Hılm (Hilim) Nedir

1-)HİLM (Hilim)



Yumuşak huyluluk, yumuşak karakterlilik, sakin tabiatlılık, nefsi hakim olma hali.

Nefsi ve tab'ı, gazabın heyecanından alıkoymak.

Nefsini kızgınlığın heyecanından koruyan, hilm sahibi olan kimseye "halim" denir. Halim, Kur'an-ı Kerim'de çeşitli ayetlerde Allah Teala'nın sıfatı olarak geçer. Çok sabırlı, isyanlarına rağmen isyan eden kişilere ceza vermekte aceleci olmayan, gazabın kendisini kızdırmadığı, bir dalalete düşenin düşüncesizliğinin, bir asinin isyan etmesinin kendisini öfkelendirmediği, af ve teenni sahibi kimse gibi anlamlara gelir. Halim aym zamanda, güçlü kuvvetli olduğu halde affeden, ceza vermekte acele etmeyen, teenni gösteren kimsedir. Cezalandırmaktan aciz olarak affeden kimse ise, hilm sahibi olamaz. Bu gibilere halim denilmez.

Hilm "buluğ çağı" manasına gelmekte olan "hulüm" ile aynı köktendir. Çünkü ancak bu çağa ve yaşa erişen kimse, hilm vasfım taşıyabilir. Çocukluk çağlarında iken bu vasfın dile getirilip zikredilmesi mümkün değildir. Zira, yukarıda ifade edildiği gibi hilm, güçlü olmayı gerektirmektedir.

Hilm Kur'an-ı Kerim'de zikredildiği ayetlerin birinde şöyle geçer: "Doğrusu, zeval bulmasın diye, gökleri ve yeri tutan Allah'tır. Eğer onlar zevale uğrarsa, O'ndan başka andolsun ki onları kimse tutamaz; muhakkak ki O Halim'dir, Gafur'dur" (el-Fatır, 35/41). Surede bu ayetten önce geçen iki ayet ile, bundan sonra gelen ayette, inkar edenlerin davranışları anlatılmaktadır. Kullarını kendisine karşı isyan içinde gördüğü halde, O, halim sıfatıyla onlara muamele ediyor, sabır gösteriyor, suçtan vazgeçme imkanı veriyor. Arkasından, bu inkardan dönenleri bir mağfiretin beklediğini ilan ediyor. İşte bundan dolayı, "Halimdir, Gafur'dur" buyurmuştur.

Hilm; Kur'an-ı Kerim'de mühlet verme, yumuşak davranma anlamlarına gelmek üzere de kullanılmıştır (el-İsra, 17/43-45).

Allahu Teala'nın hilm sıfatı Kur'an-ı Kerim'de aşağıda zikredilen şu hadise ve davranışlardan sonra geçmektedir. Ağız alışanlığı ile yapılan yeminler (el-Bakara, 2/225); Kocası ölen kadınlara, iddet müddetleri bitmeden önce yapılan evlenme teklifleri (el-Bakara, 2/235); Verilen sadakaları minnet ederek boşa çıkarmak, sevabını yok etmek (el-Bakara, 2/263); Allah Teala'nın emirlerini güç yettiğince yerine getirmek, cimrilikten sakındırmak, Allah yolunda harcayıp sarfetmek (et-Teğabün, 64/17); Mü'minlerden cihad etmekten ve savaştan geri dönenler (Âlu İmran, 3/155); Bildirilen miras paylarına riayet etmek (en-Nisa, 4/12), Rasulullah (s.a.s)'in eşlerinin kendisine karşı davranışları (el-Ahzab, 33/51), dini hükümlerde zorluğa götürecek lüzumsuz soruların Hazreti Peygamber (s.a.s)'e tevcih edilmesi (el-Maide, 5/101) vb. Maddeler halinde zikrettiğimiz bu ayetlerde geçen hilm cezalandırmakta aceleci olmamak, affetmek ve müsamahakarlık etmek anlamındadır.

Tolerans diye de ifade edilen müsamahakarlığı (hilm'a) dini esaslardan fedakarlık etme şeklinde anlamak ve yorumlamak doğru değildir. Zira buna kimsenin yetkisi yoktur. Din, Allah'ın dini; o esasın uygulanmasını isteyen de Allah'tır. Yapılan bir kötülük veya ayıp, şayet toplumu ilgilendiriyorsa, onu hoş görmeye ve affetmeye çalışma, o hususta halim-selim davranma hakkı kimseye verilmemiştir. Hazreti Aişe (r.a) Peygamber efendimiz'in hilm anlayışını ve müsamahasını anlatırken şahsi hiç bir meselesinden, uğradığı zararlardan dolayı kimseyi incitmediğini, hiç bir kimseden intikam almaya kalkmadığını belirttikten sonra der ki: "Allah'a ait bir hak ayaklar altında çiğnenirse, onu hiç affetmez, hemen o kimseden Allah adına intikam alırdı" (Müslim, Fedail, 79).

Hilm sahibi ve hoşgörülü olmak, büyük gönüllerin işidir. Kendinden emin, yaptığının doğruluğundan şüphe etmeyen ve ilahi hikmet gereği, insanoğlunun çeşitli hazımsızlık ve zaaflarla malul olduğunu bilen asil ve güçlü insanlar halim ve müsamahakar olabilirler. Yüce Peygamberimiz, olgunluğun yüce doruğunda bulunduğu için şahsına karşı yapılan kalabalıkları hilmle ve tebessümle karşılamıştır.

İslam Tarihi'nde Hz. Osman'ın (r.a) sıfatının "halim" olduğu bilinmektedir.

Hasan Fehmi KUMANLIOĞLU

Bu bilgi faydalı oldu mu ?