Gayri Safi Milli Hasıla (Gsmh) Nedir

1-)Alm. Bruttosozialprodukt (BSP), Fr. Produit National brut, İng. Gross National Product (GNP). Millet ekonomisinin bir devre (genellikle bir yıl) zarfında iktisadi faaliyetlerinin sonucunu, topyekün ifadeye yarayan bir terim. İktisadi faaliyet brüt olarak ifade edilmekte olup, dönem içinde makinalar, techizat ve tesislerde meydana gelen aşınma ve eksilmeler dikkate alınmadan mal ve hizmetlerin toplamı göz önünde bulundurulur. Bahse konu mallar ise fert ve hususi teşebbüslerle devlet sektörü tarafından meydana getirilmiş istihsal malları, kapital malları ve hizmetleri ifade etmektedir. Bu mal ve hizmetler, fiziki yapılarıyla değil, o devre zarfında değer buldukları fiyatlarla, yani para kıymetiyle yekuna dahil edilirler.

Mal ve hizmetlerin para olarak değerlendirilmesi, nihai üretim üzerinden yapılması gerekir. Aksi takdirde mükerrer hesaplamalara sebebiyet verilmiş olunur.

GSMH’nın hesap edilmesi:

Bir ekonominin belli bir dönemdeki (bir yıl) gayri safi milli hasılasına (GSMH), özel ve devletin yaptıkları harcamalara (C), gayri safi yatırım harcamalarına (I) ve devletin cari sarfiyatına (G) denirse “harcamalar cinsinden”:

GSMH = C+I+G formülü ile ifade etmek mümkündür.

Ekonominin milletlerarası ekonomik münasebetlerini de dikkate alırsak, ihracat ve ithalat farkını da bu yeküne dahil etmemiz gerekecektir. İhracata (E), ithalata (M) dersek, ihracat ile ithalat arasındaki fark kadar tutarın ilavesiyle:

GSMH=C+I+G+(E-M) şeklinde formüle edilir.

Yukarıdaki kalemlerin müfredatı şunlardan ibarettir:

1. Özel istihlak (=Tüketim).......C

a) Dayanıklı mallar,

b) Dayanıksız mallar,

c) Hizmetler.

2. Gayri safi yatırım (Devlet sektörü dahil).......I

a) İstihsal techizatı,

b) Stoklar (hammadde, yarı mamuller, satışa hazır mallar),

c) İnşaat (mesken).

3. Devlet cari sarfiyatı.......G

4. Dış alem geliri (+ veya - olarak):

Yekün: Gayri safi milli hasılayı vermektedir.

GSMH’dan aşınma ve eksilmeler çıktıktan sonra, kalan tutara safi milli hasıla (SMH) denir.

SMH’dan vasıtalı vergiler çıkarıldıktan sonra, istihsal faktörleri sahiplerinin o yıl hizmetleri karşılığı olarak elde ettikleri gelirin yekününe Milli Gelir (MG) denir. Netice itibariyle MG, ekonominin bir devre zarfında meydana getirdiği kıymetlerin nakit olarak bütününü ifade eder. Devre içindeki transfer ödeme ve gelirleri, MG’ye dahil edilmezler. MG’nin hesap edilmesinde vasıtalı vergilerin düşülmesinin sebebi reel üretim ve hizmetlerin tesbit edilmesi içindir.

GSMH’nın diğer bir hesap edilme şekli kazançlar yoluyla olmaktadır: Ücret ve maaşlar+Teşebbüs ve serbest meslek gelirleri + Şirket gelirleri (Dağıtılmış ve dağıtılmamış karlar) + Kira gelirleri + Net faizler yekünü; MG’yi meydana getirmekte; buna vasıtalı vergilerin ilavesiyle SMH elde edilmekte; bu yeküne aşınma ve eskimeler ilave edilerek GSMH bulunmuş olmaktadır.

GSMH’nın başka bir hesap şekli de üretilen mal ve hizmetler yönüyle olmaktadır. Aşağıda ifade edilen:

Toprak ve hayvan ürünleri + Sınai tesisler, mamuller ve hammaddeler + İnşaat + Ulaştırma + Ticaret + Mali müesseseler + Mesken hizmetleri + Serbest meslekler ve hizmetler + Dış ticaret (+ veya gelir farkı) kalemlerin yekünü GSMH’yı vermektedir.

Her üç hesaplama şekli de netice itibarıyla aynı sonuçlara ulaşmaktadır.

GSMH ve SMH, millet ekonomisinin bir yıllık faaliyet sonucunu farklı yönlerden aksettirir ve değişik maksatlar için kullanılır. Mesela, kısa vadedeki ve uzun vadelerdeki ekonomik gelişme ve değişmelerin seyri; ekonomik kararların başarılı, başarısız olma durumları; iktisadi gelişmelerdeki başarı derecesi; olağanüstü zamanlarda, harb zamanlarında ekonominin gücü vs. daha birçok benzer hususlarda GSMH, SMH veya MG’ye ait bilgilerden istifade etme cihetine gidilmektedir.

Gayri Safi Yatırımlar

Özel ve kamu devlet yatırımların, mevcut üretim faktörlerinde meydana gelen ve eksilmeyi dikkate almadan, global şekilde (brüt olarak) ifade edilmesidir. Gayri safi yatırım, GSMH içinde ayrıca açıklanmış, fonksiyonu izaha çalışılmıştır.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?