İş Hukuku Nedir

1-)Alm. Arbeitsrecht (n), Fr. Législation (f) du trawail, İng. Labor legislation. İşçilerle işverenler arasındaki münasebetleri hukuki açıdan düzenleyen kanun.

Genel kavram içerisinde iş kanunu, iş kanununa bağlı olarak çıkartılan tüzük ve yönetmeliklerle, genelgeler ve yargıtay ictihatları, sendikalar ve toplu iş sözleşmesi kanunları ve bu kanunlara bağlı mevzuatı ve çalışma ile ilgili hafta tatili ve milli, dini bayramlarla ilgili kanunlarla sair kanunları da içine alır. Dar manada düşünüldüğü zaman sadece ferdi olarak meydana gelen işçi-işveren ilişkileri ile devletle olan ilişkisi akla gelmektedir. Genel hukuk içerisinde iş kanunu “Özel Hukuk Hükümleri” olarak değerlendirilmekte ve öncelikle uygulama durumu ortaya çıkmaktadır. Yani bir işçi-işveren arasındaki meselenin hallinde ilk baş vurulacak kanun, iş kanunundaki hükümler olmakta, bu kanunda istenilen hüküm bulunmadığı takdirde “Borçlar Kanunu ve Medeni Kanun” ile diğer kanun hükümlerine başvurma durumu hasıl olmaktadır.

İş kanununda meydana gelen değişiklikler: Türk Hukukunda iş kanunu ile ilgili mevzuatın düzenli ve yazılı olarak ilk ortaya çıkışı, Osmanlı Devletinin son devirlerinde İslam hukukuna göre hazırlanan Mecelle ile olmuştur. Mecelle’nin dördüncü faslında, “İcare-i ademi” başlığı altında işçi-işveren münasebetlerini düzenleyen hükümlerin yer aldığı görülmektedir. Daha sonraları 1881’de Ziraat ve Sanayi Odaları hakkında kanun, 1889’da Askeri Fabrikalar Nizamnamesi, 1899’da Amele Tahririne Mahsus Nizamname, 19E2��da Tersane İşçilerine Mahsus Emeklilik Nizamnamesi ile Hicaz demiryolu Memur ve Müstahdemleri Hakkında Nizamnameler ve “Tadil-i Eşgal Kanunu”, “Cemiyetler Kanunu”, 1913’te “Teşvik-i Sanayi-i Kanun-ı Muvakkatı” gibi kanunlar yürürlüğe konmuştur.

1924’te Hafta Tatili Kanunu, 1926’da Borçlar Kanunu, 1929’da Umumi Hıfzıssıhha Kanunu yürürlüğe konmuştur. Bugünkü yürürlükte bulunan İş Kanunu’nun ilki 15.6.1937’de 3008 sayılı İş Kanunu olarak yürürlüğe girmiştir. 1961 Anayasası ile çalışma hayatı yeniden düzenlenmiş; “Çalışma İle İlgili Hükümler” başlığı altında “Çalışma Hakkı ve Ödevi (mad. 42) “Çalışma Şartları” (madde 43), “Dinlenme Hakkı” (mad. 44), “Ücrette Adalet Sağlanması” (mad. 45), Sendika Kurma Hakkı” (mad. 46) ve “Toplu Sözleşme ve Grev Hakkı” (mad. 47) gibi hükümlerle yeni temel esaslar belirlenmiştir. Bu anayasaya bağlı olarak da 19.7.1963 tarihinde 274 Sayılı Sendikalar Kanunu, 275 Sayılı Toplu-İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunları, 3008 sayılı İş Kanunu yürürlükten kaldırılarak 12.8.1967 tarihinde 931 sayılı İş Kanunu geçerli kılınmış, ancak bu kanun esastan iptal edilerek Ağustos 1971 tarihinde 1475 sayılı İş Kanunu yürürlüğe konmuştur. Yapılan bazı değişikliklerle halen bu kanun yürürlükte bulunmaktadır.

1982 Anayasası ile çalışma hayatına ilişkin hükümlerde, yeni birtakım düzenlemelere gidilmiş, sendikalaşma ve toplu iş sözleşmesi ile ilgili anayasa hükümlerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Buna bağlı olarak da 274 ve 275 sayılı kanunlar yürürlükten kaldırılarak 5.5.1983 tarihinde 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu ve 2822 sayılı Toplu-İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunları yürürlüğe konmuştur. Basında çalışanlar ile deniz ve göllerdeki belli tonajlı gemilerde çalışanlarla ilgili iş kanunları da vardır. Ayrıca iş kanunu muhteviyatı içinde olmasına rağmen ehemmiyetinden dolayı Sosyal Sigortalar Kanunu çıkartılmıştır.

İş kanununun muhteviyatı: 1475 sayılı İş Kanunu; genel hükümler, hizmet akdine ilişkin hükümler, ücretlere ait hükümler, işin düzenlenmesine ait hükümler, işçi sağlığı ve güvenliği, iş ve işçi bulmaya ait hükümler, ceza hükümleri gibi hususları ihtiva etmektedir.

Tarımda çalışanlar, çıraklar, deniz ve hava taşıma işçileri, sporcular, üç kişiden az işçi çalıştıran küçük esnafa ait işyerleri, yardım sevenler dernekleri bu kanun kapsamına girmezler.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?