Gafiki Nedir

1-)Endülüs’te yetişen meşhur Müslüman eczacı ve tıp alimi. İsmi, Ahmed bin Muhammed bin Seyyid el-Gafiki el-Endülüsi, künyesi Ebu Ca’fer’dir. Kurtuba yakınlarındaki Gafik köyünde doğduğundan Gafiki diye tanınmıştır. Doğum tarihi belli değildir. Vefat tarihi olan 1165 (H.560) senesi dikkate alınınca, Gafiki’nin Endülüs Emevi Devletinin çöküş ve yıkılma dönemlerinde yaşadığını söylemek mümkündür.

Tahsilini eczacılık ve tıp sahasına; bilhassa ilaçlar ile ilaç yapılacak nebati, hayvani ve madeni maddelerin tetkik ve tasnifine ve yeni tıbbi terkiplerin geliştirilip hazırlanmasına sarf etti. Doktor ve eczacıların uymaları gereken ilmi ve ahlaki kuralların izahını, sahasının elamanlarına telkin etti. Böylece, bu meslek sahiplerinin, gösterdiği metod üzere yetişmelerini sağlamakla uğraştı.

Gafiki, sahasında mükemmel olabilecek eserler yazmayı tercih etti. Eserlerinde diskorides ile Galen’den (Calinos’dan) nakiller yaparken, onlarla diğer bilginlerin verdiği malumata kendi araştırma ve tecrübelerinin mahsulü olan yeni ve orijinal bilgileri ilave eti. Ayrıca yerine göre tenkidlerde bulundu. Endülüs Emevi Devletinin geçirdiği buhran, eserlerinin birçoğunun kaybolmasına sebeb olmuştur.

Gafiki, ortaçağda yetişen en büyük nebatat üstadı ve eczacısıdır. Bine yakın ilacın ilmi tasnif ve tanıtımını yapan Gafiki, Kitab-ül-Edviyet-il- Müfrede adlı eseriyle tanınmıştır. Eserde, ilaçların kullanış yerleri ve usulleri en iyi şekilde izah edilmiştir. Tıp ve eczacılık sahasında temel müracaat kaynağı olmasına rağmen, eserinin tam bir nüshası henüz bulunamamıştır. Eserindeki bilgiler, sonradan gelen İslam eczacılarının, özellikle İbn-i Baytar’ın eserlerinde parça parça ve dağınık bir şekilde nakledilmiştir. Eserinde ilaçları tanıtıp ilmi tasniflerini yapmış olan Gafiki, bunlardan istifade, usul ve metodları ile terkip şekillerini ve formüllerini vermiştir. Tam bir tıp ve eczacılık ansiklopedisi mahiyetinde olan eserde, o devirlerde kullanılan Arap, Yunan, Latin ve Berberi lisanlarındaki tıp ve eczacılık terimlerine de yer vermiştir.

Böyle olmasına rağmen, bu büyük alim hakkındaki araştırmalar yok denecek kadar azdır. Asrının alimleri, kendisinden saygıyla bahsetmişlerdir.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?