Eımme Nedir

1-)EİMME



İmamlar, İmam kelimesinin çoğulu. Kur'an'da misal, rehber, lider, önder, örnek, manalarında kullanılmıştır.

Allah'ın emirlerini yeryüzünde uygulayan İslam devletinin başkanı, yahut müslümanların ileri gelen ilim adamları sıfatıyla İslam'ı koruyan, onu insanlara öğreten ve İslam'ın hakimiyeti için çalışan ümmetin önderi ve lideri. Ancak, İmam ve çoğulu olan eimme kelimeleri gerek Kur'an-ı Kerim'de gerekse güncel hayatta değişik anlamlarda kullanılmıştır.

"Rabbi İbrahim'i birtakım emirlerle denemiş, o da onları yerine getirmişti. Allah, "seni insanlara İmam (önder) kılacağım " demişti. O, "soyumdan da" deyince (Allah), ahdim zalimlere erişemez" buyurmuştu" (el-Bakara, 1/24).

"Eğer antlaşmalarından sonra, yeminlerini bozarlar, dininize dil uzatırlarsa, inkarda önde gidenlerle savaşın, -çünkü onların yeminleri sayılmaz-, belki vazgeçerler" (et-Tevbe, 9/12).

"Bir gün bütün insanları önderleriyle birlikte çağırırız. O gün kitabı sağından verilenler, işte onlar kitaplarını okurlar. Onlara kıl kadar haksızlık edilmez" (el-İsra, 17/71).

Bu tehlikeden kurtulmak mecburiyetinde olan insan, inancını ve teslimiyetini bir emir (İmam) başkanlığında devletleştirmek durumundadır. Bu gerçekten hareketle, son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s)'in ilk İslam Devleti olan Medine Devletinde başkan, harplerde komutan, mahkemede hakim, camide İmam olarak görev yaptığı görülmektedir. Vefatından sonra en yakın arkadaşlarından, sırasıyla, Hz. Ebu Bekir, Ömer, Osman ve Ali (r. anhum) "Raşid Halifeler" vasfıyla, vahiy almanın dışında Hz. Peygamber (s.a.s)'in bütün görevlerini sürdüren bir İmam-lider-halife müminlerin emiri olarak görülmektedirler. Bu kutsal makamın boşluğu her asırda kendini daha büyük ölçüde hissettirmektedir.

"İmam" kelimesi ıstılahta değişik anlamlarda kullanılır:

a) Cemaatle namaz kıldıran kimse. İslam fıkhını, ibadetin erkanını ve Kur'an okumayı en iyi derecede bilen kimse(erkek) bu görevi yürütebilir.

b) Ehl-i sünnet mezheblerinde İmam tabiri, İslam'ın en ileri gelen alimleri, özellikle de mezhep kurucuları olan için kullanılır. Yine bu alim ve imamların talebelerinden meselelerde ictihad derecesinde olan alimlere de İmam sıfatı verilir. İmam Ebu Yusuf, İmam Züfer, İmam Muhammed vd. gibi. Mezheb imamı olmadığı halde ilmi düzeyde İslami bilgiye sahip olana da İmam denilir. İmam Gazali gibi.

Ashab zamanında bu kelimenin bir mesleğe veya meslek büyüğüne alem olarak kullanıldığı pek görülmemektedir. Rehber, lider, numune gibi mefhumlar kadınlar için kullanılmadığından ileri seviyede ilme sahip olsalar bile onlar hakkında İmam kelimesi kullanılmamıştır.

c) Şiilerde İmam kelimesinin kullanılması çok çeşitlidir. Bütün Şii mezheblerinde ana fikir, Hz. Ali'nin ve zaman içerisinde ahfadından birinin İslam aleminin en yüksek hakimi, imamı olmasıdır. Onlara göre İmam, halife manasında kullanılmıştır. İmamlık peygamberlerin risaletinin devamı ve beşeriyetin, ondan sonra, sevk ve idaresi şeklinde ilahı bir vazifedir. Birliği sağlamak için de bir İmam bulunacaktır; bu İmam, Hz. Ali'nin ve eski imamların halefi sayılır. Bu paye ona yalnız miras olarak ve kendi babası tarafından (İsna aşeriyye ve İsmailiyye'ye göre) özel bir tayin yoluyla geçer. İmam da, dünyevi hakimiyet hakkında başka İslam'ın en yüksek ruhani rehberlik yetkisine sahiptir. Şia'ya göre bu özellik, İslam dininin batını manalarını Hz. Peygamber'in Hz. Ali'ye ifşa etmesinden kaynaklanmaktadır. İmam bu gizli ilmi ecdadından intikal ve kalıtım yoluyla alır. Bundan dolayı da o, şahsına özgü otoriteye sahip olup Kur'an ile hadislerin kesin tefsirini yapmaya gücü yeten kişidir. Şia'ya göre İmamlar masumdur, günah işlemez; hata gibi gözüken fiillerinde batını birtakım manalar gizli olabilir.

İslami ilimlerde "İmam'' ve "eimme" kelimelerinin ifade ettiği belli şahıslar vardır. İmam kelimesi mutlak olarak söylenince fıkıhta Ebu Hanife; tefsir ve kelamda Fahruddin er-Razi; nahiv (Arapça gramer) de Sibeveyh anlaşılır. Ayrıca "Eimme-i Erbaa" terimi ile Ebu Hanife, İmam Şafii, İmam Malik ve İmam Ahmed b. Hanbel, "Eimme-i selase" terimi ile Ebu Hanife ve iki öğrencisi Ebu Yusuf ile Muhammed b. Hasan eş-Şeybanı kasdedilir. Fıkıh usulü ilminde eimme-i selase denilince Ebu Zeyd ed-Debbusi, Fahru'l-İslam Fezdevi, Şemsu'l-Eimme es-Serahsı kasdedilir. Ebu Yusuf ve Muhammed b. Hasan'a "İmameyn" ve "sahibeyn"; İmam-ı Âzam ile İmam Ebu Yusuf'a" Şeyhayn"; İmam-ı Âzam ile İmam Muhammed'e "Tarafeyn" denilir. "İmamu'l-Haremeyn" tabiri ile Şafii Ebu'l-Meali Abdu'l-Melik ile hanefilerden Ebu'l-Muzaffer Yusuf b. İbrahim; "Şemsu'l-Eimme" terimi ile de Abdu'l-Aziz el-Hulvani, Muhammed es-Serahsı, Muhammed b. Abdu's-Settar el-Kerderi, Mahmud Özkendi kastedilir. Kıraat ilminde ise "eimme-i Seb'a" (yedi İmam)'dan bahsedilir. Hz. Peygamber'den (s.a.s) Kur'an'ın okunuş vecihlerinin zaptedilmesi ve rivayet edilmesi ile uğraşan bu yedi İmam şunlardır: Nafi', İbn Abdi'r-Rahman (ö.169/785-786), İbn Kesir (ö.120/738), Ebu Amr İbni'l-ula (ö.154/771), Abdullah İbn Âmir (ö.118/736), Âsım Ebu Bekir el-Esedı (ö.128/745-746), Hamza İbn Habibi'l-Kufi (ö.158/775). Kisai Ali İbn Hamza el-Esedi (ö.189/805).

Bu duruma göre "İmam" ve çoğulu "eimme", İslam devlet başkanı, mezheb önderleri, ilim adamları, mezhebde ve meselede müctehid olanlar, kıraat üstadları ve camide namaz kıldıran kimseler hakkında kullanılan bir terimdir.

Cengiz YAĞCI

Bu bilgi faydalı oldu mu ?