Tahiyyat Nedir

1-)TAHİYYAT



Selam, azamet ve mülk sahibi olmada baki olma, her türlü afet ve noksanlıklardan beri olma. Tahiyyat çoğul olan bir isimdir. Tekili "Tahiyye"dir.

Tahiyyat kelimesi Kur'an'da altı ayette geçmektedir. Bu ayetlerden birinin meali şöyledir:

"Bir selam ile selamlandığınız zaman, siz de ondan daha güzeli ile selamlayın yahut verilen selamı aynen iade edin" (en-Nisa, 4/86).

Burada söz konusu olan selam, ayette tahiyyat olarak geçmektedir ve halk arasında bilinen selam demektir. Ayette ifade edilen, selamın aynısını veya daha güzelini söyleme hususunda Hz. Muhammed (s.a.s)'in bir açıklaması vardır. Bir adam ona uğrayıp: "Es-Selamu aleyke" deyince, RasuIüllah (s.a.s) adama, " Ve aleyke'selam ve rahmetullahi” diyerek cevap vermiştir. Az sonra başka bir adam gelip: "Es-Selamu aleyke ve rahmetullahi" dediği zaman, Hz. Peygamber (s.a.s) ona: "Ve aleykes-selam ve rahmetulahi ve berakatuhu" diye cevap vermiştir. Üçüncü bir adam gelerek: "Es-Selamu aleyküm ve rahmetullahi ve berekatuhu" şeklinde selam verdiğinde, Hz. Muhammed (s.a.s) kendisine: "Ve aleyke..." karşılığında bulunmuştur. Bunun üzerine adam: "Ya Rasulullah! Annem, babam sana feda olsun. Benden önce iki adam selam verdiğinde, bana verdiğin karşılıktan fazlasını onlara verdiniz" deyince, Rasulüllah (s.a.s) ona şu cevabı vermiştir: "Sen bize söylenecek bir fazlalık bırakmadın ki!.." (Fahruddin er-Razi, Tefsiru'l-Kebir, Mısır 1308, X, 209 vd.).

Sahih rivayetlerden edinilen bilgilere göre, selam verme sünneti Âdem (a.s) ile başlamıştır. Yüce Allah onu yarattıktan sonra şöyle buyurdu: Git de şu oturan bir grup meleğe selam ver ve sana nasıl karşılık vereceklerini dinle! Çünkü bu hem senin, hem zürriyetinin birbirini sevgi ve saygı ile selamlaması olacaktır. Bu emir üzerine Âdem peygamber meleklere giderek, "Es-Selamu aleyküm" dedi. Onlar da ona: "Ve aleykumu's-selam ve rahmetullahi..." diye karşılık verdiler (Buhari, Enbiya, I; Müslim, Cennet, 28).

"Evlere girdiğiniz zaman, Allah tarafından mübarek ve pek güzel bir yaşama dileği olarak kendinize (birbirinize)selam verin.” (en-Nur, 24/61).

Bu ayette de Yüce Allah'ın mümin kullarına tavsiye ettiği selam, tahiyyat kelimesi ile ifade edilmiştir. Aynı zamanda bu ayette selamın, Allah tarafından verilen mübarek ve güzel bir şey olduğu ifade edilmiştir. Mübarek olması, dua manasını kapsaması ve kişiler arasında muhabbetin meydana gelmesinde rol oynaması diye yorumlanmıştır. Güzelliği ise, kendisine selam verilen sevinç duyması olarak kabul edilir (Muhammed Ali es-Sabuni, Safvetu't-Tefasir, İstanbul 1987, II, 350)

Tahiyyat kelimesi, Kur'an'ın diğer ayetlerinde de, aynı şekilde selam manasında kullanılmıştır.

Namazda okunan teşehhüd'e de, tahiyyat denir. Okunuşu şöyledir: "Et-tahiyyatu lillahi ve's-salavatu ve't-tayyibatu es-selamu aleyke eyyuhen-nebiyyu ve rahmetullahi ve berekatuhu es-selamu aleyna ve ala ıbadi'llahi's-salihin. Eşhedu en la ilahe illallah ve eşhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluh".

Manası ise, şöyledir:

"Bütün dualar, senalar, mali ve bedeni ibadetler, mülk, azamet Allah'a mahsustur. Ey Peygamber! Selam sana. Allah'ın rahmet ve bereketi senin üzerine olsun. Selam ve esenlik bize ve Allah'ın salih kullarının üzerine olsun. Ben şehadet ederim ki, Allah'tan başka bir ilah yoktur. Muhammed O'nun kulu ve resuludür."

Ashab-ı kiram namazda oturdukları vakit, "Esselamu Alallah" yani selam Allah'a, "Esselamu ala fulan" yani filana selam diyorlardı. Hz. Muhammed (s.a.s) bu durumu öğrenince, ashabın bu hareketini tashih ederek, namazdaki oturuşlarında, "ettahiyyat"ı okumalarını öğretti. Çünkü selam her tür afet, kusur ve ayıptan uzak olma manasınadır. Bu nimetlerin sahibi Yüce Allah'tır. Şu halde ashab-ı kiram "Selam Allah'a" demekle, Allah'ın verdiği bu ihsanı O'na iade etmiş sayılıyorlardı (Müslim, Salat, 16).

Bu tahiyyat, Hz. Muhammed (s.a.s)'in Mirac gecesinde Yüce Allah ile yaptığı selamlaşmasıdır. Allah ile onun arasındaki mesafe, iki yay kadar yahut daha az kalınca (en-Necm, 53/9), Allah'a selamlarını şöyle arzetti:

"Bütün dualar, senalar, mali ve bedeni ibadetler, mülk, azamet Allah'a mahsustur." Yüce Allah şöyle mukabele etti:

"Ey Peygamber! Selam sana. Allah'ın rahmet ve bereketi senin üzerine olsun" Hz. Muhammed (s.a.s) şöylece yeniden söz aldı:

"Selam ve esenlik bize ve Allah'ın salih kullarının üzerine olsun." (Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, İstanbul 1972, 1, 106),

Yukarıda yazılan tahiyyat, Hanefi mezhebine göre okunan şeklidir. Diğer mezhep alimlerinin çoğu da, tahiyyatın bu şeklini benimsemişlerdir. Bu, İbn Mes'ud'un Hz. Muhammed (s.a.s)'den naklettiği tahiyyattır. Şafii mezhebine göre okunan tahiyyat bundan biraz farklıdır. Onların okudukları tahiyyat, İbn Abbas tarafından nakledilmiştir. Aslında alimler tarafından nakledilen daha farklı tahiyyat şekilleri de vardır. Bütün bu rivayetlere dayanan tahiyyatlar okunabilir. Hepsinin caiz olduğu hususunda alimlerin ittifakı vardır. İhtilafları, hangisinin daha faziletli olduğu hakkındadır (Nevevi, Müslim Şerhi, 1924, IV, 115; es-Seyyid Sabık, Fıkhu'sSünne, Beyrut, (t.y)., 139 vd).

Tahiyyat iki, üç ve dört rekat olarak kılınan bütün namazların sonunda okunduğu gibi iki rekattan fazla olan üç ve dört rekatlı namazlarda, ikinci rekatın sonunda da okunur. Son oturuşlarda tahiyyat'ı okuyacak kadar oturmak farzdır. Ancak tahiyyatı okumak farz değildir. Son oturuşta da, ikinci rekatın sonunda da tahiyyatı okumak vaciptir. Okunmadığı takdirde, namazı iade etmek gerekmez. Namazın sonunda sehiv secdesi yapılır .

İmam, imama uyan cemaat ve yalnız başına namazı kılan kişi, tahiyyatı okur. Tahiyyat hiç bir yerde sesli okunmaz, daima sessiz okunur. (Ahmed b. Muhammed b. İsmail et-Tahtavi, Haşiye ala-Meraki'l-Felah Şerhi Nur'il-İzah, Mısır 1970, s. 202 vd.)

Nureddin TURGAY

Bu bilgi faydalı oldu mu ?