Genelkurmay Başkanlığı Nedir

1-)Alm. Haupt-quartier n des Grossen Generalstabs, Fr. Quartier m General de l’Etat major de l’Armee, İng. General Staff Headquarters. Silahlı kuvvetlerin en üst makamı. 1860 yılında Seraskerlik-Harbiye Nezareti kurulduğu zaman “Erkan-ı Harbiye”de Seraskerliğin bir şubesi olarak çalışmalarına başladı. Bu şube 1880 yılında yedi şubeden kurulu bir daire haline getirilerek “Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Dairesi” adı altında yeniden düzenlenerek Başkomutanlığa bağlandı. 1882 yılında yeni bir düzenleme ile şube sayısı altıya indirildi. 1890 yılında “Maiyet-i Seniye Erkan-ı Harbiyesi”nin (Padişah Genelkurmayı) kurulması üzerine, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Dairesi yeniden Seraskerliğe bağlandı. 1908 yılında İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra, Padişah Genelkurmayı kaldırılmış ve Seraskerliğin adı da “Harbiye Nezareti” olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklikler sırasında Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Dairesi yeniden düzenlenmiş ve 1922 yılına kadar İstanbul’da çalışmalarını sürdürmüştür.

Ankara’da Büyük Millet Meclisinin açılışından sonra 2 Mayıs 1920 tarih ve 3 sayılı Kanunla Müdafaa-i Milliye Vekaletinden ayrı olarak bağımsız bir Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti kurulmuş ve bu şekli ile 1924 yılına kadar çalışmıştır.

Genelkurmay Başkanlığı, Cumhuriyetin ilanından günümüze kadar üç dönem geçirmiştir:

1924-1944 dönemi:

Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti 3 Mart 1924’te kaldırılmış, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti adıyla, vazifesinde bağımsız, bir yüksek askeri makam olarak çalışmalarını sürdürmüştür. Bu dönemde, bir planlama organı olarak iki daire ve on iki şube halinde yeniden düzenlenmiştir.

1944-1949 dönemi:

Erkan-ı Harbiye-i Umumiyenin, ülkenin savaşa hazırlanması bakımından bütün devlet teşkilatının çalışmalarıyla yakından ilgili teknik bir uzmanlık kurulu olduğu gözönünde tutulmuş ve Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı sorumlu olarak Başbakanlığa bağlanmıştır.

1949 sonrası:

Yeni adıyla Genelkurmay Başkanlığı 1949’da çıkarılan bir kanunla doğrudan doğruya Milli Savunma Bakanlığına bağlanmış, 1961 Anayasası yürürlüğe girinceye kadar bu bakanlığa bağlı olarak çalışmıştır. Bu dönemde Genelkurmay Başkanlığının teşkilatı daha da geliştirilmiş ve hemen hemen günümüzdeki şeklini almıştır. Buna göre, Genelkurmay Başkanı, Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine, Cumhurbaşkanınca atanır; görev ve yetkileri kanun ile düzenlenir. Genelkurmay Başkanı, bu görev ve yetkilerinden dolayı Başbakana karşı sorumludur.

Genelkurmay başkanlığının görevleri:

Silahlı Kuvvetleri savaşa hazırlamak için personel, harekat, istihbarat, teşkilat, eğitim, öğretim ve lojistik hizmetlerine ilişkin prensipler ve öncelik ile ana programları belirler. Bu hizmet ve görevlerin, Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Komutanlıkları ve Genelkurmay Başkanlığına bağlı kuruluşlarca uygulanmasını sağlar. Personel hizmetlerini özel kanuna göre yürütür. Lojistik tedarik hizmetleri için belirlemiş olduğu programları, bu hizmetleri yürütecek olan Milli Savunma Bakanlığına bildirir. Milletlerarası askeri antlaşma ve sözleşmelerin askeri yönlerinin belirlenmesinde görüşünü bildirir ve gerektiğinde toplantılarda temsilci bulundurur. Görev ve yetkilerine ilişkin konularda ilgili bakanlık, daire ve kurumlarla gerekli temasları sağlar.

Genelkurmay Başkanlığı görevlerini şu temel başkanlıklarla yürütür: Personel, İstihbarat, Harekat, Lojistik, Genel Plan Prensipler, Muhabere- Elektronik, Askeri Tarih ve Stratejik Etüt, Değerlendirme-Denetleme, Sıkıyönetim Koordinasyon Başkanlıkları.

Türkiye Cumhuriyeti hükumetinde Genelkurmay Başkanlığı yapmış olanlar:

1. Mareşal Fevzi Çakmak : 29.10.1923-12.1.1944

2. Org. Kazım Orbay : 12.1.1944-1.8.1946

3. Org. Salih Omurtak : 1.8.1946-8.6.1949

4. Org. A.Nafiz Görkan : 10.6.1949-6.6.1950

5. Org. Nuri Yamut : 6.6.1950-10.4.1954

6. Org. Nurettin Baransel : 25.5.1954-25.8.1955

7. Org. İ.Hakkı Tunaboylu : 25.8.1955-10.10.1957

8. Org. Feyzi Mengüç : 11.10.1957-22.8.1958

9. Org. M.Rüştü Erdelhun : 23.8.1958-27.5.1960

10. Org. Cemal Gürsel : 27.5.1960-3.6.1960

11. Org. Ragıp Gümüşpala : 3.6.1960-4.8.1960

12. Org. Cevdet Sunay : 4.8.1960-15.3.1966

13. Org. Cemal Tural : 15.3.1966-16.3.1969

14. Org. Memduh Tağmaç : 16.3.1969-29.8.1972

15. Org. Ö. Faruk Gürler : 29.8.1972-6.3.1973

16. Org. Semih Sancar : 6.3.1973-6.3.1978

17. Org. Kenan Evren : 7.3.1978-1.7.1983

18. Org. Nurettin Ersin : 1.7.1983-6.12.1983

19. Org. Necdet Üruğ : 6.12.1983-2.7.1987

20. Org. Necip Torumtay : 25.7.1987-3.12.1990

21. Org. Doğan Güreş : 4.12.1990-...

Bu bilgi faydalı oldu mu ?