Itaat Nedir

1-)İTAAT



Boyun eğme; mer'a geniş olduğundan davarların her yerinden otlamalarının kabil olması; ağacın meyvesi yetişip toplanmasının mümkün olması.

Uyma, dinleme, alınan emre göre hareket etme anlamında bir terim. Arapça'da "ta, va, a" fiilinden türemiş bir mastar. İnkıyad ile eş anlamlıdır. Bunun karşıtı, adem-i itaattır ki, itaatsizlik, serkeşlik ve muhalefet anlamına gelir. Önceleri karşı çıktığı kimseye, bilahare itaat edeceğini bildirmeye de "arz-ı itaat" denir. Bu manada, itaat edene muti', kendisine itaat olunana da muta' denir.

Gerek itaat, gerekse adem-i itaat, insanların fıtratında bulunan ve biribirine zıt fakat aynı derecede lüzumlu olan özelliklerdir. Bu özellikleri sayesindedir ki insanlar, bir otoriteye bağlanabiliyor, devlet kurabiliyor ve birlikte hareket edebiliyorlar.

Toplu halde yaşayan insanların, ilişkilerinin sağlıklı yürüyebilmesi, huzur ve güven içinde yaşayabilmeleri, bir takım düzenlemelerin varlığına bağlıdır. Söz konusu düzenlemeler olmadan, ne fertlerin ne de toplumların huzur ve güven içinde mutlu bir hayat sürmeleri kabil değildir. Ancak, mevcut otoriteye itaat edilmediği sürece, ister yazılı kanunlar şeklinde olsun, ister yaşayan örf ve adetler tarzında olsun, bu düzenlemelerin hiçbir yararı olmaz. O halde itaat mutlaka gereklidir.

Kime itaat etmek gerekir, ya da kimlere itaat edilmelidir, sorusuna gelince... Elbette itaata kim layıksa öncelikle ona itaat etmek, kime boyun eğmek gerekiyorsa ona boyun eğmek ve kimin emrini yerine getirmek gerekliyse onun emrini yerine getirmek icap eder.

Buna göre; kendisine itaat edilmesi gereken en büyük otorite, şüphesiz ki, tüm alemlerin Rabbi olan Allah'tır. O'na itaat her itaattan önce gelir, O'nun buyruğu tüm buyruklardan üstündür. Kendisinden başkasına itaat, ancak O'nun izniyle ve müsaade ettiği ölçüde caizdir.

Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyrulur:

"Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Peygambere ve sizden olan ulu'lemre (buyruk sahiplerine) itaat ediniz. Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz -Allah'a ve ahiret gününe inanıyorsanız- onu Allah'a ve Rasule götürün. Bu, hem daha hayırlı hem de neticede daha iyidir" (en-Nisa, 4/59).

Başka bir ayet-i celilede, mirasla ilgili hükümler sayıldıktan sonra:

"Bunlar Allah'ın sınırlarıdır. Kim Allah'a ve O'nun Peygamberine itaat ederse, Allah onu, içinden ırmaklar akan cennetlere koyacaktır; orada devamlı kalıcıdırlar. İşte büyük kurtuluş budur" (en-Nisa, 4/13) buyurulur.

Görülüyor ki, itaatta öncelik; her şeyi yaratan ve dilediği gibi evirip çeviren, taat ve ibadette kendisine ortak kabul etmeyen, yegane hüküm sahibi Allah'ındır. O'na itaat mecburidir. Müsaade ettiği ölçüler içinde başkasına itaat etmek de haddi zatında kendisine itaat etmektir. Çünkü gaye, O'nun dediğinin tahakkuk etmesidir. Kur'an-ı Kerim'de:

"Kim Resule itaat ederse Allah'a itaat etmiş olur. Yüz çevirene gelince... seni onların başına bekri göndermedik" (en-Nisa, 4/80) buyurulur.

Resulullah (s.a.s) bir hadislerinde;

"Kim bana itaat ederse şüphesiz Allah'a itaat etmiş olur. Her kim imam (devlet başkanı)a itaat ederse şüphesiz bana itaat etmiş olur. Eler kim imama isyan ederse şüphesiz bana isyan etmiş olur" (İbn Mace, Cihad, 39) buyurmakla, Rabbin rızası gözetilerek başkalarına yapılan itaatın gerçekte Allah'a itaat manasına geldiğini ifade etmiştir.

Ulul-emre itaat, Allah'ın emri olmakla beraber, bunun bazı şartlara bağlı olduğunu, Kur'an'dan (en-Nisa, 4/59) ve bazı hadislerden öğreniyoruz. Nitekim Resulullah (s.a.s);

"Eğer üzerinize Habeşi ve burnu kulağı kesik bir köle, emir tayin edilse, sizi Allah'ın Kitap(ile sevk ve idare ettiği sürece, onun emirlerini dinleyiniz ve itaat ediniz" (İbn Mace, Cihad, 39; Buhari, Ahkam, 4) buyurur. Diğer bir hadiste ise şöyle denmektedir:

"Müslüman kişinin, bir günah işlemekle emrolunması dışında, hoşlandığı veya hoşlanmadığı hususlarda Müslüman amirine itaat etmesi vaciptir. Bir günah işlemekle emrolunduğu zaman dinlemek ve itaat etmek yoktur" (İbn Mace, Cihad, 40).

Şu hadisler de aynı şekilde, itaatın, Allah'ın rızasına uygun olmasını şart koşuyor:

"Başınızdakilerden kim size Allah'a isyan etmeyi emrederse, sakin o hususta ona itaat etmeyiniz " (İbn Mace, Cihad, 40);

"Allah'a isyan olan hususta itaat yoktur. İtaat, ancak meşru olan şeydedir" (Buharı, Ahkam, 4; Müslim, imare, 39-40).

Allah'a itaat nevilerinden biri de, ana-babaya itaat etmek ve onlara iyi davranmaktır. Ayet-i celilede; "Rabbin sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine 'öf' bile deme, onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle. Onları esirgeyerek üzerlerine kanat ger ve de ki: Rabbim! Küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse, sen de onları esirge!" (el-İsra, 17/23-24) buyurulmuştur. Resulullah (s.a.s) da; "Rabbın hoşnutluğu ana-babanın hoşnutluğuna bağlıdır. O'nun gazabı da ana-babanın gazabına bağlıdır" (Tirmizi, Birr, 3) buyurmakla bu konuya dikkati çekmiştir.

Buraya kadar geçen ayet ve hadislerden, Cenab-ı Allah'a kayıtsız şartsız itaat etmenin farz olduğu, bunun gereği olarak; O'nun Resulune, müslüman olan ve İslam ile hükmeden, İslam'ın emrettiği yönetim biçimini yürüten ulul-emre ve ana-babaya da itaatın kaçınılmaz olduğu, Rabbın rızasına uygun olmayan hususlarda ise adem-i itaat (itaatsizlik) gerektiği açık bir şekilde anlaşılmıştır.

Müslüman olan ulul-emrin, Allah'ın rızasına aykırı emirlerine itaat edilmeyeceğine göre, kafir ve münafıklara asla itaat edilemez, peşlerinden gidilemez. Yüce Rabbimiz, bizleri, böyle bir hataya düşmekten şiddetle sakındırarak şöyle buyuruyor:

"Ey iman edenler! Kendilerine kitap verilenlerden bir gruba uyarsanız, imanınızdan sonra sizi çevirip kafirler haline getirirler" (Âlu İmran, 3/100);

"Ey iman edenler! Eğer kafirlere itaat ederseniz, sizi eski dininize geri çevirirler. O takdirde büsbütün kaybedersiniz" (Alu İmran, 3/149);

"Gerçekten şeytanlar, sizinle mücadele etmeleri için dostlarına telkin ederler. Eğer onlara itaat ederseniz şüphesiz, siz de Allah'a ortak koşanlardan olursunuz" (el-En'am, 6/121).

Hak Teala, kendisine itaat etmeyenlerin, ahiretteki vaziyetlerinden şöyle söz ediyor:

"Yüzleri ateşte evrilip çevrildiği gün; keşke Allah'a itaat etseydik, peygambere de itaat etseydik, derler" (el-Ahzab, 33/66).

Halid ERBOĞA

Bu bilgi faydalı oldu mu ?