Kozmoloji Nedir

1-)Alm. Kosmologie (f), Fr. Cosmologie (f), İng. Cosmology. Kainatın yapısını, bir bütün halinde inceleyen ilim. Kozmoz kelimesi, uzayın güzelliği anlamına gelir. Kozmoloji çalışmaları, çok eski zamanlara kadar uzanmaktadır. Modern kozmoloji ise Einstein’in izafiyet teorisi neticesinde 1917’den sonra ortaya çıkmıştır.

Kozmoloji ile ilgili çalışmalar, tahminen M.Ö. 4000 yıllarında Mezopotamya’da başladı. Bu devirde kozmoloji, astroloji ile astronominin karışımı idi ve kainatdaki bütün maddelerin dünya etrafında döndüğü iddia ediliyordu.

Yahudi ve Hıristiyanlar kitaplarında, görünüşe göre bildirilenleri okuyunca, hakikatleri de böyle sanarak, yeryüzünü, düz ve hareketsiz, güneşin bunun etrafında döndüğünü, göklerin yer üzerine çadır gibi kapatılmış olduğunu, Allahü tealanın insan gibi, kürside oturup işleri yürüttüğünü sanmışlardır. Tecrübe ile bulunan fen bilgileri, bu inanışlara uymadığından fen adamlarını dinsizlikle itham edip saldırmışlardır.

Kur’an-ı kerimde; “Dağları, yerinde duruyor görüyorsun, halbuki bunlar bulut gibi hareket etmektedir.” mealindeki Neml suresi 8. ayet-i kerimesini büyük alim Beydavi (vefatı M. 1285) tefsir ederken; “Yerinde duruyor gördüğün dağlar, bulut gibi boşlukda hızla gitmektedir. Büyük cisimler, bir cihete doğru hızlı gidince üstündekiler, bunun hareket ettiğini duymaz” buyurmaktadır.

Meşhur İbni Hazm Ali bin Ahmed El-Fasl kitabında, yer küresinin yuvarlak olduğunu ve döndüğünü ayet-i kerime ve hadis-i şeriflerle, bundan dokuz asır önce isbat etti. Yer küresinin çapı ve güneşin yükseklik dereceleri Musa bin Şakir’in oğulları Ahmed ve Muhammed kardeşler tarafından, Halife Me’mun zamanında Sincar ve Küfe sahralarında ölçüldü. Yaşadığı devirde ve günümüze kadar kitapları senet kabul edilen büyük İslam alimi İmam-ı Gazali (1059-1111) dünyanın döndüğünü, maddenin yapısını, ay, güneş tutulmasının hesaplarını çok ince bir şekilde yazmıştır.

İslam alimleri, kozmolojiyi, bir yandan kainatdaki fizik-ötesi alemleri kavramak için yardımcı ilim olarak kullanırken; diğer yandan da kainatı fiziki olarak incelemişlerdir. İslam kozmolojisinin sembolü, mirac hadisesidir. Bilindiği üzere Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) bir gecede kısa bir an içinde, Mekke’den Kudüs’e oradan da yedi kat göklerin ötesine gitmiş. Cenab-ı Hakk’ı görmüş ve O’nunla konuşmuştu.

On ikinci asırda yaşamış büyük İslam alimi Fahreddin Razi Tefsir-i Kebir adıyla bilinen meşhur tefsirinde miracın fiziksel olarak da inkar edilemeyeceğini, fen ve matematik yoluyla çeşitli şekilde ispat etmektedir. Kitapları, astronomi ve kozmolojik gerçeklere büyük açıklamalar getirmiştir.

İslam kozmolojisi üzerine İbn-i Arabi çok eser yazmıştır. İbn-i Arabi, Arabi harfler ve rakamları ile İslam kozmolojisinde sembolizmi ortaya koymuştur. Biruni ile Kutbuddin Şirazi, astronomi ve matematik çalışmaları ile kozmolojide büyük ilerlemeler kaydetmişlerdir.

1500 senelerinde İslami ilimlerin tesiri ile rönesans hareketleri başlamış ve Avrupa’da, müspet düşünen bilim adamları ortaya çıkmıştır. Bunlar fen bilgilerinin çoğunu ve hepsinin temeliniİslam kitaplarından aldılar. Bunlardan Kopernik, Batruci ve İbn-i Şatır’ın eserlerinden alarak kozmoloji üzerinde çok isabetli görüşler ileri sürdü. Kopernik, güneşi ışık ve ısıdan ibaret düşünüp, kainatın ortasında kabul etmiş, dünya ve gezegenlerin, güneş etrafında bir yörüngede döndüğünü söylemiştir. Kepler ve Galileo da Kopernik’in fikirlerini desteklemişlerdir. Son senelerde yapılan incelemeler açıkça göstermiştir ki Kopernik bu nazariyesini Batruci ve İbn-i Şatır’dan alarak kendine mal etmiştir.

Galileo, 1610 senesinde jüpiterin dört uydusunu keşfetmiştir. İslam alimlerinin kitablarından öğrenerek, dünyanın kendi etrafında döndüğünü söylediği vakit, Hıristiyan alemi birbirine karışmış ve kendisi aforoz edilmiştir. Hıristiyanlar, 16. yüzyılda bile hala dünyanın tepsi gibi düz olduğunu sanıyorlardı.

Newton’un, uzaydaki kütlelerin birbirini çekmesi prensibini açıklamasından sonra modern kozmolojiye geçilmeye başlandı. Uzayın güneş sisteminin de ötesinde daha geniş olduğu anlaşıldı. 1924 senesine Amerikan astronomu Edwin Huble, Samanyolu yıldız sistemini (galaksi) teşhis ederek, kozmolojide en büyük adımı attı. Fakat daha sonra kainatta Samanyolu galaksisi gibi daha birçok galaksilerin varlığı anlaşıldı.

Güneş sistemi, samanyolu galaksisinde bir nokta gibi kalmaktadır. Samanyolu, spiral şeklinde, yıldızlar kümesi gibi kabul edilmektedir. Güneş sisteminin bu Spiralin merkezine mesafesi 30.000 ışık senesidir. Yıldız hareketlerinin dikkatlice incelenmesi sonucu. Samanyolunun da döndüğü anlaşılmıştır. Ayrıca Samanyolu içindeki yıldızların da belli yörüngelerde döndüğü tesbit edilmiştir. Bu dönme hızları, galaksi merkezine doğru daha hızlıdır. Güneşin sürati, galaksi merkezine göre saniyede 250 km ve peryodu 100 milyon senedir.

1946 senesinde İngilizler, uzaydan gelen kuvvetli radyo dalgaları tesbit ettiler. Bunlar, Cygus galaksisinden geliyordu. 1949’da ise Taurus A galaksisinden gelen radyo dalgaları tesbit edildi. Bunların, galaksideki muazzam infilaklardan hasıl olduğu anlaşıldı. Bu çeşit radyo dalgası galaksilere, radyo galaksi veya kuaser denir. Bu radyo dalgalarının tesbiti ile, kainatta, zamanla yeni yeni galaksilerin meydana geldiği ve dolayısı ile kainatın durmadan değişikliğe uğradığı ve yoktan var olduğu anlaşılmıştır.

İslam kozmolojisinde astronomi ve fizik ölçülerinde ilk çalışmaları yapanlar El-Biruni ile Kutbuddin Şirazi’dir. Bilhassa El-Biruni’nin astronomi ve matematikle, kozmoloji çalışmaları önemlidir.

2-)(Cosmology) Evrenbilim
Evrenin oluşumu, ya­pısı, ona egemen oian yasalar, varlıklar arasında varolan
hiyerarşik ilişkiler gibi konuları irdeleme, araştırma ve bu konuda üretilen
bilgileri sistemleştirerek bir araya getirmeyi konu edi­nen disiplin.

3-)Evren bilimi.

4-)Bk. evrenbilim

Bu bilgi faydalı oldu mu ?