuk, savaşa gitme”; seferberlik ise “yolculuğa, savaşa hazır hale gelme” anlamlarına gelir.

Yirminci asrın başlarından itibaren, teknolojideki gelişmelere uygun olarak yapılan silah ve araçlar, ilim ve teknikteki ilerlemeler savaşların karekterini değiştirdi.Savaşlar, sadece silahlı kuvvetler arasında yapılmaktan çıkarak, bütün milleti ilgilendiren, tesiri altına alan, topyekün savaşlar durumuna geldi. Bu topyekün savaşa karşı da, milletçe karşı koymak için yapılan topyekün hazırlıklara seferberlik adı verildi. Seferberliğin plan ve programları barıştayken yapılarak, zaman zaman yapılan fiili tatbikatlarla uygulamaları kontrol edilir. Seferberlik Dairesi, Asker AlmaDairesi, Askerlik Şubeleri, Mahalli ve Mülki Âmirler müştereken çalışarak seferberlik planlarını yaparlar.

Savaşta silahlı kuvvetlerin personel sayısı artacağından onların yiyecek, giyecek, silah, donanım, araç ve gereç ihtiyaçları çoğalacaktır. Mühimmat, akaryakıt ve malzeme sarfı çok fazlalaşacaktır. İnsan ve diğer ihtiyaç maddelerinin de devamlı kaybı göz önüne alınırsa seferberliğin önemi çok iyi anlaşılır. Seferberlik hazırlığının planlı ve barış zamanında yapılmasının savaşın kazanılmasında tesiri dünya harplerinde açık olarak görülmüştür.

Seferberliğin ilan edilmesi için, bir devletin diğer devlet veya devletlerle savaş ihtimalinin kaçınılmaz olması, ayrıca iç bünyedeki karışıklıkların normal şartlarla karşılanmadığı bir ortamın meydana gelmesi gerekir. Bu durumda Genelkurmay Başkanının mütalaası alınarak, Bakanlar Kurulunca seferberlik uygulamasına karar verilir. Verilen seferberlik kararı Cumhurbaşkanının onayından sonra yürürlüğe girer. Kaldırılması da başkomutan veya Genelkurmay Başkanının mütalaası alındıktan sonra Bakanlar Kurulunun kararıyla olur. Seferberlik ilanıyla barış zamanında tespit edilen plan gereğince taşınır veya taşınmaz mallardan ihtiyaç duyulanlar silahlı kuvvetlerin emrine verilir.

Seferberlik iki şekilde olabilir:

1. Uygulama alanı bakımından:

a) Genel seferberlik: Bütün yurt düzeyinde uygulanır.

b) Kısmi (Bölgesel) seferberlik: Yurdun herhangi bir bölgesinde uygulanır.

2. Kapsam bakımından:

a) Milli seferberlik: Silahlı Kuvvetler dışında kalan bütün kamu ve özel kuruluşlar ile yurttaşları kapsar.

b) Silahlı Kuvvetler seferberliği: Silahlı Kuvvetlerin barış durumundan sefer durumuna geçirilmesidir.

Bu ise iki bölümde yapılır:

(1) Personel seferberliği,

(2) Lojistik seferberliği.

Birinci Dünya Harbinden önce seferberlik ilan edilerek, gerekli bütün hazırlık ve tedbirler uygulamaya konuldu. Halkımız arasında, dört yıl süren bu harbe “Seferberlik” adı verildi. Eli silah tutanların askere alındığı Birinci Dünya Harbinde Osmanlı ordusu, yedi cephede şan ve şerefle çarpıştı. Harbin getirdiği bütün sıkıntılara milletçe karşı koyarak, yedi düvelin önünde kahramanca vatanını müdafaa etti. İstiklal Harbiyle de memleketini düşmanlardan kurtardı. İkinci Dünya Harbinde de seferberlik uygulanmışsa da savaşa girilmemesine rağmen getirdiği sıkıntılar, tedbirlerin yerinde ve zamanında alınmamasından dolayı, çok fazla olmuştur. Günümüzde seferberlik süresi çok kısalmış olup, 12 ile 24 saat içerisinde bir ülke seferberliğini tamamlayabilmektedir.

Seferber olma süresi: Birlik ve kurumların % 100 kadro seviyesine (seferi kadro seviyesine) erişecekleri ve teşkilatlanmalarını tamamlayacakları süreyi gösterir. Bu süre harekat planlarına ve lojistik imkanlara göre tespit edilir. Bu süreler, Genelkurmay Başkanlığınca yönergesinde belirtilir.

Sefer görev emri: Sefer tertibine dahil edilen personelin, seferberlik duyurusunda nereye gideceğini, ne kadar zaman içinde birliğine katılacağını ve katılacağı birliğin kapalı adını bildiren ve kendisine barışta açıklanan bir belgedir. Bir sureti daima personelin yanında bulunur.

Seferber personeli: Bir birliği, seferi kadro seviyesine veya müsaade edilen kuvvete çıkarmak için sefer tertibine dahil edilmiş yedek personeldir.

Seferberlik deneme tatbikatı ve eğitimi tazeleme çağrısı: Seferberlik usullerinin denenmesi ve yedek personel eğitiminin tazelenme ve yenilenmesi için yapılan çağrıdır. Genelkurmay Başkanlığının önerisi ve Bakanlar Kurulunun onayı alınır.

Silahlı kuvvetler personel seferberliği: Silahlı Kuvvetlerin şimdiki ortalama mevcutlarının seferi kadro seviyesine yükseltilmesi, seferde kurulacak birlik ve kurumların kurulması, kadro seviyelerine eriştirilmesi ve seferi kadro seviyelerinin korunması için hazırlanan personel bütünleme planlarına göre zayiatı tamamlamak üzere, barışta yapılan hazırlıkların, seferberlik duyurusunda uygulanmasıdır.

Silah altı davetiyeleri: Seferberlik deneme tatbikatı ve yedek personel tazeleme eğitimi için, yedek personelin (subay, astsubay, erbaş ve er) tatbikata katılmalarını sağlayan davetiyelerdir.

Silah altı davetiyesi: Personelin yedek eğitimi görmesi için katılacağı birliğin seferberlik numarası ile bildirilen kapalı adını, gideceği yeri ve tatbikatın süresiyle ilgili bilgileri kapsar.

2-)SEFERBERLİK



Topluca savaşa çıkma anlamında bir İslam savaş hukuku terimi. İslami ıstılahta karşılığı "nefr-nefir"dir.

Nefr, lügatta, heyecan veren bir işten dolayı bir yerden bir yere fırlayıp çıkma manasına gelmektedir. Nefr düşmana karşı gaza için fırlayıp çıkmakta kullanılmıştır. Böyle çıkıp toplanan cemaate "nefir", cemaati teşkil eden her bir kişiye de "nefer" denir. İmamın insanları cihada davet ve tahrik etmesine ise "istinfar" denir. Şimdiki istilahta "seferberlik emri", yani halkı yerinden oynatma anlamına gelir (Elmalılı M. H. Yazır, Hak Dini Kuran Dili, IV, 2544-2545).

Seferberlik (nefir), bir beldede bulunan müslüman halkın, canlarına, mallarına, çoluk ve çocuklarına saldırmak üzere, düşmanın gelmekte olduğundan haberdar edilmesidir. Bu durumda o belde ahalisinden gücü yeten müslümanlar üzerine cihad farz olur (Fetavay-ı Hindiyye Terc., M. Efe, IV,138; Ö. N. Bilmen, Hukuk-u İslamiyye Kamusu, III, 371).

Seferberlik kısmi ve genel seferberlik şeklinde iki kısım olarak mütalaa edilmiştir:

1- Kısmi seferberlik (Nefir-i has): Savaş için yalnız bir kısım efradın sefer haline gelmesidir. Bu, fazla kuvvet toplanmasına gerek görülmediği zamanda gerçekleşir. Mesela, sınırlardan birinde meydana gelen bir savaş olayını halletmek için o civarda bulunan İslam kuvveti yettiği takdirde diğer kimselerin silah altına alınmasına lüzum görülmez.

2- Genel seferberlik (Nefir-i amm): Savaş mıntıkasında bulunan bütün efradın seferber haline getirilmesi demektir ki buna, düşmanın bir İslam beldesine aniden hücum ettiği ve bu düşmanı, bir kısım İslam kuvvetlerinin uzaklaştıramaması halinde başvurulur. Bunun dairesi ihtiyaca göre genişler. Mümkün olduğu kadar İslam aleminin doğusundan batısına kadar yayılır.

Cihad için seferberlik ilanı yapıldığı zaman bu ilana icabet farzdır. Çünkü Cenabı Hak; "Gerek hafif, gerek ağır olarak (Şartlarından dolayı savaş size kolay gelse de, zor gelse de, genç veya ihtiyar, bekar veya evli, işsiz veya meşgul, fakir veya zengin, yaya veya binitli, sağlam veya hasta, yüksüz veya yüklü, hangi halde bulunursanız bulunun; hep birlikte savaşa çıkın, mallarınızla ve canlarınızla Allah yolunda cihad edin. Eğer bilirseniz bu, sizin için daha hayırlıdır" (et-Tevbe, 9/41) buyurmuştur.

Rasul-ü Ekrem (s.a.s)'de hadis-i şeriflerinde,

"Mekkenin fethinden sonra Medineye hicret yoktur, ancak cihad ve niyet vardır. Binaenaleyh cihada çıkmanız (mü'minlerin emiri tarafından) istendiği zaman cihada seferber olup çıkınız" (Buhari, Cihad, 1; Müslim, İmare, 85; Ebu Davud, Cihad, 2; Tirmizi, Siyer, 32; İbn Mace, Cihad, 9) buyurmuştur.

Cihad için ilan edilen seferberlik emrine uymayanlara ilahi tehdid vardır. Cenabı Hak bunu şöyle ifade etmektedir:

"Ey inananlar, size ne oldu ki: "Âllah yolunda topluca savaşa çıkın" dendiği zaman yere çakılıp kaldınız (ağır davrandınız)" (et-Tevbe, 9/38).

Buna göre, Allah yolunda cihad için seferberlik ilan edildiğinde duruma göre, derhal icabet farz olur. Kur'an, ağır davrananları tehdit etmektedir. Bu ağır davranma bütün mü'minlerde görülmese bile, tamamı birbirine bağlı olması gereken bir toplumdan bazılarının ağır davranması, toplumun ağır hareket ettiği manasını akla getirir. Bunun ise, seferberliğin vaktinde toplanamayıp ordunun tamamının zamanında hareketten geri kalmasına sebep olabileceği, doğacak zararının da ümmete ait olacağı nüktesiyle genele şöyle hitab edilmiştir:

"Ahiret yerine dünya hayatından razı mı oldunuz? Ama dünya hayatının geçimi, ahiretin yanında pek azdır. Eğer topluca savaşa çıkmazsanız (Allah) size azabeder ve yerinize sizden başka bir topluluk getirir. O'na hiç bir zarar veremezsiniz. Allah herşeye gücü yetendir" (et-Tevbe, 9/38-39).

Cihad için kısmi seferberlik ilan edildiği zaman, cihad bir farz-ı kifaye olur. Yani bu görev müslümanların bir kısmı tarafından yerine getirilince diğerlerinden düşer. Mesela, sınırlardan birinde zuhur eden bir savaş olayını gidermek için o taraflarda bulunan İslam kuvveti yettiği takdirde, diğer efradın silah altına alınmasına gerek yoktur.

Genel seferberliğe luzum görüldüğü, yani savaş mıntakasında ve civarında bulunan bütün efradın savaş için seferber haline getirilmesi gerektiği takdirde cihad bir farz-ı ayn olur. Cihad savaşa sahne olan beldedeki, bunlar yetişmediği takdirde bunlara komşu olan beldelerdeki müslümanlar üzerine görev olur.

Kısmi seferberlik halinde kölelere, kadınlara, ebeveyni razı olmayan kimselere, alacaklılara ve kefilleri muvafakat etmeyen ve bırakacak bir rehin bulamayan borçlulara, bulundukları beldede fıkhi yönden ilmine müracaat edilecek alimlere savaşa bilfiil katılmak gerekmez. Bu konuda Cenabı Hak şöyle buyurmaktadır:

"Bütün inananların toptan sefere çıkmaları doğru değildir. Her topluluktan bir grubun toplanıp dini iyice öğrenmeleri ve kavimleri kendilerine dönüp geldikleri zaman (Allah'ın yasak kıldığı şeylerden) kaçınmaları için onları uyarmaları gerekmez mi?" (et-Tevbe, 9/122).

Ebu Said el-Hudri (r.a)'den gelen bir rivayete göre Rasulü Ekrem (s.a.s), Benu Lihyan kabilesine asker toplamak için adam göndermiş ve, "Her iki kişiden birisi cihad için çıksın!" buyurmuş, sonra geride kalanlara da,

"Hanginiz, cihada çıkan kardeşinin malı ve ailesi hakkında hayır ve iyilikle onun hakkını gözetirse, ona cihada çıkanın sevabının yarısı vardır" buyurmuştur.

Bunun hikmeti şudur: Toplumun bütün fertlerini savaşa çıkarmak İslam devletinin işlerinin yüzüstü kalmasına, savaşa çıkanların ve geride kalan acezenin nafakasının temin edilmesine, ülkenin harap, halkın sefil olmasına sebep olur (Nevevi, el-Meemu' Şerhu'l-Mühezzeb, XVIII, 48).

Kısmi seferberlikte ulü'l-emr, bir şahsın her halde cihada katılmasını emrederse, ebeveyni razı olmasa dahi, itaat vacib olur. Zira böyle bir durumda ulü'l-emr'e itaat, ebeveyne itaatten daha önemlidir.

Genel seferberlik halinde ise köleler, kadınlar, borçlular, alimler, hatta savaşabilecek çocuklar dahi cihad ile mükellef olurlar. İsterse efendileri, kocaları, alacaklıları, ana ve babaları razı olmasınlar... Çünkü bu halde cihada iştirak bir farz-ı ayndır; borç, bir kısım insanın yapmasıyla diğerlerinin üzerinden düşmez. Bu durumda düşmanın hücumunu elbirliğiyle durdurmak zaruret halini almıştır. Genel haklara riayet görevi, özel haklardan öne geçmiştir. Bu "Umumi zararı uzaklaştırmak için hususi zarar tercih olunur" kuralının uygulanması demektir (Ö. N. Bilmen, Hukuk-u İslamiyye Kamusu, III, 383-384; İsmail Muhammed Ebu Şeria, Nazariyyetu'l-Harb fi'ş Şeriati'l İslamiyye, s.107-1 I5; Sa'di Ebu Habib, Dirase fi Minhaci'l-İslami's Siyasi).

İsmail KAYA

3-)Bir ülkenin silahlı kuvvetlerini savaşa hazır duruma getiren, ülkenin ekonomisini, yönetimini savaş gereklerine uyacak duruma sokan hazırlık ve önlemlerin tümü.

4-)Bu durumun ilan edildiği veya savaşın sürdürdüğü dönem.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?