Nasüh-I Salahi Efendi Nedir

1-)on altıncı yüzyıl Osmanlı yazar, hattat minyatürcü ve silahşörü. Babasının adı Abdullah’tır. Doğum yeri, tarihi ve hayatının ilk zamanları ile sonu, bütünüyle bilinmemektedir. Matrak silahının ve eskrimi andıran oyunun yetiştiricisi olduğundan, Matrakçı Nasuh olarak tanınır.

Nasuh-ı Salahi Efendi, iyi bir eğitim ve öğretim gördüğünden; tarih, matematik, coğrafya sahalarında eser yazıp, minyatürcülükle hattatlık da yapmıştır. İlk eseri, Osmanlı Sultanlarından Birinci SelimHan (1512-1520) devrinde yazıp, 1517’de takdim ettiği, Cemalü’l-Kitab ve Kemalü’l-Hisab adlı matematik kitabıdır. Bu eserinde; rakamlar, dört işlem, kesirler, ölçeklerle matematiğin diğer konuları ve çeşitli meseleler üzerine bilgi mevcuttur. Bu kitabının genişletilmiş şekli, Umdetü’l-Hisab’tır. Nasuh Efendi, Sultan Selim Han namına Ken’aniyye fi ilm-il-Hisab kitabını da yazdı.

Kanuni Sultan Süleyman Han (1520-1566) devrinde de ilmi faaliyetlerini devam ettirdi. Taberi Tarihi’ni, Sultan Süleyman Han namına 1520’de tercüme edip, ilaveleriyle Mecmaü’t Tevarih adını verdi. Bu kitaba Tuhfetü’l-Müluk da denir. Hazret-i Muhammed’in doğumundan, İslam Tarihi dahil, Türklerin menşei, Gazneliler, Büyük Selçuklular, Anadolu Selçukluları, Osmanlıların menşeinden ilaveleriyle Sultan Süleyman Han devrine kadar olan hadiseleri ihtiva eder. Sultan Süleyman Hanın tahta çıkışından, 1537 yılına kadar olan hadiseleri ve 1538 Boğdan Seferinden bahs eden Fetihname-i Karaboğdan; 1533-1535 yıllarındaki ilk İran Seferinin durak yerlerini, hadiselerini anlatan “Mecmu-i Menazil” adlı eserlerini yazdı. Sultan Süleyman Han zamanında, 1543-1551 yılları arasındaki hadiselerden de bahseden kısım Süleymanname’de mevcuttur.

Nasuh Efendi hattat olup, minyatürlü eserleri de vardır. Osmanlı Sultanlarından İkinci Bayezid Han (1481-1512) devri hadiselerine yer verdiği Tarih-i Sultan Bayezid adlı eserinde; Mecmaü’t-Tevarih, Mecmu-i Menazil ve Süleymannamesi’nde tarihi hadiselerdeki; sefer açılmış kaleler, askeri mevkiler, şehirlerle Osmanlı donanmasına ait minyatürleri mevcuttur.

Harp oyunlarında, mızrak (matrak) ve çeşitli silahları kullanmasındaki maharetiyle meşhur Nasuh-i Salahi Efendiye Sultan Süleyman Han tarafından 1530 tarihinde verilen Berat mevcuttur. Çeşitli silah ve mızrak oyunlarındaki mahareti, Matrakçı Nasuh’un Osmanlı ülkelerinde üstad ve reis tanınması, kendisine verilen bu belgeyle ispatlanmıştır. Silahşörlüğe ait, 1520’de yazdığı Tuhfetü’l-Guzat adlı eseri vardır. Silahi ve Matrakçı mahlaslarını, bu eserinde de kullanmıştır.

Hayatı hakkında geniş bilgiye rastlanmayan fakat, çeşitli sahalardaki eserleriyle tanınan Nasuh Efendi; geniş tarih bilgisiyle, dünyanın insanlar için bir misafirhane olduğunu yazar. Hadiseler ve devlet adamları hakkında kısmi yorum ve tavsiyelerde de bulunur. Sultanlığın, amirliğin, Allahü tealanın emaneti olduğunu ve hakların, hak ve kabiliyet sahiplerine verilmesiyle mümkünlüğünü yazar. Saltanat ve ikbal gülünün ancak Rabbani bir inayet ile açıldığını ve diğer sebeplerin birer vesile olduğunu da ifade eder.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?