Sıfat-I Zatıyye Nedir

1-)

Yüce Allah'ın zatı için vacib olan, zorunlu olan sıfatlar. Bunlara sıfat-ı nefsiyye de denir. Diğer bir tabirle "zati veya nefsi sıfatlar" da denilen bu sıfatlar, Yüce Allah'ın varlığını ve hakikatını anlayıp kavramada biz kullarına yardım eden sıfatlardır. Bu sıfatlar sayesinde Allahu Teala'nın yüce zatını ve varlığını O'na yaraşır bir tarzda anlayıp, imanımın da o nisbette kuvvetlendirebiliriz. Yüce Allah'ın kendine mahsus bir zatı vardır ve bu zatının gereği olan, bu zatdan ayrılması düşünülmeyen sıfatları vardır. Bunlardan bir kısmına "Zati sıfatlar" , bir kısmına da "sübuti sıfatlar" denir.

Zati sıfatlar, hiç bir sebebin eseri olmayan, Allah Teala'nın hakikatını ortaya koyan sıfatlardır. Bu sıfatlar Yüce Allah'ın zatıyla, varlığıyla doğrudan doğruya alakalı oldukları için ve sadece Allah'ın yüce zatına mahsus oldukları için zati sıfatlar diye isimlendirilmişlerdir. Zat veya varlık olmadan bu sıfatların varlığını düşünmek ve bu sıfatlardan söz etmek imkansızdır.

"Sıfat-ı Zatiyye" denilen bu zati sıfatlar şunlardır:

1. Vücud Sıfatı: Yüce Allah'ın mevcudiyeti, varlığı demektir ki; bazı alimlerimize göre, asıl zati veya nefsi sıfat budur. Zira Yüce Allah'ın mevcudiyeti, varlığı kabul edilmeden, diğer sıfatlarından bahsetmek mümkün olmaz. Yüce Allah'ın varlığına, mevcudiyetine işaret eden pek çok ayet-i kerime Kur'anda mevcuttur. Bunlardan birisi olan Haşr suresinin 22. ayetinde mealen şöyle buyurulmaktadır:

"O Yüce Allah, görüleni de görülmeyeni de bilen, Kendisinden başka ilah olmayan, ancak kendisi var olan Allah'dır ".

Allah Teala'nın varlığı, mevcudiyeti kendi zatının gereğidir. O'nun yüce zatı, yaratıklarda olduğu gibi başkasından dolayı değildir. O kendi zatı ite vardır, kendi zatıyla kaimdir, varlığı için bir başkasına muhtaç değildir. Zira muhtaç olan, İlah olamaz.

2. Kıdem Sıfatı: "Yüce Allah'ın varlığının evveli ve başlangıcının olmaması" demektir. O, ezelidir; O'nun var olmadığı bir an bile düşünülemez. Varlığı, zatının gereği olan Yüce Allah'ın bu varlığının ezeli olması, evveli ve sonunun olmaması vacibtir. Varlığında başlangıç ve sonu olanlar, ancak yaratıklardır. Allahın kıdem sıfatına Hadid suresinin 3. Âyeti açıkça işaret etmektedir: "O, her Şeyden öncedir; kendisinden sonraya hiç bir şeyin kalmayacağı sondur; varlığı aşikardır; gerçek mahiyeti insan için gizlidir. O, herşeyi bilir".

3. Beka sıfatı: "Allah Teala'nın varlığının sonu, bitiş noktası yoktur" demektir. O, ebedidir, yani onun mevcudiyeti, varlığı sonsuzca devam edip gitmektedir. Bu sıfat dahi sadece onun yüce zatına mahsus bir sıfattır, çünkü bütün yaratıklar sonludur, bir gün hayatları son bulacaktır. İşte bu gerçek, Rahman suresinin 26. ve 27. ayetlerinde mealen şöyle beyan buyurulmuştur: "Yer yüzünde bulunan her şey fanidir (sonludur); ancak yüce ve cömert olan Rabbinin varlığı bakidir ".

4. Vahdaniyet Sıfatı: Yüce Allahın zatında, sıfatlarında ve fiillerinde (işlerinde) bir tek olması demektir. O'nun eşi ve ortağı, yardımcısı yoktur; bir ve tek'tir.

İhlas Suresi, Cenab-ı Hakk'ın bu sıfatını açık bir üslupla ortaya koymaktadır: Hz. Peygambere hitaben; "Deki, Allah bir tektir; Allah hiç bir şeye muhtaç değildir, O doğurmamış ve doğmamıştır, hiçbir şey O na denk değildir ".

Her şeyi yaratan Allah Teala olduğu için, O işlerinde, fiillerinde de tektir. O'nun hiç bir benzeri, ortağı, örneği ve cüzleri (parçaları) ve yardımcıları yoktur. İbadete layık yegane tek mabut, Allah'tır. İşte "Vahdaniyet" sıfatını bütün bu hususları içine alan bir teklik (ehadiyet) olarak anlamak gerekir. O her bakımdan en mükemmel, bütün eksiklik ve noksanlıklardan uzak (münezzeh) bir varlıktır.

5. Muhalefetün lil-Havadis Sıfatı: Yüce Allah'ın sonradan olanlara, sonradan yaratılmış olanlara benzememesi demektir. Yüce Allah'ın benzeri hiç bir şey yoktur. O'na eşit ve denk olan hiç bir varlık yoktur. Zaten kadim, baki ve bir tek olan varlığın sonradan olanlara benzememesi, yine O'nun bu sıfatlarının bir sonucudur ve O'nun yüce zatına mahsustur. Bu sıfata Şura suresinin 11. ayetinde açıkça işaret buyurulmuştur: "O'nun benzeri hiç birşey yoktur, O işitendir, görendir".

6. Kıyam binefsihi (bizatihi): "Yüce Allah'ın varlığı veya mevcudiyeti bir başkasına muhtac değildir; aksine varlığı kendi zatındandır" demektir. Bütün yaradılmışlar (mahlukat), var olmada ve varlığını devam ettirmede Cenab-ı Hakk'a muhtaçtır. Halbuki Yüce Allah hiç bir şeye muhtac ve bağımlı değildir, O Aziz ve Sameddir, yani hiç bir şeye ihtiyacı yoktur; kainattaki her şey O'na muhtaçtır. Bu sıfata da Kur'an-ı Kerim'in pek çok ayetlerinde işaret edilmektedir. Mesela; Alu İmran Suresinin 2. ayetinde şöyle buyrulmaktadır: "Allah, O'ndan başka ilah olmayan, diri ve kendi kendine kaim (var) olandır".

Vacibu'l-vücud (varlığı zorunlu, varlığı kendi zatının gereği) olan Allah'ın zatı düşünüldüğü zaman, bu varlıkla beraber bu zati sıfatların da düşünülmesi zaruridir (vacibtir). Varlık, yani mevcudiyet ve sıfatlar O'ndan ayrılmaz. Allah Teala kadim, ezeli, ebedi ve her yönden en mükemmel olduğu için, ne zamana, ne mekana, ne bir yardımcıya muhtaçtır. O bunların hepsinin üstünde, varlığı zatının gereği, mutlak ve en mükemmel ve vacib bir Allah'dır.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?