Kuyucu Murat Paşa Biyografisi
Kuyucu Murat Paşa : Kuyucu Murat Paşa . (15.09.1534) Osmanlı Devlet Adamı
Doğum tarihi bilinmemektedir. Rumeli’den devşirme olarak alınıp, Sarayda (Enderun’da) İslam terbiyesi ile yetiştirildi. Saray ve hükumet işlerinde vazife aldı. Saraydan ilk olarak 1554’te Mısır Valisi Mahmut Paşaya kethüdalık vazifesiyle çıktı. Mısır’da başarılı hizmetler yapıp, kabiliyeti dikkat çektiğinden; Sancakbeylik ve Emir-i Hac’lık vazifesi verildi. 1569’da Mısır Beylerbeyi Koca Sinan Paşa ile Yemen’in fethine katıldı. Yemen’e önce Vali, 1576’da Beylerbeyi tayin edildi. Yemen beylerbeyi iken imar faaliyetlerinde bulunup Sana Kasrında bir cami ve Nakim Dağından su getirme tesisleri kurdu. Bu vazifedeyken İstanbul’a çağrıldı. Şarkikarahisar Sancakbeyi oldu. Şarkikarahisar’dan sonra çeşitli vilayetlerde vazife aldı. Diyarbakır Beylerbeyi iken Karaman’a tayin edildi.
1585’te Karaman Beylerbeyi vazifesindeyken, Özdemiroğlu Osman Paşa’nın komutasında Tebriz Seferine katıldı. Tebriz civarındaki savaşın en kritik anında atı ile beraber savaş meydanındaki kuyuya düştü. Hamza Mirza kumandasındaki Safevi kuvvetlerince esir alınıp hapsedildi. 1590 Osmanlı-Safevi Antlaşmasına kadar İran’da kalan ve atıyla kuyuya düşmesinden dolayı “Kuyucu” lakabı verilen Murat Paşa, İstanbul’a gelip, Kıbrıs Beylerbeyliği’ne tayin edildi.
Kuyucu Murat Paşa 1596 Haçova Meydan Muharebesi’nde büyük yararlıklar gösterdi. Uzun seneler Macaristan cephesinde layıkıyla hizmet etti. Cephedeyken bazı sulh müzakerelerinde bulundu. Birinci Ahmet Han (1603-1617) Osmanlı Sultanı olunca, Kuyucu Murat Paşa Şubat 1603’te Rumeli Eyaleti ile beraber Budin muhafazasına memur edildi. 1605’de Divan-ı Hümayunda dördüncü vezir oldu. İran’daki Safevi Devleti (1501-1732)nin teşvik ve kışkırtmaları neticesinde Anadolu ve Kuzey Suriye’deki isyanlar tehlikeli bir hal aldığından, Anadolu isyanları veİran meselesi için Ferhad Paşa serdar tayin edildi. Kuyucu Murat Paşa Avusturya cephesindeki faaliyetlerinden ve Macaristan-Avusturya meselesindeki teşebbüslerinden dolayı 13 mayıs 1606’da Engürüs Serdarı oldu. 1593 yılından beri devam eden Avusturya Savaşı’na son veren Zitvatoruk Antlaşmasını imzaladı. Antlaşmaya göre savaşın en önemli sebeplerinden birini teşkil eden Estergon Kalesi Osmanlılar’da kalıyordu.
Kuyucu Murat Paşa Rumeli’ndeyken, Osmanlı Devleti için en büyük tehlike İran meselesi ile Anadolu ve Suriye taraflarındaki isyanlar idi. “Celali İsyanları” adı verilen, devlet içinde orduya bile sahip olan asileri cezalandırmak için Şeyhülislam Sunullah Efendi’nin tavsiyesi ile Aralık 1606’da Murat Paşa sadrazam tayin edildi. Sadaret mührünü Belgrad’da alan Murat Paşa, serhat işlerini hallettikten sonra İstanbul’a geldi.
Osmanlı Devleti’nin 1593 yılından beri Avrupa cephesinde savaşlarla meşgul olmasını fırsat bilen İran-Safevi Devleti, Anadolu ve Kuzey Suriye’de karışıklıklar çıkardı. Celali İsyanları çok tehlikeli bir hal almıştı. Murat Paşa, Kuzey Suriye’de Derezi (Dürzi) bir hükumet kurmuş olan Canbolatoğlu Ali Paşa üzerine 1607 Temmuzunda İstanbul’dan hareket etti. Yol boyunca asilere karşı uslandırma hareketlerinde bulunan Murat Paşa, asi Canbolatoğlu’na karşı Maraş Beylerbeyi Zülfikar Paşa’dan yardımcı kuvvetler aldı. Daha sonra harekete geçerek İskenderun yakınlarındaki Oruç Ovası’nda mevzilenmiş olan asi kuvvetlerini bozguna uğrattı. Canboladoğlu ve Lübnan Derezi Lideri Maanoğlu Fahreddin ile bütün Dürzi kabile reislerinden canlarını kurtarabilenler kaçtı. Murat Paşa, Haleb’i ele geçirip, isyancıları ve bölücüleri bölgeden temizleyerek, kışı orada geçirdi. Bağdat’daki Taviloğlu Mustafa üzerine Cağalazade Mahmut Paşa kumandasında ordu gönderip, onu kaçırttı. Murat Paşa Heleb’deyken Kalenderoğlu otuz bin Celali kuvvetiyle İstanbul’u tehdid etti. Kalenderoğlu’nun yanında birçok Celali elebaşısı ve başıbozuk da vardı. Murat Paşa; İçel’deki Musli Çavuş’un Kalenderoğlu ile birleşmesini önlemek için ona İçel Sancakbeyliğini verip, Maraş ve Göksun’dan yeni kuvvetler aldı. Kalenderoğlu, İstanbul’dan gönderilen bir mikdar Osmanlı hazine ve kuvvetlerini almak için Göksun Boğazı’nı kapamak istedi. Murat Paşa daha önce hareket ederek Boğaz’ı tuttu. Burada iki taraf arasında şiddetli bir muharebe vukua geldi. Savaşın en şiddetli anında Serdarın hendeklere sakladığı yeniçerileri meydana çıkarıp hücuma geçirmesi üzerine Kalenderoğlu bozuldu. İran’a sığınmak için Doğuya doğru kaçmaya başladı. Asiler takip edilerek Eylül 1608’de Şarkikarahisar’da toplanan binlerce Celali imha edildi. Anadolu asilerden temizlenince Murat Paşa, 1608 sonunda İstanbul’a döndü.
Murat Paşa böylece dahiyane bir siyasetle Osmanlı Devleti’nin içinde huzuru bozup, düşmanlarıyla işbirliği yapan asileri ortadan kaldırdı. Ayrıca Üsküdar Seferi denilen 15 Haziran 16E2��daki harekatla da Musli Çavuş ve Yusuf Paşa gibi asileri ve bunlarla işbirliği yapanları idam ederek, bunların fesat tohumlarını ve köklerini kuruttu. Murat Paşa 1610 baharında, Osmanlı Devleti içindeki karışıklıkların planlayıcısı ve destekcisi İran-Safevi Devletine karşı sefere çıktı. Tebriz’de bulunan Safevi Şah Abbas (1587-1628)ın Celali İsyanları ve Avusturya Seferi (1593-1606) esnasında işgal ettiği toprakları ve Kafkasya’yı kurtarmak veya Osmanlı lehine bir antlaşma sağlamak için İran Seferi’ne çıktı. Şah Abbas Murat Paşa’ya elçi gönderdi. Safevi elçileri Sultan Ahmet Han’a gönderildi. Murat Paşa Tebriz önlerine geldiğinde Sefer mevsimi geçtiğinden, kışı geçirmek için Diyarbakır’a çekildi. Murat Paşa İran üzerine yeni bir Sefer hazırlıkları içindeyken doksan yaşlarında 6 Ağustos 1611’de Diyarbakır kışlığında vefat etti. İstanbul’da yaptırdığı medresenin bahçesindeki türbesine defnedildi.
Murat Paşa; gayretli, dindar, üstün komutanlık, idarecilik, diplomatlık ve devletin çıkarlarını her şeyden üstün tutan bir şahsiyete sahipti. Rumeli’den devşirme olarak alınıp, sarayda yetiştirildi. Osmanlı hanedanına çok sadıktı. Ülkesine ve milletine çok hizmeti oldu. Tecrübeli, samimi ve ileri görüşlü olduğundan icraatlarında tavizsiz hareket ederdi. Soğukkanlı olup hissiyatını saklamasını bilir, vakti gelince harekete geçip muvaffak olurdu. Nakşibendi tarikatına bağlı olup, her hafta Kur’an-ı Kerimi hatmeder, adaletten ayrılmazdı. Ancak devlet düşmanlarına karşı şiddetli ve amansızdı.
Avusturya Seferinde Haçlı zihniyeti, İran Safevi Devleti ve devlet içindeki taraftarlarına karşı çok şiddetli mücadele etti. Ülke içinde asi Celalileri ortadan kaldırdığı için ihtilal yanlılarının çeşitli taarruzlarına uğradı. Devrine ait kaynaklarda, ilmi eserlerde, mesela İngiltere elçisi Lello; Murat Paşa’nın ülkesine iyiliği dokunduğunu, basiret sahibi olduğunu, memleketin iç işlerini düzeltip, hakimiyeti sağladığını, iyi bir asker ve devlet adamı olduğunu yazar. On üç yıl süren Avusturya Seferi ve yıllarca devam eden Celali İsyanları neticesinde maliyenin durumunu öğrenmek için Ayn Ali Efendi’ye Kavanin-i Al-i Osman Der Mezamin-i Defter-i Divan adlı eserini yazdırdı. Yabancılarla olan münasebetlerde çok dikkatli olup, meseleleri gayet iyi takip ederdi. Murat Paşa, İstanbul’da Vezneciler semtinde Edebiyat Fakültesi arkasında, medrese, dükkanlar, türbe, sıbyan mektebi ve sebilden meydana gelen bir külliye ile Erzurum’da büyük bir camii ve hamam yaptırmıştır.
Bu bilgi faydalı oldu mu ?
