Tahran Nedir

1-)İran’ın başşehri. İran’ın kuzey kısmında ve Elburz Dağlarının güney yamaçlarında yer alan şehir, Hazar Denizine 100 km uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 1162 m kadar yüksekliktedir. Şehrin 20 km kuzeyinde bulunan Serr-i Tavçal Geçidiyse 3840 m yüksekliktedir.

Tahran, tarihte önemli ilim, kültür ve ticaret merkezlerinden olup, Büyük Selçuklu Devletinin başşehri olanRey şehrinin yakınlarında büyük bir köy durumundaydı. Rey şehrinin 1220’de Moğollar tarafından istila ve tahrip edilmesinden sonra önem kazandı. Harabeye dönen Rey halkının büyük bir kısmı Tahran’a yerleşti. Böylece Tahran gelişmeye başladı. O devirdeki Rey şehrinin kalıntıları Tahran şehri yerleşme alanının güney kısmında yer almaktadır. Timurlular zamanında Rey eyaleti Timur Hanın damadı Emir Süleyman Şahın idaresindeydi. Tahran’da da valinin bir temsilcisi bulunuyordu.

İran’a hakim olanSafeviler devrinde sırasıyla Erdebil; Tebriz ve İsfehan başşehir yapıldı. Bu sebeple Rey önemini kaybetti, fakat Tahran gelişti.

Şah Tahmasb-I başa geçince Tahran’ın etrafına sur ve bu sur üzerine 114 kule yaptırdı. Ayrıca Tahran’a yeni bir pazar yeri inşa ettirdi. İran’ın büyük bir kısmı Afganlılar tarafından 1725’te ele geçirilince Tahran da onların hakimiyeti altına girdi. Daha sonra Afganlılar geri çekilince Şah Tahmasb-II Tahran’a döndü.

Safevi Hanedanına son verip idareyi ele geçiren Avşarlar Hanedanına mensup, Nadir Şah, ilk oğlu ve o zamana kadar bütün İran’da naiblik vazifesini yürütmüş olan Rıza Kuli Mirza’ya Tahran’ı dirlik olarak verdi. Sonra idareyi ele geçiren Zendler Tahran’ı hakimiyeti altına aldı. Zend Hanedanının kurucusu Kerim Han 1762’de Şiraz’ı kendine başşehir yapıncaya kadar Tahran’da oturdu. Kaçar Hanedanının kurucusu Aga Muhammed Şah Kaçar Tahran’ı ele geçirip, 1786’da kendisine başşehir yaptı. Bütün seferlerine buradan başladı ve sarayların temelleri bu sırada atıldı. Kaçar Hanedanı döneminde başşehir olan Tahran’da birçok karışıklık çıktı.

1925 senesinde idareye, Pehlevi Hanedanı hakim oldu. Bu tarihten itibaren Tahran’da şehircilik açısından büyük gelişmeler görüldü. İkinci Dünya Savaşı sırasında (1943) burada Tahran Konferansı olarak bilinen bir toplantı düzenlendi. Muhammed Rıza Pehlevi’nin iktidarı zamanında petrol sanayiindeki teknolojik gelişmelerin de tesiriyle gelişen Tahran, 1979’da Şahın devrilmesiyle ortaya çıkan Humeyni rejimi zamanında duraklama dönemine girdi. Birçok proje yarım kaldı. İran’da meydana gelen iç karışıklıklar bir de Irak-İran Savaşı sebebiyle pek fazla gelişme görülmedi.

İran’ın İsfahan, Tebriz gibi diğer şehirlerine göre yeni bir yerleşim merkezi ve başşehir olan Tahran bugün önemli sanayi merkezlerindendir. İran’ın sanayi üretiminin yarısından fazlası Tahran’da gerçekleştirilir. Başlıca sanayi ürünleri dokuma, çimento, şeker, porselen, elektrikli aletler ve ilaçtır. Ayrıca Tahran yakınındaki Rey’de bir otomobil montaj sanayiiyle petrol rafinerisi mevcuttur. İran’ın diğer şehirlerine kara ve demiryollarıyla bağlanan Tahran’da modern havaalanı vardır. 1925’ten sonra önemli şekilde şehirleşen Tahran, bilhassa kuzey ve kuzeybatı bölgelerden gelerek yerleşen insanlar sebebiyle, hem gelişti hem de nüfusu fazlalaştı. Bugün Tahran’ın nüfusu 6-7 milyon civarındadır. Kuzeyde Elburz Dağları eteğindeki saraylılarla halkın yazı geçirmek için gittikleri eski köyler ve sayfiye yerleri günümüzde modern yerleşim merkezi haline geldi. Şehrin batı kesiminde Gazvin karayolu üzerinde önemli bir sanayi bölgesi gelişti.

Tahran’da pek eski olmadığından İran’ın diğer şehirlerindeki kadar tarihi eser ve yapıya sahip değildir. Şehrin etrafını çeviren Tahmasb-I’in yaptırdığı surlar, Esretabad, Kasr-ı Kaçar, Şemsü’l-Emareh, Baharistan Sarayı, Nuşirevan Sarayı, Ünlü Tavus Kuşu Tahtının ve değerli taşlarla süslü Nadiri Tahtının bulunduğu Gülistan Sarayı, Sadabad Sarayı ve Mermer Sarayı gibi saray ve köşkler, Sipehsalar Camii, Mescid-i Şah ve İmamzade Zeyd Camii Tahran’ın önemli tarihi yapılarıdır.

Tahran’da bir arkeoloji ve bir etnoğrafya müzesi vardır. Ayrıca Tahran Üniversitesi İran Üniversitesi, Şerif Teknik Üniversitesi gibi yüksek öğretim kurumlarına sahiptir.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?