Haber-I Meshur Nedir

1-)HABER-İ MEŞHÛR



Âhad haberler içinde ravi sayısı en fazla olan hadis. Herkes tarafından bilinen ve nakledilen haber manasına gelen haber-i meşhurun hadis ıstılahındaki tarifi şöyledir: En az üç isnadla rivayet edilen, fakat tevatür derecesine erişmeyen hadislere "meşhur" denir (Talat Koçyiğit, Hadis Istılahları, Ankara 1980, s. 219). Tarifte yeralan "en az üç isnad" şartı ilk tabakada aranmaz. Bu sebeple her tabakada en az üç ravisi olduğu halde bir veya iki sahabiden rivayet edilen hadisler de meşhur hadis sayılırlar. Nitekim "Ameller ancak niyetlere göredir..." hadisi sadece Hz. Ömer tarafından rivayet edildiği için, sonradan çok meşhur olmasına rağmen mütevatir değil, meşhur hadis kabul edilir (Tecrid-i Sarih Tercemesi, I, 104, 108). Rivayet edenlerin sayısı her tabakada eşit olursa o hadise "müstefiz" denir. Buna göre müstefiz hadis, meşhurun bir çeşidi olmaktadır.

Tariften anlaşıldığı üzere bir haberin meşhur olması, onu rivayet edenlerin sayısı bakımındandır. Bu itibarla meşhur hadisler, sıhhat bakımından sahih, hasen, zayıf, hatta mevzu olabilirler. Sahih olan meşhurun misali şu hadistir: "Allah Teala, ilmi, insanların arasından çekip almak suretiyle değil, alimleri vefat ettirmek suretiyle ortadan kaldırır. Nihayet ortada alim kalmayınca, halk birtakım cahilleri kendilerine lider seçer. Bunlara birşeyler sorulur, onlar da bilmeden fetva verirler. Böylece hem kendileri doğru yoldan saparlar, hem de başkalarını saptırırlar." Hasen olan meşhurun misali şudur: "İlim öğrenmek her müslümana farzdır." Zayıf olan meşhur hadise örnek: ise "İlmi, Çin'de bile olsa, öğreniniz" hadisidir.

Halk arasında hadis olarak meşhur olmuş ıstılah anlamının dışında kullanılan meşhur rivayetlerden bazıları ise şunlardır: "Kendini (nefsini) iyi tanıyor Rabbini de bilir", "Ben bilinmeyen bir hazine idim..."; "Ümmetimin alimleri İsrail oğullarının peygamberleri gibidir" (Subhi es-Salih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, Çev. Yaşar Kandemir, Ankara 1973, s. 195-196).

Hadislerin meşhur olması nisbidir. Dolayısıyla bazı hadisler sadece muhaddisler arasında meşhur olduğu halde bazıları hem hadisçiler hem diğer alimler hem de halk arasında meşhurdur. Mesela, "Resulullah (s.a.s) bir ay müddetle rükudan sonra kunut olarak Ra'l ve Zekvan kabilelerine beddua etmiştir." hadisi özellikle hadisçiler arasında meşhurdur. "Allah indinde helalın en sevimsizi, bir kimsenin eşini boşamasıdır" hadisi İslam hukukçuları arasında meşhurdur. "Ümmetim, hata, unutma ve zorlanmak suretiyle yaptıkları hareketlerden mesul tutulmamıştır" hadisi de usulcüler arasında meşhurdur. "Halka iyi muamele etmek sadakadır", "Bizi aldatan bizden değildir" hadisleri ise halk arasında meşhur hadislerdendir.

"Müslüman, elinden ve dilinden diğer müslümanların zarar görmediği kimsedir" hadisi, hem hadisçiler hem bütün İslam alimleri hem de halk arasında meşhurdur (Nureddin Itr, Menhecü'n-Nakd fi Ulumi'l-Hadis, Dımaşk 1392/ 1972, s. 387-389; Subhi es-Salih, A.g.e., s. 195-197).

Nuri TOPALOĞLU

Bu bilgi faydalı oldu mu ?