Serbest Cumhüriyet Fırkası Nedir

1-)Cumhuriyet döneminde CHP’ye muhalefet için kurulan ikinci siyasi parti. Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren, İktidar partisi olan Cumhuriyet Halk Fırkasına karşı Fırka içinden ve dışından muhalefet gittikçe artıyordu. Gelişen muhalefet hareketinin resmileştirilmesi ve yeni kurulan rejim doğrultusunda kanalize edilmesi için Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’in direktifiyle yeni bir parti kurulması kararlaştırıldı. Eski başbakanlardan ve o sırada Paris büyükelçisi olan, Ali Fethi (Okyar) Beyin başkanlığında 12 Ağustos 1930’da Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu. Partinin kurucuları arasında hepsi milletvekili olan; Nuri (Conker) Bey, Senih (Hızıroğlu) Bey, Tahsin (Uzer) Bey, Mehmed Emin (Yurdakul) Bey, Nakiyeddin (Yücekök) Bey, İbrahim (Dalkılıç) Bey, Refik İsmail (Kakmacı) Bey, Süreyya (İlmen) Paşa, Ali Haydar (Yuluğ) Bey ve Ahmed (Ağaoğlu) Bey gibi kimseler yer aldı. Yapılan vazife dağılımında genel başkanlığa Ali Fethi Bey, genel sekreterliğe de Nuri Bey getirildi.

Serbest Cumhuriyet Fırkasının proğramında, Cumhuriyetçilik, milliyetçilik ve laiklik ilkelerine bağlı kalınacağı, ekonomik konularda ise sürekli devlet müdahalesine karşı çıkılarak yabancı sermayenin ülkeye girmesinin özendirileceği belirtiliyordu. Programda, idari sahada köklü düzenlemeler yapılması, tek dereceli seçim sistemine geçilmesi öngörülüyordu.

Genel merkezi İstanbul’da bulunan Serbest Cumhuriyet Fırkası, Son Posta ve Yarın gibi gazetelerin de desteğiyle kısa zamanda geniş halk kitlelerince benimsendi.

Başbakan İsmet İnönü’nün İdaresindeki Cumhuriyet Halk Fırkasının uyguladığı baskıcı idareye ve ekonomik politikalarına yöneltilen tenkitler ve Serbest Cumhuriyet Fırkasının kısa sürede gelişmesi, CHF idarecilerini endişeye sevk etti.

Partinin kurulmasından kısa bir zaman sonra yapılan belediye seçimlerinde, bütün zorluklara rağmen Serbest Cumhuriyet Fırkası bazı vilayetlerde seçimi kazandı. Belediye seçimleri sonunda, Ali Fethi Beyin, seçim yolsuzlukları sebebiyle Dahiliye Vekili (İçişleri Bakanı) Şükrü Kaya hakkında soruşturma açılmasıyla ilgili olarak verdiği önerge TBMM’de büyük gürültülere sebep oldu. Eylül 1930’da Ali Fethi Beyin İzmir gezisi sırasında çıkan olayların ardından, hükumet Serbest Cumhuriyet Fırkasının çalışmalarını engellemeye başladı. SCF’nin iktidara ancak Cumhurbaşkanıyla çatışarak gelebileceğini kavrayan Ali Fethi Bey bunun çok acı neticeler vereceğini düşündü; “Bu şerait (şartlar) içinde muhalif bir fırkanın teşekkülü imkanı yoktur” diyerek arkadaşlarıyla görüştükten sonra partinin fesh edilmesine karar verdi. 17 Kasım 1930’da Dahiliye Vekaletine başvurarak SCF’nin feshedildiğini açıkladı. Böylece Serbest Cumhuriyet Fırkası yüz gün bile yaşamadan kapatıldı. Aralarında Nuri Bey, Tahsin Bey, Mehmed Emin ve Nakiyeddin Bey gibi partili milletvekillerinin bir kısmı yeniden Cumhuriyet Halk Fırkasına(CHF) döndüler. Böylece güdümlü muhalefet, güdümlü demokrasi denemesi bir netice vermedi. Tekrar tek parti uygulamasına geçildi. 1946’ya kadar yeni bir parti kurulamadı.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?