Meclis-İ Meb’Üsan Nedir

1-)iki meclisten meydana gelen Osmanlı parlamentosunun halk tarafından seçilen kanadı. Meclis-i Umumi adı verilen Osmanlı parlamentosunun birinci kısmını Meclis-i Âyan teşkil ederdi. İkinci kısmını teşkil eden ve Hey’et-i Meb’usan adı da verilen bu meclisin üyeleri, halk tarafından seçilirdi. Meb’usan meclisi, kanun tasarılarını görüşür, sonra Âyan Meclisinin ve padişahın yetkisine sunardı. Hükumete güven veya güvensizlik oyu vermesi de söz konusu değildi. Meb’usan meclisinin üye sayısı her 50.000 Osmanlı vatandaşına bir temsilci düşecek şekilde tesbit ediliyordu. Seçim gizli oyla yapılmaktaydı. Osmanlı vatandaşı olmayan, özel bir durum gereğince geçici olarak yabancıların hizmetinde bulunan, Türkçe bilmeyen, 30 yaşını tamamlamamış, iflas ile mahkum olup da itibarı henüz iade edilmemiş olan, kötü hali ile şöhret bulan, daha önce hacir altına alınmasına hükmedilmiş olup da halen hacir altında bulunan, medeni haklardan mahrum olan ve başka devletin vatandaşı olduğunu iddia eden kimseler, bu meclise üye seçilemezdi. Ayrıca yapılacak seçimlerde meb’us seçilebilmek için, Türkçe okumak ve mümkün olduğu ölçüde yazmak şartı aranıyordu.

Meb’us seçimi her dört senede bir yapılır, seçilen tekrar seçimlere katılabilirdi. Hey’et-i Meb’usan üyeleri sadece kendini seçen bölgenin vekili olmayıp, bütün Osmanlıların vekili hükmündeydi. Hey’et-i Meb’usanın başkanlığına heyet tarafından çoğunlukla üç; ikinci ve üçüncü başkanlıklara üçer kişi olmak üzere dokuz kişi seçilerek padişaha sunulur, bunlardan biri başkanlığa ikisi de başkan vekilliklerine, padişahın iradesiyle tercih ve tayin olunurlardı. Meb’uslar Meclisinin görüşmeleri aleni olup, bazı hallerde görüşmelerin gizli yapılmasına karar verilebilirdi.

Meb’us genel seçimine Hey’et-i Meb’usanın toplantı tarihinin başlangıcı olan kasım ayından asgari dört ay önce başlanacaktı. Seçmenler, meb’usları mensub oldukları vilayet ahalisi içinden seçmek zorundaydı. Üyeliklerde herhangi bir sebeple (ölüm, meclise devamsızlık, istifa ve mahkumiyet veya bir memuriyete tayin edilmek gibi) boşalma durumunda, gelecek toplantıya katılabilmesi için, boşalan üyeliğe bir başkası usulüne uygun şekilde tayin olunurdu. Boşalan üyeliğe seçilecek üyenin görev müddeti, bir sonraki genel seçime kadar sürerdi. Meb’uslara toplantı için her yıl hazineden 20.000 kuruş, aylık olarak da 5000 kuruş maaş ödenirdi. Ayrıca maaşa ek olarak seyahatler için harcırah da verilmekteydi. Bir kişi hem Âyan, hem de Meb’usan meclisine aynı anda üye olamazdı.

18 Mart 1877’de çalışmalarına başlayan ilk meclisin üyeleri, geçici bir talimatla vilayet, liva ve kazaların idare meclisi üyeleri arasından seçildiler. İstanbul için ayrı bir seçim yapıldı. Bu mecliste 69’u Müslüman, 46’sı gayri müslim olmak üzere 115 üye vardı. Bu meclis, 28 Haziran 1877’de çalışmasını tamamlayarak dağıldı. Aynı seçim usulüyle teşkil edilen ikinci dönem meclis, 13 Aralık 1877’de toplandı. Bu meclis, kanun tasarılarından çok hükumetin icraatını ve 93 Harbinin (1877-1878) idaresini tartışmaya başladı. Meb’uslardan Müslüman olanlar bile kendi bölgeleriyle ilgili bölücü fikirleri savundular. Memleketi düşünen üye sayısının azınlıkta kaldığı görüldü. Bu sebeple Meclis-i Meb’usan, 14 Şubat 1878’de tatil edildi. Abdülhamid Hanın iktidarının sonlarına doğru, içerden ve dışardan yapılan kışkırtmalarla, orduda ve halk arasında kıpırdanmalar başladı. Sultan Abdülhamid Han, 30 sene 5 ay 9 gün aradan sonra 23 Temmuz 1908’de İkinci Meşrutiyeti ilan etti. Aynı yılın Kasım ve Aralık aylarında meb’us seçimi yapıldı. Ahrar ile İttihat ve Terakki fırkalarının katıldığı seçimlerde, İttihat ve Terakki çoğunluğu sağladı. 4 Aralık 1908’de meclis açıldı. 31 Mart Vak’ası bahane edilerek, Abdülhamid Han tahttan indirildi. Meclis-i Meb’usan, Mayıs 19E2��da Kanun-i Esasi üzerinde değişiklik yaptı. Bu değişiklikler, Âyan meclisi ve padişah tarafından tasdik edildi. Padişah ve Âyan Meclisinin yetkisi daraltıldı. Meb’usan Meclisinin yetkisi çoğaltıldı. 1911’de ara seçim yapıldı. 18 Ocak 1912’de Padişah, Meclis-i Meb’usanı fethetti. Yapılan seçimden sonra, 18 Nisan 1912’de meclis yeniden toplandı. Meclis, 5 Ağustos 1912’de Ahmed Muhtar Paşanın teklifi ile tekrar feshedildi. Balkan Savaşı sebebiyle seçime gidilemedi. Sıkıyönetim ilan edildi. İttihat ve Terakki Fırkası, 23 Ocak 1913’te Babıali Baskını ile, iktidarı ele geçirdi. 1914’te tek başına seçime girip, Meclis-i Meb’usan üyeliklerinin tamamını elde etti. Birinci Dünya Savaşı boyunca bu haliyle faaliyetini devam ettiren Meclis-i Meb’usan, Mondros mütarekesini müteakib 21 Aralık 1918’de Sultan Vahideddin tarafından seçim yapılmak üzere feshedildi. Yapılan seçim sonunda Meclis, ilk toplantısını 12 Ocak 1920’de yaptı. 16 Mart 1920’de İstanbul’un itilaf devletlerince işgal edilmesi üzerine, Meclis-i Meb’usan, yeniden seçilmek üzere padişah iradesiyle 11 Nisan 1920’de feshedildi. Bir daha da seçilmeyip, tarihe karıştı.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?