Iskat Ve Devir Nedir

1-)ölen bir kimsenin farz veya vacib borçlarından kurtarılması ümidiyle yapılan muamele. Iskat sözlükte, düşürmek, bir şeyden bir şeyi çıkarmak manalarında kullanılır.İslamiyette ise, bir kimsenin, akıl ve baliğ yani mükellef, yükümlü olduktan sonra üzerine farz ve vacib olan dini bir emri, sağlığında, özrü sebebiyle yapamadığı zaman, ölmeden önce vasiyetle veya varisi tarafından dinin belirttiği bir bedel ödenerek, borcundan kurtarılmasıdır. Bu bedele “sadaka” denir. Borçtan kurtulma iki türlü olur:

1. Vaktinde ödenmeyen ibadetleri ölmeden önce kaza etmek ve ayrıca ihmal ve kusurlarından dolayı Allahü tealaya tövbe ederek bağışlanmasını istemek.

2. Kaza edilmemiş ise, o kimsenin vefatından sonra, malının üçte birinden fidye verilmesini vasiyet etmesi.

Bunun hangisini yaparsa, bedeli ödenmiş ve ıskatı yerine getirmiş olur.Nitekim Allahü teala Kur’an-ı kerimde mealen; “İhtiyarlık ve devamlı hastalık gibi sebeplerle oruç tutmaya gücü yetmeyenlerin üzerine, bir yoksul doyuracak kadar fidye vermek lazımdır.” (Bakara suresi: 184) buyurarak, özürle yerine getirilmeyen oruç ibadeti için fidye verilmesini emir buyurmaktadır. Bu hususta Peygamberimiz aleyhisselam da; “Bir kimse başkasının yerine oruç tutamaz ve namaz kılamaz. Fakat, onun orucu ve namazı için, fakiri doyurur.” buyurmaktadır.Namaz oruçtan daha mühim bir ibadet olduğundan dinin bildirdiği bir özürle kılınamamış ve kaza etmek istediği halde ölüm hastalığına yakalanmış olanın kaza edemediği namazları için de oruçta olduğu gibi ıskat yapılmasını ve bütün ibadet borçları için ıskat yapılabileceğini İslam alimleri bildirmişlerdir.Yukarıdaki ayet-i kerime ve hadis-i şerif, alimlerin böyle ictihad etmelerinin delilidir.

Devir: Lügatte, dolaşmak, dolaştırmak, bir şeyi elden ele aktarmaktır. Dini manası ölünün vasi veya velisi, ölünün fidyelerini borcu olmayan ve dinini bilen bir fakire; “Şu parayı sana namaz fidyesi olarak verdim.” diye teslim ettiğinde, fakir de kabul ettikten sonra; “Ben de sana hediye ettim.” diye vasi veya vekiline geri vermesine denir. Devir yapmak için, veli, bir aylık veya bir senelik ıskat için lazım olan altın (liralık) bulur veya ödünç alır.Ölen erkek ise, yaşından on iki sene, kadın ise dokuz sene düşerek kaç senelik namaz borcu olduğunu hesab eder. Namaz ıskatı bittikten sonra tutulmayan, kaza edilmeleri lazım olan oruçların ıskatı yapılır.

Böylece namaz, oruç, zekat, kurban, sadaka-i fıtır, adak, kul ve hayvan hakları için devir yapılır. Devir yaparken veli, altınları fakirlere her verişte namaz veya oruç ıskatı, diye niyet eder. Altınlar hangi fakirde kalırsa, lütuf edip arzusu ve rızası ile veliye hediye eder.Veli alıp, kabul ettim, der. Fakir hediye etmezse kendi malıdır. Zorla alamaz. Devirden sonra veli bir miktar parayı devre katılan fakirlere verip bu sadaka sevabını da ölenin ruhuna hediye eder. Devri yapmakla ümid edilir ki,Allahü teala devire katılan fakirlerin sevinçleri sebebiyle o vefat etmiş kulunu affeder.Yemin ve oruç keffaretleri için devir yapılmaz.Iskat, definden önce yapılmalıdır. Definden sonra da olabilir.

Iskat ve devrin nasıl yapılacağı fıkıh kitaplarında (mesela, İhlasA.Ş. tarafından bastırılmış olan Tam İlmihal Seadet-i Ebediyye’de) uzun ve teferruatlı olarak yazılmıştır. Iskat ve devrin makbul olması ve borçtan kurtulunması için şartlarına muhakkak uyulmalıdır.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?