Çinili Köşk Nedir

1-)İstanbul’un Sarayburnu’nda Topkapı Sarayı çevresi içinde, Arkeoloji Müzesi karşısında bulunan Fatih devrinden kalan önemli bir yapı. Sırça Köşk, Sırça Saray olarak da tanınan, 1473 yılında yapılmış olan bu köşk, köşegenvari planlı, eyvanlı, hareketli örtü sistemine sahip bulunan bir yapıdır. Yapıdaki zengin çini ile bezemeler, Fatih devrinde bu işe verilen önemi göstermektedir.

Şüphesiz Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı devrinde yapılan bütün köşk ve sarayların hepsi bu sınırlar içinde kalmıyor. Yıkılmış olanların dışında, belirli bir oranda varlıklarını koruyan örnekler de bulunmaktadır. Özellikle Alanya ve çevresinde karşımıza çıkan köşkler bu durumu isbatlamaktadır.

Dursun Bey, Çinili köşk için; “Tavr-ı Ekasire üzre bir sırça saray-ı can- feza...” tarifini kullanmıştır; yani, Kisralar tarzına uygun bir sırçalı, çinili saraydır, der. Kisra Tarzı tabirinden herhalde Bağdat yakınında Selman Pak’ta olan adıyla sanıyla Tak-ı Kisra’yı kasdetmiş olsa gerektir. Kisra adı da Sasanilere kadar olan İran hükümdarlarına verilir. Onların yapıları içinde tonozlu, eyvanlı olan yalnız bu olduğundan, mevzubahis ettiği odur. Tak-ı Kisra pek kocaman büyük tonozlu, çok katlı bir saraydır.

Çinili Köşkte de eyvan vardır. Fakat insan ölçüsünden az derin ve zariftir. Köşkün dört iç eyvanı ve bunları birleştiren tek bir kubbesi, köşelerde dört, mihverde bir olmak üzere beş odası vardır. Odaların geride olan ikisi daha basit tutumlu, hizmete mahsus yerlerdir. Birisinde bodruma inen merdiven vardır. Asıl odalar önde olan üç tanedir. Bunlar birbirinden çok başka renk ve şekillerde, bir kısmı yaldızlı harikulade çinilerle kaplıdır. Orta odanın kubbesinin ve köşeliklerinin alçı tezyinatı emsalsizdir. Bina Eski Eser Müzesi yapıldığı zaman ara duvar sökülmüş, iki taraf birleşmiştir. Son tamirde bu duvar ihya edilmiş olmakla beraber, dış eyvanı örten camekan yerinde bırakılmıştır. Bütün eyvanlar gibi, açıkta olanlar da çini kaplıdır.

Bodrumun yalnız Gülhane Parkı tarafı açıktır. Üç tarafı toprağa gömülüdür. Bu sebeple üç tarafa boş dehlizler yapılarak su ve rutubete karşı odalar muhafaza altına alınmışdır. Köşkün giriş cephesinde dar bir ara katı çıkarılmıştır. Binanın üstü aslında taraçadır. İçlerde olduğu gibi, revak cephesi ve eyvan, nefis çinilerle kaplıdır. Bu kısmın çinileri daha ziyade kesme mozayiktir; içdekiler levha halindedir.

Çinili Köşk tam bir zevk ve safa mekanı olup, dört evyanlı Türk planında, nev’i şahsına münhasır bir yapıdır. Noksansız bir Osmanlı Türk zevkini temsil eder. İleride İran’ın Safevi köşklerinde misal teşkil etmiş ve çini kaplamada da mozayik usulünün tatbik edildiği son bina bu olmuştur.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?