Suizan Nedir

1-)SÛİZAN (SÛ-İZAN)



Kötü zann, fena tahmin, şüphe "Su" "fenalık, kötülük" demektir.

"Su-i hareket (kötü davranış)", "sui ahlak (kötü ahlak)", "su-i niyet (kötü niyet)" vb. gibi, "su-izan" da, "kötü zan" anlamındadır. "Su" kelimesi, verilen örnekler ve benzerlerinde, daima, "sıfat" anlamını ifade eder.

"Zan" kelimesi ise, "sanma; farz ve tahmin etme; ihtimale göre hükmetme" demek olduğu gibi, "şek, şüphe, tereddüd, vehim, hayal" gibi anlamlara da gelir.

"Su-i zann"ın zıddı (karşıtı), "Hüsnüzan * (hüsn-i zan)"dır. "Hüsn", "güzellik, iyilik, hoşluk, olgunluk, mükemmellik" demektir. "Hüsn-i ahlak (iyi - güzel ahlak)", "hüsn-i hat (güzel yazı)", "hüsn-i niyet (iyi niyet)"... gibi, "hüsn-i zan"da, "iyi-güzel zan; bir kimse veya bir olayın iyiliği hakkında vicdani kanaat" demektir.

Görüldüğü gibi, iki türlü "zan" vardır. Zan, "tahmin" ve "ihtimal''e dayandığına göre, bu konuda alınacak tavır ne olmalıdır. Kur'an ve Hadis, bu hususla ilgili davranışın nasıl olması gerektiğine açıklık getirmektedir: Kur'an-ı Kerim'de: "Ey inanan (mü'min)ler! Zannın bir çoğundan kaçının. Çünkü bazı zan (vardır ki) günahtır... " buyurulmuştur (el-Hucurat, 49/12). Âyette, "zanların birçoğundan kaçınınız" denilmekte; sebep olarak da, "bazılarının günah olduğu ifade edilmektedir. Demek ki, zannın hepsi günah değildir; hatta Allah'a ve mü'min (inanan)lere hüsn-i zanda bulunmak gereklidir. Nur Süresi'nde: "Onu işittiğiniz vakit erkek mü'minlerle kadın mü'minlerin, kendi vicdanları (önünde) iyi bir zann'da bulunup da..." buyurulduğu gibi (en-Nur, 24/12), bir Kudsi Hadis'de de:

"Ben, kulumun, bana zannı gibiyim " diye varid olmuştur. Hz. Peygamber (s.a.s) de: "Her biriniz, Allah'a, hüsnüzan ederek ölsün"buyurmuş ve bir başka hadisinde de: "Hüznüzan, imandandır" demiştir.

Keşşaf ve benzeri büyük Kur'an müfessirleri, "doğruyu ve yanlışı, açık belirtileriyle seçmeden, iyice gözleyip düşünmeden zanda bulunulmamasını" önemle tavsiye etmekte, "açıkta bir sebebi ve doğru belirtisi bulunmayan zannın haram olduğunu, kaçınılması gerektiğini" belirtmektedirler. İhtimal üzerine hüküm olan zanlar, gerçeğe uymadığından, başkasına bühtan ve iftira olacağından, zanda bulunanı vebal altına sokacaktır.

Bütün bunlardan, zan konusunda çok dikkatli olmak gerektiği ve "Su-i zann"ın ise, kesinlikle yasak olduğu, açıkça anlaşılmaktadır. Su-i zann'ın haram olmayanı, yalnızca fısk ve fucur (günahkarlık) ile tanınan kimselere karşı yapılanıdır. Durumu kesin olarak bilinmeyen birine hüsnüzan gerekmese bile, Su-i zan da caiz değildir.

Su-i zan'dan kaynaklanan "tecessüs" hakkında da, daha önce verilen Hucurat Süresi'ndeki ayette, "tecessüs de etmeyin" buyurulmaktadır. Tecessüs, "Onun-bunun durumlarını araştırmak, eksik (kusur)lerini öğrenme isteği"dir. Allah tarafından yasaklanan bu davranışla ilgili olarak Hz. Peygamber (s.a.s)'de:

"Müslümanların eksiklerini, ayıplarını araştırmayın. Zira herkim müslümanların ayıplarını araştırırsa, Allah Teala'da onun ayıb (kusur)ını takip eder, nihayet evinin içinde bile onu rezil ve rüsvay eder" buyurmuştur (Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, İstanbul 1960, VI, 4471-4473; Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihali, İstanbul 1957, 633-634).

M. Süreyya ŞAHİN

Bu bilgi faydalı oldu mu ?