Münker Hadis Nedir

1-)MÜNKER HADİS



Zayıf bir ravinin sika (güvenilir) ravilere muhalif olarak rivayet ettiği ve bu rivayetiyle tek kaldığı hadis. "İki zayıf raviden daha zayıf olanın diğerine muhalif olan rivayetidir" diye de tarif edilmiştir (İbn Hacer el-Askalani, Nuhbetü'l-Fiker Şerhi, s. 55; Tecrid Sarih Tercemesi, I, 123; Suphi es-Salih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları (trc. Yaşar Kandemir), s. 162-163 Talat Koçyiğit, Hadis Istılahları, s. 287; Hayreddin Karaman, Hadis Usulü, s. 92).

Hafız Ebu Bekr Ahmed İbn Harun el-Bedrici (öl. 301)'ye göre münker, ravinin rivayetiyle teferrüd ettiği (tek kaldığı) hadistir. Öyle ki bu hadisin metni, ne o ravinin rivayet ettiği yönden ne de bir başka yönden bilinir (İbnü's-Salah, Ulumi'l-Hadis, s. 71-72). Ancak bu tarifte, ferd olmakla beraber sahih olan hadislere de münker vasfının ıtlak edildiği (verildiği) açıkça görülmektedir. İbnü's-Salah ise, münkerle şazz arasında herhangi"bir ayırım yapmamış; her ikisinin de aynı manaya geldiğini ileri sürerek münkeri de şazz'da olduğu gibi, iki kısımda mütalaa etmiş; ancak ikinci kısımda şazz'dan farklı olarak, sika ve mutkın (saglam) olmayan ravinin teferrüdünü şart koşmuştur (İbnü's-Salah, a.g.e., s. 73-74; Nuhbetü'l-Fiker Şerhi, s. 45).

Münker, şazz'ın zıddıdır. Zira şazz'ın ravisi sika olduğu halde; münker'in ravisi sika olmayıp, zayıf bir kimsedir. Münker hadis, marufun mukabilidir. Çünkü münkerin ravisi, hıfz sahibi olmamakla beraber, maruf ve meşhur olana muhalefet etmektedir. Çünkü hıfz, böylesi zayıf ravilerin seviyesinden çok uzak bir zabt derecesidir. Luğat anlamı itibariyle de münker; "inkar etti" veya "tanımadı" anlamında ism-i mef'uldür. Muhaddisler de hussi ıstılahlarında kelimenin lügat anlamını dikkate almışlardır (Suphi es-Salih, a.g.e., 162).

İbnü's-Salah'ın münker hadis tarifi bir çok hadisçinin münker hakkında ileri sürdüğü ve benimsediği bir tariftir. Ancak, İbnü's-Salah'a göre, şazz'da olduğu gibi, münkerde de işi geniş tutmak gerekir. Çünkü şazz ve münker aynı şeydir. Buna göre münker iki kısma ayrılır. Birincisi (yani şazz); güvenilir ravilerin rivayetine muhalif olan ferd hadistir. Buna örnek olarak Malik İbn Enes'in, ez-Zühri yoluyla rivayet ettiği, "Müslüman kafire, kafir de müslümana varis olamaz" hadisi gösterilir. Malik, bu hadisin isnadını "an ez-Zühri an Ali İbn Hüseyin an Ömer İbn Osman an Üsame İbn Zeydan Rasülullah (s.a.s.)" şeklinde vermiş ve Üsame İbn Zeyd'den hadisi nakleden raviyi

"Ömer İbn Osman" olarak zikretmiştir. Halbuki diğer güvenilir olan ve hadisi ez-Zühri'den rivayet eden kimseler, bu ismi "Amr İbn Osman" olarak zikretmişlerdir. Bu yönden Malik diğer güvenilir ravilere muhalefet etmiş ve ondan başka da bu hadisi bu isnadla rivayet eden olmadığı için hadis münker kabul edilmiştir (İbnü's-Salah, a.g.e., s. 71-72; Suyuti, Tedribü'r-Razi, I, 239; Tercid-i Sarih Tercemesi, I, 123-124; Koçyiğit, a.g.e., s. 287-288).

Münker hadise örnek olarak İbnü Ebi Hatim'in, kıraat imamlarından Hamza İbn Habib ez-Zeyyad'ın kardeşi Hubeyyib İbn Habib tarikiyle Ebu İshak'tan, onun el-Ayzar İbn Hureys'ten, onun İbn Abbas'tan, İbn Abbas'ın da Hz. Peygamber'den rivayet ettiği "Kim namazı kılar, zekatı verir, hacceder, oruç tutar ve misafiri de ağırlarsa Cennet'e girer" hadisi zikredilir. İbnü Ebi Hatim der ki:

"Bu hadis münkerdir. Çünkü diğer güvenilir raviler, söz konusu hadisi Ebu İshak'tan mevkuf olarak rivayet etmişlerdir. Ma'ruf olan (bilinen) da budur. Mevkuf hadis ise, Hz. Peygamber'e isnad edilmeyen ve Sahabi sözü olarak nakledilen haberlerdir.

Bundan anlaşılıyor ki, şazz ile münker arasında tek yönlü umum husus vardır. Yani aralarında daha güvenilir ravilere muhalefet olması bakımından birlik; şazz ravisinin sika yahut saduk (sözü doğru), münker ravisinin ise zayıf olması yönünden ayrılık vardır. Aralarında eşitlik olduğunu söyleyenler hataya düşmüşlerdir (İbn Hacer, a.g.e., s. 44-45).

Münker hadis, amel yönünden zayıf hadis grubuna dahildir.

Ahmet GÜÇ

Bu bilgi faydalı oldu mu ?