Emeviler Nedir

1-)dört halifeden sonra Müslümanları idare eden hanedan. Dört halife devrinden ve hazret-i Ali’nin oğlu hazret-i Hasan’ın altı aylık hilafetinden sonra devlet idaresi Beni Ümeyye Hanedanına geçti. 662 yılında başlayan Emevi Devletinin saltanat devresi 750 yılında sona erdi. Devletin kurucusu Eshab-ı kiramın büyüklerinden, Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) kayın biraderi, aynı zamanda vahiy katibi olan Muaviye bin Ebu Süfyan bin Harb bin Ümeyye’dir. Hicri 19. yılda hazret-i Ömer tarafından Şam valisi yapılan hazret-i Muaviye, yirmi sene, altı ay bu vazifeyi devam ettirdi. Hicri 41 senesinde Kufe’de halife olan hazret-i Muaviye, yirmi sene halifelik yaptı. Emevi Devletinin kurucusu oldu. Hazret-i Muaviye’den başlamak üzere bu hanedandan on dört halife gelip geçti. Son halife Muhammed bin Mervan (İkinci Mervan)dır.

Hazret-i Muaviye zamanında iç huzursuzluklar giderilerek İslam fetihleri devam etti. Zamanında Sicistan, Abdurrahman bin Semüre tarafından fethedilerek, İslam orduları, Afganistan’ı ve Kuzeydoğu Semerkant’ı fethettiler. Öte yandan Anadolu üzerine yapılan seferlerde, İslam orduları Erzurum’u ele geçirip, İstanbul’u da kuşatmışlardı. Akdeniz’e açılan Emevi donanması, Kıbrıs, Girit ve Sicilya adalarını da fethettiler. Ayrıca Kuzey Afrika da İslam ordularınca ele geçirildi. İçte çıkan Hariciler üzerine Ziyad bin Ebih kumandasında asker gönderilerek, onların fitnesi ortadan kaldırıldı. Hazret-i Muaviye Nisan 680’de vefat ettiği vakit Emevi Devleti Güney Hindistan’dan Cezayir’e kadar uzanan huzurlu bir devlet haline gelmişti. Muaviye (radıyallahü anh), pekçok ülkelerin fethiyle, İslamiyetin geniş bir alana yayılmasına sebeb oldu. Yerine oğlu Yezid geçti. Bunun zamanında hazret-i Hüseyin’in Kerbela’da şehid edilmesi ve Abdullah bin Zübeyr’in Mekke’de halifeliğini ilan etmesi iç meselelerin en önemlilerindendir. Öte yandan Emevi orduları Buhara’yı ve Harezm’i fethetti. Yezid saltanata uzun zaman devam edemedi. Dört sene sonra vefat etti. Yerine İkinci Muaviye geçti ise de az sonra bu da vefat etti. Yerine Mervan bin Hakem, 683 senesinde halife oldu. Mervan, hazret-i Muaviye zamanında Medine ve Hicaz valiliği yapmıştı. alim, dinini seven, çok zeki ve akıllı bir insandı. Günahlardan çok sakınırdı. Kısa zamanda devlet içindeki iç huzursuzlukları düzeltti. Fakat halifeliği bir sene bile sürmeden vefat etti. Yerine oğlu Abdülmelik geçti.

Abdülmelik, Emevi iktidarını bütün İslam alemine kabul ettirmede iki yakın yardımcı buldu. Bunlardan biri Mühelleb, diğeri ise Haccac’dır. Haccac, önce devlet içinde baş gösteren isyanları bastırdı. Türkistan ve Sind sınırlarına gönderdiği ordular, yeni fetihlerle, Hint topraklarına dayandı. Türkeş (Türgiş) devletine bağlı Rütbil Beyliği Emevilere boyun eğdi. Bu, Türklerin İslamlaşması hususunda ilk hamle oldu. Haccac buradaki Türklerden bir kısmını götürerek Basra ve Kufe taraflarına yerleştirdi. Haccac daha sonra Mekke-i mükerremede halifeliğini ilan eden Abdullah bin Zübeyr ile harb ederek onu şehid etti. Neticede Hicaz ve Irak valisi oldu. Haricilerle yaptığı mücadelede onları ortadan kaldırdı. Böylece Ehl-i sünnete büyük hizmeti oldu. Keremi ve ihsanı da zulmü gibi boldu. İslam alimlerinden Ebü’l-Esved ed-Düeli’ye Kur’an-ı kerime ilk harekeyi koydurarak Müslümanların okurken hataya düşmelerini önledi.

Abdülmelik zamanında büyük bayındırlık işleri yapıldı. Yollar, köprüler, su kanalları yapılıp, adına para basıldı. 705 senesinde Abdülmelik ölünce yerine oğlu Velid geçti. Velid’in 715’te vefatından sonra ise kardeşi Süleyman başa geçti. Bunların zamanında Kaşgar ve Pencap İslam orduları tarafından fethedildi. İstanbul ikinci defa kuşatıldı. Bu zamanda Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve selem) kabr-i şerifi ve mescidi (Ravda-i Mutahhera) yeniden yapıldı. Şam’da Emevi camisi inşa edildi.

717 senesinde Melik Süleyman’ın vefatından sonra İkinci Ömer diye anılan Ömer bin Abdülaziz halife oldu. Bu zat çok adildi. Halk tarafından çok sevilirdi. Bunun zamanında hadis-i şerifler tedvin edilip tasnifine başlandı. Haraç ve cizye vergileri belli esaslara bağlandı. Malatya şehri yüz bin esir karşılığı satın alındı. İlmi hey’etler göndermek suretiyle Berberiler arasında İslamiyetin yayılması sağlandı. 720 senesinde 41 yaşındayken kölesi tarafından zehirlendi.

Yerine Yezid bin Abdülmelik geçti. Gerek Yezid bin Abdülmelik ve gerekse kendinden sonra 724’te halife olan Hişam bin Abdülmelik devirleri Emevilerin en parlak zamanlarını teşkil eder. Bunların zamanında Kuzey Kafkasya, azerbaycan Müslümanların eline geçti. Bu devirde Türkler akın akın gelerek Müslümanlıkla şereflendiler.

Hişam’ın 724’te vefatından sonra yerine geçen İkinci Velid ve Üçüncü Yezid daha önceki halifelerin yolunu devam ettiremediler. Dini yaşayış ve devlet otoritesi zayıflayınca halk arasında çözülme başladı. Yer yer isyanlar başgösterdi. Üçüncü Yezid’in ölümü üzerine (744) yerine kardeşi İbrahim geçti.

İbrahim zamanında, Şii ve Harici ayaklanmaları oldu. İbrahim’in 749’da vefatı üzerine İkinci Mervan (Mervan bin Muhammed) halife oldu. Mervan önce Suriye’deki isyanları önledi. Sonra Mısır’ı Emevi Devletine bağladı. Ancak doğuda çıkan Şii isyanı kendisini sarstı. Orduları yenilgiye uğramaya başladı. Bu arada Ebü’l-Abbas Irak’ı ele geçirerek, hilafetini ilan etti. İkinci Mervan Ebü’l-Abbas’a karşı giriştiği mücadeleyi kaybederek Mısır’a kaçtı. Mısır’da yakalanarak 7 Temmuz 750’de öldürüldü. Böylece, Emevi Devleti yıkılarak, yerine Abbasi Devleti kuruldu.

Ancak Afrika’ya ve oradan da Endülüs’e kaçan Abdurrahman bin Muaviye bin Hişam, bu ülkede yeni bir Emevi Devleti kurmak suretiyle (Endülüs Emevi Devleti) bu ailenin uzun bir süre daha tarih sahnesinde kalmasını sağladı. (Bkz. Endülüs Emevi Devleti)

Kültür ve medeniyet: Emeviler devrinde İslam ülkeleri, batıda Atlas Okyanusuna ve Fransa’ya, doğuda ise Türkistan içlerine kadar genişledi. Türkistan’dan getirilen Türkler; Basra, Kufe gibi yeni kurulan birçok şehirlere yerleştirildi. Diğer taraftan ziraat ve ticaret teşvik edildi. Hindistan tarafından sığırlar getirilerek çiftçilere verildi. Ayrıca ihtiyaçlarını karşılamaları için, faizsiz krediler temin edildi. Askere maaş verilmeye devam edildi. Maaş tertibinde yine Resulullah sallallahü aleyhi ve sellemin Ehl-i beytinden başlandı.

Hazret-i Ömer devrinde kurulan divanlar, daha da geliştirildi. Bilhassa Mervan ve Ömer bin Abdülaziz devrinde belli esaslara bağlandı. Böylece devletin mali ve idari müesseseleri tesis edildi

Abdülmelik bin Mervan, hilafeti esnasında, insanların din bilgilerini öğrenmelerinde kolaylık olması için Arapça öğrenmeyi teşvik etti. Gayr-i müslimlerin devlet dairelerinde çalışmalarına mani oldu ve Arapçadan başka dil kullanılmasını yasakladı. Posta ve haberleşme teşkilatlarını ıslah etti. Devrinde alimlere önemli mevkiler verilerek, ilmi çalışmaların gelişip yayılmasında yardımcı olundu. Başta divanlar olmak üzere, Farsça pek çok eser Arapçaya tercüme edildi. imar faaliyetlerine önem verildi. Kullanılan Bizans ve İran paraları yerine ilk defa İslam tarihinde yeni paralar bastırıldı.

Ömer bin Abdülaziz, halifeliği sırasında, dine sokulan bid’atleri ortadan kaldırıp, unutulmuş sünnetleri meydana çıkardı. Hadis-i şerifleri tasnif ettirdi. Ehl-i beyte dil uzatanların çirkin hareketine mani olarak, son verdi.

Arapçanın resmi dil olması; Mısır’daki Kıptilerle Irak’taki Keldanilerin ana dillerini unutarak Arapçayı kullanmalarına sebeb oldu. Irk olarak Araplıkla bir yakınlıkları yoksa da sonraki asırlarda bunlara Arapça konuşmalarından dolayı Arap denilmiştir.

Bu devirde Hasen-i Basri, Cafer-i Sadık, İmam-ı A’zam, Abdullah bin Mübarek, Ka’b-ul-Ahbar, İbn Şihab-üz-Zühri, Hemmam ibni Münebbih gibi dünyaya ilmi saçan meşhur alimler yetişti. Halifeler bütün bölgelere muallimler gönderirler, bunlar da Cuma günleri gittikleri bölgenin halkına dini konularda ders verirlerdi.

Emeviler devrinde mimari alanındaki gelişmeler özellikle cami ve mescitlerde görülmektedir. Fethedilen yerlerin bir çoğunda cami ve mescitler inşa ederken, bölgenin mimari kültüründen etkilendiler. Camilere ilk minare, Emeviler zamanında hazret-i Muaviye’nin emriyle Mısır’da yaptırıldı. Daha sonra Ömer bin Abdülaziz, Mescid-i Nebevi’yi yeniden yaptırarak, minare ilave etti. Halife Abdülmelik, 691 senesinde Kubbet-üs-sahra’yı inşa ettirdi. Bu cami günümüze kadar Ömer Camii olarak biline gelmiştir. 705 senesinde Halife Velid, Şam’da Emevi Camiini yaptırdı. Bu camide ilk defa olarak yarım daire şeklinde yapılmış bir mihrab bulunuyordu. Ayrıca bu devirde, camiler, etrafında şadırvanlara ve küçük yapılara yer verilmeye başlandı.



Şam’daki Emevi Halifeleri Hilafet Sırası

¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾

Muaviye bin Ebu Süfyan : 662

Yezid bin Muaviye : 680

Muaviye bin Yezid : 683

Mervan bin Hakem : 683

Abdülmelik bin Mervan : 683

Velid bin Abdülmelik : 705

Süleyman bin Abdülmelik : 715

Ömer bin Abdülaziz : 717

Yezid bin Abdülmelik : 720

Hişam bin Abdülmelik : 724

Velid bin Yezid : 741

Yezid bin Velid : 744

İbrahim bin Velid : 744

Mervan bin Muhammed : 750

Bu bilgi faydalı oldu mu ?