Senato Nedir

1-)Alm. Senat (m), Fr. Sénat (m), İng. Senate. Yasama organını meydana getiren iki meclisten biri. İlk çağlarda danışma, bazı hallerde yasama ve yönetim vazifesi gören siyasi meclis. Senatörlerin toplandıkları yer. Eski çağlarda, bazı devletlerdeki en yüksek mahkeme, üniversitenin en yetkili organı.

Senatoya benzer asiller, ihtiyarlar meclisine ilk olarak Atinalılarda rastlanır. Atinalıların “Aeropagus”ları Roma senatosunun öncüsü olarak kabul edilebilir.

Eski Roma’da senato: Devletin temel organlarındandı. Ancak asiller senatör olabilir ve Danışma Meclisi vazifesi görürlerdi. İdari ve bazan yasama görevleri de olurdu. İktidar boşalınca kralın yerini doldururlardı. Oturumlar, halk meclislerinden ayrı ve “curia” denilen özel yerlerinde yapılırdı.

İmparatorluk dönemiyle birlikte Roma’da senatonun nüfuzu çok azaldı. İmparator ile senato arasında yetki mücadelesi eksik olmazdı. Kurumlar ve imparatorluk coğrafyasındaki büyük değişmeler, senatonun rolünü tamamen sona erdirdi. Senato Bizans’a Roma’dan geçmiştir.

Türkiye’de Senato: Gerek İslamiyetten önceki, gerekse sonraki Türk devletlerinde, bugünkü manadaki senato değilse de, komutan, idareci, alim ve yaşlılardan kurulan Danışma Meclisi niteliğinde meclisler var olmuştur. 1876 tarihli ilk Türk Anayasası’nın 60. maddesiyle Meclis-i Âyan adlı ilk senato kurulmuştur.

Senatörler, padişah tarafından kayd-ı hayat (ömür boyu) şartıyle, memleketin seçkin şahsiyetleri arasından seçilirdi.

1876 Anayasasıyla kurulan meclis, Meclis-i Mebusan (Millet Meclisi) ve Meclis-i Âyan (Senato)dan meydana gelirdi. Abdülhamid Han, 18 Şubat 1876’da Millet meclisini, o günkü şartlar sebebiyle feshetti. Fakat senatoya dokunmadı. 1908’de ikinci meclis açıldığında bu senatörlerden üçü yaşıyordu. Bunlar yeni mecliste görevlerine devam ettiler. 1876 Anayasasında senatoya yer verilmesinin sebebi, Osmanlı Devletinin değişik milletleri bünyesinde barındırmasından dolayı, bu milletlerden meydana gelen Millet Meclisinin devletin menfeatine uygun karar veremiyeceği endişesiydi. Senatonun bu meclise fren vazifesi yapması düşünülmüştü. Yaşanan olaylar, bu düşüncenin haklılığını göstermiştir.

1921 ve 1924 Anayasalarında senatoya yer verilmemiştir. 1961 Anayasasında, milletin seçtiği MilletMeclisinin gücünü terazilemek için muhtar (özerk) üniversite, dernek, sendikalar ve Danıştayın yanında ikinci bir meclis (senato) getirilmiştir.

Cumhuriyet Senatosu: 1961 Anayasasına göre, yasama organını meydana getiren iki meclisten biri olup, genel oyla seçilen 150 üye, Cumhurbaşkanınca seçilen on beş üye ve tabii üyelerden kurulan yasama organı.

150 üye, genel oyla, milletvekili seçilmesi esasına göre 6 yıl için seçilirdi. Tabii üyeler 27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra kurulan, Milli BirlikKomitesinin hayattaki üyeleri ve eski Cumhurbaşkanlarıdır. Genel oyla senatör olabilmek için, milletvekili olabilme şartlarının yanında, 40 yaşını doldurmuş olmak ve yüksek tahsil aranırdı.

Cumhuriyet Senatosu, gensoru dışındaki denetim yollarını kullanabilir ve bütün yasama faaliyetlerine katılabilirdi. Kanunlar Millet Meclisinde görüşüldükten sonra, senatoda görüşülürdü.

Cumhuriyet Senatosu Başkanı, Cumhurbaşkanına, yurtdışı seyahatı, hastalık, ölüm, istifa veya başka bir sebeple makamın boşalması durumunda vekalet ederdi.

Kanunların akışını yavaşlattığı, aynı görünüşte bir yapıya sahip olduğu, milli bünyemize pek uymadığı için 1982 Anayasasıyla senato kaldırılmış ve yasama yetkisini, Millet Meclisi kendinde toplamıştır.

Senatör: Cumhuriyet Senatosu üyesi. Senatoda, genel seçimle seçilen tabii üye olan veCumhurbaşkanınca seçilen (kontenjan senatörü) olmak üzere üç çeşit senatör vardı.

Cumhuriyet Senatosu Başkanları

Suat Hayri Ürgüplü : 28 Ekim 1961-1 Kasım 1963

Enver Aka : 1 Kasım 1963-1 Kasım 1965

İ.Şevki Atasagun : 2 Aralık 1965-19 Kasım1970

Tekin Arıburun : 19 Kasım 1970-14 Haziran 1977

Sırrı Atalay : 16 Haziran 1977-6 Kasım 1979

İhsan Sabri Çağlayangil : 6 Kasım 1979-12 Eylül 1980

Amerika Birleşik Devletlerinde Senato: Bu devlette yasama, kongrenin, yani Senato ve Temsilciler Meclisinin elindedir. Eyaletlerin her biri senatoya iki senatör gönderir. Senatörler 6 yıl için seçilir. Senatör seçilebilmek için otuz yaşını doldurmak ve seçilmesinden en az dokuz yıl önce Amerikan vatandaşı sayılmak gerekir. Bu tasarının kanun olabilmesi hem senato, hem de Temsilciler Meclisi tarafından tasdik edilmesi lazımdır.

Devlet Başkanı, kongre tarafından onaylanmış bir kanun tasarısını veto ederse, tasarının kanunlaşabilmesi için kongrenin her iki kanadında, üçte iki çoğunlukla yeniden tasdik edilmesi gerekir. Bu şekilde kabul edilen tasarı Başkan tarafından tekrar veto edilemez.

2-)Bazı ülkelerde yaş ve eğitimlerine göre seçilmiş parlamento üyelerinden oluşan meclis. Yasama organının bir parçası olarak görev yapar. Senatolara çoğunlukla iki meclisli ülkelerde görülür ve senatı daha yüksek düzeyde olan meclise verilen isimdir. Senatola üyelerine senatör denir.

3-)Üniversite yasasına göre seçilen ve rektör başkanlığında toplanan yüksek karar organı.

4-)Senatörlerin toplandıkları yer.

5-)Eski Roma'da özellikle soylulardan oluşan yöneticiler meclisi.

6-)Rektörün başkanlığında, öğretim görevi başında bulunan bir önceki rektör, rektör yardımcıları, fakülte dekanları, her fakülte kurulunun kendi üyeleri arasından üç yıl için seçeceği ikişer profesörle üniversite ya da fakültelere bağlı her yüksek okulun yönetmeninden oluşan ve üniversitenin bütününü ilgilendiren yasa, tüzük ve yönetmelikleri hazırlamak, tüm üniversiteye ilişkin konular üzerinde karar vermekle görevli kurul.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?