Harem, Haremeyn Nedir

1-)HAREM, HAREMEYN



Mekke ile Medine'nin çevresi. Yasak kılınmış, mukaddes olan şey. Kişinin namusunu koruduğu yakınları. Çoğulu ehram'dır. Yabancıların girmesi yasak olan ev dairesine ve bu dairede oturan kadınlara da harem veya harim denir. Fıkhi bir terim olarak, iki kutsal şehir Mekke ve Medine'nin çevresinde belirli alana kadar olan yerlere, "iki harem bölgesi" anlamında harameyn veya hareman denilmiştir. İlk olarak Yavuz Sultan Selim'in kullandığı Hadimü'l-Haremeyn ünvanı "İki harem bölgesinin hizmetkarı" demektir.

Mekke'nin çevresinde bir miktar alana "Mekke Haremi" veya "Harem-i Şerif", bunun dışında kalan ve mikat denilen ihrama girme yerlerinin içinde bulunan alana da "hıll" adı verilir. Harem bölgesi; Mekke'ye Medine yolundan üç mil, Yemen yolundan yedi mil, Irak yolundan yedi mil, Taif ve Arafat yolu üzerindeki Nemire vadisinden yedi mil, Ci'rane yolundan dokuz mil, Cidde üzerinden on mil uzaklıktaki alanın çevrelediği bölgeyi içine alır. Mekke hareminin sınırlarını Cebrail (a.s) Hz. İbrahim'e göstermiş; Rasulullah da aynı sınırları yenilemiş; Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Muaviye bu nirengi noktalarının günümüze ulaşmasında rol oynamışlardır. Buna göre Mekke haremi çok eskilere dayanır. Nitekim Hz. Peygamber Mekke fethedildiği zaman şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz burası Allah'ın gökleri ve yeri yarattığı günde haram kıldığı bir beldedir. Burası kıyamet gününe kadar Allah'ın haram kılmasıyla haramdır" (Buhari, İlim, 37, Cenaiz, 76, Hac 43, Sayd, 8-10, Büyu', 28, Cizye, 22, Meğazi, 51, 53; Tirmizi, Hac, 1, Diyat, 13). Mekke'de Kabe ve Mescid-i Haram, harem bölgesinin merkezini oluşturur. Yeryüzünde, insanların ibadet etmesi için ilk inşa edilen ma'bed Ka'be-i muazzama'dır. Buna Beyt-i Haram veya Beytullah (Allah'ın evi) da denir.

Âyet-i kerimelerde şöyle buyurulur:

"İnsanlar için yeryüzünde kurulan ilk ev Mekke'de bulunan mübarek ve alemler için bir hidayet kaynağı olan kabe'dir. Orada apaçık deliller vardır. İbrahim'in makamı vardır. Kim oraya girerse emniyette olur. Oraya gitmeye gücü yeten herkese, Allah için Kabe yi ziyaret edip haccetmek farzdır" (Âlu İmran, 3/96, 97). "İbrahim şöyle dedi: Ey Rabbim, bu beldeyi emniyetli kıl" (el-Bakara, 2/126). "Biz Kabe yi insanlar için bir toplantı ve emniyet yeri yaptık" (el-Bakara, 2/ 125). "Biz onları, nezdimizde bir rızık olarak, herşeyin ürünlerinin toplanıp getirildiği emin ve mukaddes (harem) bir yere yerleştirmedik mi?" (el-Kasas, 28/57). "Çevrelerinde, insanlar kaçırılıp zulmedilirken, bizim Mekke'yi mukaddes ve emin bir belde yaptığımızı görmediler mi" (el-Ankebut, 29/67).

Haremde yapılacak iyilik ve kötülükler, diğer beldelere göre kat kat sonuç meydana getirir. Âyette şöyle buyurulur: " Kim Mescid-i Haram'da zulmü ile haktan uzaklaşmaya yeltenirse; biz, ona da ağır bir azab tattıracağız" (Hacc, 22/25). Hadislerde şöyle buyrulur: "Mescid-i Haram'da bir namaz, benim bu mescidimde kılınacak yüz namazdan daha üstündür" Ahmed b. Hanbel İbn Ömer'den A.b. Hanbel'in naklettiği rivayette ise; " Mescid-i Haram'da kılınacak bir namaz, başka yerde kılınacak yüz bin namazdan daha üstündür" buyurulur.

Hacc, umre veya ticaret gibi bir maksatla Mekke'ye gelmek isteyen bir müslüman mikatta ihrama girmek zorundadır. Bundan sonra İhram yasakları başlar. Mesela, eşiyle cinsi temasta bulunamaz; avlanamaz; haremdeki yeşil ağaç ve otları kesip koparamaz.

Medine şehrinin çevresinde de harem bölgesi vardır. Bu bölge: Şehrin güney ve kuzeyinde Âir (ayr) dağı ile Sevr dağı arasındaki alanla, doğu ve batıdaki kara taşlık alanı içine alır. Hz. Peygamber'in "Medine Ayr'dan Sevr'e kadar haremdir" hadisi ile "Rasulullah (s.a.s) Medine'nin doğu ve batısındaki kara taşlık arasındaki alanları harem kıldı" hadisi bunun delilleridir (Buhari, Cihad, 71, 74, Medine, I, Büyu', 53, Enbiya, 10, Megazi,27; Müslim Hacc, 445, 446, 455; Tirmizi, Menakıb, 67). Hz. Peygamber'in belirlediği bu Medine harem bölgesi on iki mil kadardır. Bu bölgenin merkezini Hz. Peygamber (s.a.s)'in, ashabıyla birlikte bina ettiği mecsid-i Nebi'dir. Bu mescid ilk yapılışında 70 x 60 zira' büyüklüğünde iken Hz. Ömer, Osman, Abdülmeük b. Mervan ve oğlu Velid tarafından genişletildi. Son genişletme Suud Ailesi'nden Kral Abdülaziz tarafından yapıldı. Günümüzde Mescid'in çevresinde geniş bir alan istimlak edilerek yeni genişletme çalışmaları yapılmaktadır.

Medine Harem bölgesi de kutsal bir bölge sayıldığı için oradaki ameller başka yerlere göre farklı işlem görür. Hadislerde şöyle buyurulur: "Benim bu mescidimde kılınacak bir namaz. Mescid-i Haram dışında başka yerlerde kılınacak bin namazdan üstündür" (Buhari-Müslim). İmam Nevevi, bunun Mekke'de olduğu gibi farz ve nafile namazları kapsamına aldığını söyler. Çoğunluk bilginlere göre bu üstünlük mescidin sonradan genişletilen ilave kısımlarını da içine alır. İbn Ömer şöyle demiştir: "Ömer b. el-Hattab Mescid-i Nebevi'ye ilave yaptı ve şöyle dedi: Eğer bu mescid'e Medine mezarlığına (Cibane) kadar ilave yapsaydık, bu kısımlar da Allah Rasulü'nün mescidi olurdu" (Zerkeşi, İ'lamü's-Sacid, s. 246 vd.).

Mescid-i Nebevi'de kırk vakit namaz kılmanın fazileti ile ilgili olarak Allah Rasulü şöyle buyurmuştur:

"Kim benim Mescid'imde lıiçbir namaz kaçırmadan kırk vakit namaz kılarsa, ona cehenem ateşinden berat ve kıyamet günü kurtuluş yazılır" (Taberani, el-Evsat, Enes b. Malik'ten).

Medine hareminin Mekke hareminden farklı olan özellikleri vardır. Mesela; Medine harem bölgesindeki yeşil ağaç veya otların ihtiyaç olduğu zaman kesilmesi caiz görülmüştür. Medine Tarım bölgesi olduğu için Hz. Peygamber'den bu konuda izin istenmiş ve kendilerine Mekke haremindeki bazı bitkilerin zaruret halinde koparılmasına izin verildiği gibi Medine'de daha geniş izin verilmiştir. Yine Medine dışında avlanma serbest bırakılmıştır. Ancak Mekke'ye ihramsız girilememesi sebebiyle O'nun kutsallığı Medine'den daha üstün sayılmıştır (ez-Zühayli, el-Fıkhu'l-İslami ve Edilletühu, III, 336, 337).

Hamdi DÖNDÜREN

Bu bilgi faydalı oldu mu ?