Rahle Nedir

1-)Alm. Kleiner Leseständer (m), Fr. Espece de pupitre (m) bas, İng. Low reading desk. Üzerinde kitap okumaya yarar, küçük, alçak masa. Rahleler ya açılıp kapanabilen X şeklinde veya üzeri düz küçük masa olabilir. Türk-İslam sanatında tahta oymacılığı ve kakmacılığın en güzel nümunelerini taşırlar.

Özellikle Kur’an-ı kerime bir saygı nişanesi olan rahleler, motifleriyle ceddimizin ince sanat zevkini gösterir. Sanatın bütün kollarında olduğu gibi rahle imalatında da zirveye çıkan Osmanlı sanatkarları, malzeme olarak sedef, fildişi ve kemiklerle süslemişlerdir. Hatta ödağacından imal edilmiş rahlelerin olması Kur’an-ı kerime gösterilen saygının önemindendir.

Rahlelerin genellikle açılıp kapanan tarzda olmaları malzemelerinin dayanıklı olmasını gerektirir. Bu sebeple rahleler, meşe, abanoz, ceviz tahtasından imal edilirdi. Tahtaların zamanla kamburlaşmaması için rahle imalinde kullanılacak tahtanın dik biçme tarzında kesilmiş ve kurutulmuş, budaksız, çatlaksız olmasına önem verilirdi.

Rahle ölçüleriyse umumiyetle şöyleydi: Eni boyunun üçte biri olup, geçme dişleri de, rahle boyunun üçte birinden açılırdı. Dişler tek olursa ortadan açılır ve şekilleri birbirine benzerdi. Yekpare tahtadan, açılır kapanır rahleler ilk defa Anadolu Selçukluları tarafından yapılmıştır. Selçuklu sanatkarları kullandıkları malzemenin tahta olması sebebiyle, sanatlarını oyma ve kabartma üzerinde göstermişlerdir. Önceleri sade tahta üzerinde gösterilen zerafet, 15 ve 16. asırlardan itibaren fildişi, sedef, abanoz, bağa gibi malzeme kullanarak muhteşem örnekler ortaya konulmuştur.

2-)RAHLE



Üzerinde yazı yazmak, kitap okumak ve özellikle Kur'an-ı Kerim'in tilavetine uygun olması için yapılmış küçük ve dar masa.

Üzerine Kur'an-ı Kerim, kitap vs. konulmasına müsait ve yanına oturup okumak için iki yandaki ayakları oymalı, kenar pervazları ve üzeri düz tahtadan yapılmış masa veya küçük sıraya "rahle" adı verilmektedir. Sade ve basit olanların yanında sedefli ve işlemelilerine de rastlamak mümkündür. Biribirine geçmiş iki tahtadan yapılanlarına "geçme rahle" denilir. Günümüzde eski camilerde ve bazı evlerde bu rahleler bulunmaktadır (M. Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1983, III, 5).

Rahleler genelde iki çeşittir. Biri sabit ve üstü düz; diğeri açılıp kapanmaya uygun bir şekilde iki ayaktan oluşur ki, bu iki ayak açıldığında rahle, "X" şeklini alır. Osmanlılarda medreselerde müderrisler, muallimhanelerde de hocalar, yüksekçe bir minder üstüne oturarak ders verirler ve önlerinde, kitap koymak için düz bir rahle bulundururlardı.

Rahleler değişik dönemlerde çeşitli ağaçlardan yapılmıştır. Önceleri rahle yapımı oldukça önem arzeden bir sanattı. Hatta rahlelerin öd ağacından yapıldığı bile olmuştu. Bunun yanında, içlerinde ayetler ve hadislerin yazılı olduğu ve tuğra işlemesinin yapıldığı rahleler de vardı (Nureddin Rüştü Büngül, Eski Eserler Ansiklopedisi, İstanbul 1939, s. 190).

Özellikle Kur'an-ı Kerim'i -saygı nişanesi olarak- yerden yüksekçe bir yerde tutmak, rahatça okumak ve bir yerden diğer bir yere kolayca nakletmek amacı ile vücuda getirilen rahlelerin yapımında sanatkarlar öyle duygu ve düşüncelerle hareket ediyorlardı ki; rahlenin adi bir marangozluk işi değil, adeta Kur'an-ı Kerim'e bir taht-ı revan olmasına gayret ediyorlardı. Çünkü ortada ilahi bir kitap söz konusu idi. Bundan ötürü kendilerini tamamiyle sanatlarına vermişler, her biri diğerinden daha güzel iş yapmaya çalışmışlar, bu suretle de çok güzel eserler meydana getirmişlerdir (Cevdet Çulpan, Rahleler, İstanbul I968, s. III).

Yekpare tahtadan, dişli geçme olarak, iki kanatlı, açılır kapanır tarzdaki ilk rahleler Anadolu Selçukluları zamanında yapılmıştır. Bilhassa XV. ve XVI. asırdan itibaren fildişi, sedef, abanoz, bağa vs. malzemeler kullanılarak geometrik şekillerde kafes oymalı (ajurlu) rahleler imal edilmiştir. Fildişi ve sedef işçiliği örneklerine daha sonraki dönemlerde rastlanmıştır. Rahleler üzerine zaman içinde, tekerlek, dörtgen, güneş vb. motifler işlenmiştir.

Mefail HIZLI

3-)Üzerinde kitap okunan, yazı yazılan, bazıları açılıp kapanabilen alçak, küçük masa
Örnek:İlk defa yeni usul bir rahleye oturtuldum. Y. K. Beyatlı

Bu bilgi faydalı oldu mu ?