Emırü'l-Hacc Nedir

1-)EMİRÜ'L-HACC



İslam'da devlet başkanı tarafından hac farizasının idare ve organizesi için tayin edilen başkan. Veda Haccı'nda uygulanan ve ilk defa Ebu Bekir (r.a.)'in yaptığı hac emirliği müessesesi müslüman toplum için bir vecibedir. Çünkü müslümanların ortak imamının tayin ettiği hac emiri, gerekli güven ortamının sağlanmasında ve halifenin emrine itaatta, meydana gelecek hadiseleri önleyip hududları tatbik ve hak ile hareket etmede bizzat görevlidir.

Hac emirinin durumu namazdaki imamın durumu gibidir. Bu nedenle namaz için İmam olacak kimsede aranılan bütün şartlar hac emirinde de aranır. Fazla olarak hac emirinin hac menasikini, hükümlerini ve vakitlerini tam olarak bilmesi gerekir.

Hac emirinin görev süresi yedi gündür. Başlangıç zamanı Zilhicce ayının yedinci günü öğle namazı vakti; sonu da Zilhicce'nin on üçüncü gününün ikinci yarısıdır. Bu günlerden önceki ve sonraki zamanlarda hac emirinin, emrindeki kimseler üzerinde hiçbir yetkisi yoktur. Hac emiri süresiz olarak atanabileceği gibi, yalnız bir yıl için de atanabilir. Eğer süresiz olarak bu göreve atanmışsa, her yıl hac görevini yerine getirmekle yetkilidir. Bu yetki, geri alınmadıkça devam eder. Eğer yalnız bir yıl için görevlendirilmiş ise, başka seneler hac emirliği yapamaz.

Hac emiri olarak atanan kimsenin özel biçimde yürüteceği ve üzerinde ittifak edilen beş hüküm vardır. Altıncı olarak bir hüküm daha bulunmaktadır, fakat bunda ihtilaf edilmiştir. Üzerinde görüş birliği olan beş hüküm şunlardır:

I) Hacıların ihrama girecekleri vakti belirlemek, toplu yapılacak işlerde hareket biçimini tesbit etmek ve hac fiillerinde kendisine uyulmasını emretmek.

2) Hac fiillerini tesbit edildiği biçimde yerine getirmek. Hac fiillerinin öncelik-sonralık sıralamasında bir değişiklik yapılamaz.

3) Durulacak yerleri, durma süresini ve oradan hareketi takdir ve tesbit etmek.

4) Hac rükünlerinde emir'e uymak, yapacağı dualara "amin" demek, söz ve harekette ona uymak.

5) Hac hutbelerinin okunduğu günlerde topluluğa namazı kıldırmak, hutbe ve namaz için hacıları toplamak.

Üzerinde ihtilaf olan altıncı görev ise üç hususu ihtiva eder. Birincisi; hacılardan birisi had veya tazir gerektiren bir iş yapmış ve eğer bu iş hacla ilgili ise, emir ceza uygular; Hacla ilgili değilse, hiçbir ceza veremez Eğer işlenen suç had cezasını gerektiriyorsa, bu konuda iki görüş vardır: Bir görüşe göre had cezasını uygular; çünkü iş hac hükümlerindedir. İkinci görüşe göre suçlu hac ibadetinden çıkmış olduğundan emir had cezasını uygulamaz. İkincisi; hacılar arasında çıkan hac hükümleri dışındaki anlaşmazlıklara hüküm veremez. Eğer hac hükümlerinde ihtilafa düşerlerse bu konuda iki görüş vardır. Bir görüşe göre böyle bir anlaşmazlıkta hüküm verebilir. İkinci görüşe göre ise hüküm veremez. Üçüncüsü; hacılardan birisinin fidye vermesi gerekiyorsa, hac emiri fidyenin verilmesi hususunda onu zorlar. Fakat fidyeyi alacak bir de hasım mevcut ise, bu durumda hac emirinin fidyeyi ödeyip ödeyemeyeceği konusunda görüş ayrılığı vardır. Had cezasının uygulanması konusunda olduğu gibi bu konuda da bir görüşe göre fidyeyi vermeye zorlar, ikinci görüşe göre ise, zorlayamaz.

Hac emiri fakih ise fetva istenildiğinde fetva verebilir. Hacılara kendi mezhebinin gereklerinden olan birşeyi yükleyemez. İhrama girmeden hac ibadetini yaptırması mekruhtur. Fakat böyle bir durumda hacıların ibadeti geçerlidir. Hac emirinin durumu namazdaki imamın durumundan bazı açılardan farklıdır. Çünkü bir kimse İmam olmadan cemaata namaz kıldıramaz. Hacılar ise hac emirinden ayrılarak kendi rehberlerine uymak isterlerse, mekruh olmakla birlikte bu caizdir. Ama namazda imama muhalefet namazı bozar. Çünkü namaz imamla sıkı sıkıya bağlantılıdır. Hac ise, emiri ile bu ölçüde bağlantılı olmayan bir ibadettir.

İslam'ın ilk dönemlerine ait hac uygulamaları açıkça göstermektedir ki İslam'da hac, kişinin sadece kendi kendisine yaptığı ferdi bir ibadet değildir. Haccın dini, ruhi olduğu kadar siyasi, ictimai, iktisadı gibi dünyevi yönleri de vardır. Aslında bir birlik içinde olmaları gereken İslam dünyasının dört bir tarafından, her ülkeden binlerce kişi hacda tabii olarak biraraya gelerek her sene muntazam olarak haşmetli bir "İslam Kongresi"ni teşekkül ettirmektedirler. Burada İslam ülkelerinin ayrı ayrı problemlerinin ele alınarak birbirlerine destek olucu kararlar alıp memleketlerine dönüşlerinde bu kararları uygulamaya koyma imkanı vardır. Burada İslam ümmetinin fert fert birbirleriyle temas kurarak İslam'ın kardeşlik ilkesini bariz bir şekilde yaşatarak İslam ülkeleri arasında dayanışmanın temellerini atma imkanı mevcuttur. Yine burada İslam ülkelerinin birbirleri ile iktisadı diyaloğ ve yardımlaşmalarına açık bir zemin sözkonusudur.

Elbette bütün bu faaliyetlerin sıhhatli ve verimli bir şekilde yürütülmesi bir idareyi, haccı yönetecek ve gerekli organizasyonu yapacak bir başkanı, bir emiri zaruri kılmaktadır. Esasen müslümanların tek bir İslam devletinin çatısı altında toplandıkları ilk dönemlerde dahi böyle bir idare içinde haccın ifa edilmesine ihtiyaç duyulmuştur.

İşte bu sebepledir ki Peygamber efendimiz, müslümanların hac yapmalarına imkan doğduğu ilk sene (H. 9/M. 63 1 yılında) kendisi hacca gidemeyeceği için Hz. Ebu Bekir'i hac emiri tayin etmişti. Ertesi yıl Veda Haccı'nda haccı bizzat kendisi idare etti. Hz. Peygamber'in vefatından sonra işbaşına gelen İslam halifeleri de Resulullah'ın bu uygulamasını devam ettirerek ya bizzat kendileri gelip haccı idare etmişler, ya da hacca katılamayacaklarsa mutlaka bir hac emiri tayin etmişlerdir. Çünkü haccın esas yapısı ve temel esprisi bunu gerekli kılmaktadır.

Ahmet ÖNKAL

Bu bilgi faydalı oldu mu ?