Menzil Nedir

1-)Osmanlı Devletinde merkezle idari birimler arasında haberleşmeyi sağlamak, emir ve fermanları istenilen yere zamanında ulaştırmak için kurulan konak merkezi. Osmanlı Devletinde Divan-ı Hümayundan çıkan emirleri zamanında ilgililere yetiştirmek önemli bir işti. Hazine gelirlerinin büyük bir kısmını meydana getiren vergilerin vaktinde toplanması, asker sevki ve benzeri bütün işlerin halli, merkezden gönderilen emirlerle yaptırılmaktaydı. Bu emir ve fermanların istenilen yere zamanında ulaştırılması için ana yolların geçtiği şehir ve kasabalarda uygun aralıklarla “menzil” denilen durak evleri yapıldı. Böylece çok geniş bir alanda yayılmış bulunan Osmanlı Devleti, haberleşmeyi menzil teşkilatı ile sağladı.

Osmanlılarda menzil teşkilatının on altıncı asırdan itibaren hizmet verdiği bilinmektedir. Devletin kuruluş yıllarında haberleşmenin ulaklar vasıtasıyla yapıldığı ve bunların belirli yerlerde mola verme ve at değiştirmeleri için özel ulaşım merkezleri bulunduğu bilinmekte ise de teşkilatı hakkında hiçbir bilgi yoktur.

On altıncı yüzyıldan itibaren menziller ve bu teşkilatın görevlileri, Defterdar kapısının Mevkufat Kalemine ait, Menzil Halifeliğine bağlıydılar. Burada bulunan Menzil Halifesi Kalemi, hayvanlarla yapılan posta ve menzil muamelatına bakardı. Haber getirip götüren ulaklar menzillerde dinlenir, ihtiyaçlarını görür ve at değiştirirlerdi. Menzillerde, menzilci denilen bir idareci ile hayvanların bakımı ile uğraşan hademeler vardı. Ayrıca menzillerde koruyuculuk görevi yapan ve sürücülere yol gösteren kimseler de olup, bunlara kulaksızlar denilirdi.

Menzillerde ne kadar at ve kılavuz bulunacağı ve yıllık beygir ücretleri ile diğer masraflar, Menzilci tayini sırasında tesbit edilirdi. Her menzildeki at ve kılavuz sayısı değiştiği gibi, masraflar da buna göre artıp eksilirdi. Menzil masraflarının bir kısmı menzil nerede kurulmuşsa, o yer halkının avarız akçesinden, bir kısmı ulaklardan, önemli bir bölümü de Hazine-i amireden karşılanırdı.

Menzil yolları stratejik ve askeri ihtiyaçlara göre değiştirilirdi. Mesela, Rumeli’deki menzilhaneler, o bölgedeki savaşlar sebebiyle çok zorlandı ve 1691’de Köprülüzade Mustafa Paşanın buyruldusu ile yeniden düzenlendi.

1834 yılında ise, menzil sisteminin yanısıra posta teşkilatı kurulmaya başlandı. Nitekim Üsküdar’dan İznik’e kadar olan yol tamir edildikten sonra, ilk posta arabası bu arada çalıştırıldı. 1839 yılından sonra öncelikle İstanbul-Edirne ve İstanbul-İzmir arasında, sonra da diğer vilayetlerle İstanbul arasında posta teşkilatı kurulmaya başlandığından menzil usulü tarihe karıştı.

2-)Yolculukta dinlenmek amacıyla durulan yer, konak
Örnek:Tanrı yardımcı olsun gayri yolda kalana / Biz menzile vararak atları çektik hana. F. N. Çamlıbel

3-)İki konak arasındaki uzaklık.

4-)Bir günlük yol.

5-)Bir merminin ulaşabildiği uzaklık, erim.

6-)Ordunun cephe gerisi işlerinin bütünü
Örnek:Ne yedi ne içti, bir menzil subayının bütün gayreti ile çalıştı. F. R. Atay

7-)At değiştirmek veya konaklamak için kervanların ve posta tatarlarının indikleri bina veya han.

8-)Ok atma yarışlarında erişilen mesafe
Örnek:Sonra yine menzil ölçülmüş, yeni bir rekor kırdığı anlaşılmıştır. S. Birsel

9-)At değiştirmek ya da konaklamak üzere kervanların ve posta tatarlarının indikleri bina, han.

10-)Erim: topmenzili, okmenzili.

11-)Bir günlük yürüyüş (ortalama sekiz saat) ile alınabilen yol uzunluğu, iki konak arası yol: Ankara-Eskişehir arası 6menzildir.

12-)Bk. gidim

13-)Namlu yere 45 derece açı yapacak şekilde, azami barut hakkı ile yapılan atışta mermi çekirdeğinin gidebileceği en uzak mesafe.

14-)Bk. ulaşı

Bu bilgi faydalı oldu mu ?