Imam Mergınani Ve "El-Hıdaye" Adlı Kıtabı Nedir

1-)

Şeyhul-Islam Imam Burhanüddin Ebul-Hasan Ali b. Ebibekr b. Abdilcelil el-Fergani el-Merginani (511/593-1117/1196). Hanefi fıkıhçılarının büyüklerinden, mezhepte müctehid (Ebu Firas en,Na'sani, Ta'likat alel-Fevaid s.141. Merginani'nin fıkıhtaki derecesini Lüknevi'nin "Ashabı tercihten" olarak göstermesine Ebu Firas şu itirazda bulunur: "Gerçi Ibn Kemal Pasa Merginani yi kendi ictihatlarıyla, rivayetlerin bir kısmını diğerine tercih gücüne sahip olan "ashab-ı tercih" tabakasında zikreder ama, bu tenkide uğramış ve: Merginani'nin durumu hiç de Kadıhan'dan aşağı değildir. Onun delilleri tenkit de ve mesele istinbahindeki yeri, herkesin kabulüdür. Öyleyse "Mezhepte müctehid" makamına o daha layıktır. Aklı selim de bunu kabul eder, denmiştir. (agk.)) ya da "ashab-i tercih"den.(Lüknevi, el-Fevaid 14l.) Ebubekr (r.a.) soyundan, fıkıhta, hadiste, tefsirde, usulde, edebiyatta mahir, dakik ve titiz bir alim, zühd ve takva sahibi, ilm-i hilafta ve mezhepte yetkili bir isim. Merginan'da doğdu. Merginan, Türkistan'in Fergana eyaletinde bir şehirdir. Doğduğu memlekette ölmüş ve Semerkand'da toprağa verilmiştir. Tahsilini zamanında geçerli olan seyahatler sayesinde elde etmiş ve devrinin önemli alimlerinden ders okumuştur: "Akaid'ün-Nesefiyye" sahibi Necmüddin Ebu Hafs Ömer en-ehsefi (537/1142-43), Sadru's-Şahid Husamüddin Ömer b. Abdil-Aziz (536/1141-42), Imam Ziyauddin Muhammed b. Huseyn el-Berdenici (Tuhfe sahibi Alauddin es-Semerkandi'nin öğrencisidir.) "Hulasatül Fetava" sahibinin Babası Imam Kivamuddin Ahmed b. Abdirreşid el-Buhari ve es-Serahsi'nin talebesi Ebu Amr Osman b. Ali el-Beykandi (55?/1157) bunların meşhurlarıdır. Kendisinden de birçok kişi fıkıh okumuştur ki, kendisinin değerli nesli Şeyhulislam Celalüddin b. Ebibekr b. Merginani, Semsül-eimme el-Kerderi, Celalüddin Mahmud b. Huseyn el-Estruseni bunlardan sadece bir kısmıdir. (Lüknevi, age.142.) Yüceliğini, çagdaslarından olan Kadihan (592/1195) gibi alimler kabul etmiş ve belirtmişlerdir. "Bu derece ilimle meşgul olmasına karşılık, son derece zahid ve takva ehli idi. Geceleri teheccüdle ihya ederdi. Anlatıldığına göre (biraz sonra anlatmaya çalışacağımız) Hidaye'yi yazarken, onüç yıl, geceleri hep teheccüde kalkmış ve hiç ara vermeden sürekli oruç tutmustur. Oruç tuttuğunu kimseye sezdirmemeye çalışır ve hizmetçi yemek getirdiğinde ona, sen yemeği bırak git der, gidince yemeği bir öğrencisine, ya da bir başkasına yedidirdi. Hizmetçi tekrar geldiğinde kabı boş görüp, onun yediğini sanırdı".(Tasköprüzade, Mevzuatü'l-ulum I/725; Katip Çelebi, Kesf N/2032.) Talebesinden olan Burhanül-Islam ez-Zernuci, "Ta'limül-Muteallim" adlı meşhur eserinde, şu beyitlerin ona ait olduğunu söyler:"Ne büyük bir fesat: Nefsine düşkün olan alim / ve bundan daha büyüğü de cahil bir abid. / Ikisi de alemler içinde büyük bir fitnedir. / Dinde onlara tutunan için."Merginani okuduğu bir hadis-i şerife dayanarak, derslerini çarsamba günleri başlatır ve Imam Ebu Hanife'nin de böyle yaptığını söylerdi. Talebenin tahsile ara vermemesi gerektiğini, akranlarını ara vermemekle geçtiğini söylerdi.( Lüknevi el-Fevaid s.142.) Zehebi'nin (748/1374) "ilim küplerindendi"(Zehebi, Siyeru-a'lami'n-nübela 21 /232.) dediği Merginani'nin: I-Münteka, Nesrul-Mezheb, et-Tecnis, el-Mezid, Menasikül-Hac, Muhtaratün-Nevazil, Kitabün fi'1-Feraiz, Bidayetü'1-Mübtedi, el-Hidaye. gibi eserleri vardır.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?