Lian Nedir

1-)LİÂN



Zina sebebiyle evliliği sona erdirme yöntemi:

Lian ve eş anlamlısı mulaane, La'n kökünden "La.a.ne"nin mastarı; Allah'ın rahmetinden kovulma ve uzaklaştırılma; kocanın karısını zina ile suçlaması ve bunu dört şahitle ispat edememesi halinde, hakim önünde özel şekilde ve karşılıklı olarak yeminleşme anlamında bir İslam hukuku terimi. Hanefi ve Hanbelilerin ortak tarifine göre, lian; koca tarafından yalan söylüyorsa Allah'ın laneti kendi üzerine çekilerek, yeminlerle güçlendirilmiş şehadetlerdir. Kadın da, eğer yalan söylüyorsa, Allah'ın gazabını üzerine çeker. Bu yeminleşme koca için "kazf" cezası ve kadın için zina cezası yerine geçer, Lian, evliliği sona erdiren bir boşanma yoludur.

Lianı doğuran sebep şudur. Bir erkek yabancı bir kadına zina ithamında bulunursa, bunu dört şahitle ispat etmesi gerekir. Aksi halde zina iftirası yapmış sayılır ve kendisine seksen değnek dayak vurulur (en-Nur, 24/4). Kazif cezası, önceleri, eşine zina isnadında bulunan ve bunu dört şahitle ispat edemeyen koca için de uygulanıyordu. Nitekim Ashab-ı kiramdan Hilal b. Ümeyye (r.a), hanımına zina isnadında bulununca Resulüllah (s.a.s); dört şahitle bunu ispat etmesini, aksi halde zina iftirası cezası (kazif) uygulanacağını bildirdi. Bunu bir kaç defa daha tekrar etti. Hilal b. Ümeyye şöyle dedi: "Ey Allah'ın Resulü; bizden birimiz karısını bir erkekle zina halinde görüyor; delil istiyorsunuz. Seni hak olarak gönderen Allah'a yemin ederim ki, ben doğru söylüyorum. Şuna inanıyorum ki, Allah, benim sırtımı bu dayaktan kurtaracak şeyi sana indirecektir" (Buhari, Şehadat, 21, Tefsiru Sure 24/3, Talak, 28; Müslim, Lian, II; Ebu Davud, Talak, 27; Ahmet b. Hanbel, Müsned, I, 273, III, 142). Bu olay üzerine aşağıdaki "mulaane ayeti" indi.

"Hanımlarına zina isnat edip de, kendilerinden başka şahitleri olmayanların şahitliği, doğru söyleyenlerden olduğuna dair dört defa Allah'ı şahit tutup yemin etmesiyle olur. Beşinci defasında, eğer yalan söyleyenlerden ise, Allah'ın lanetinin kendi üzerine olmasını diler. Kadının da kocasının yalancılardan olduğuna dair, Allah'ı dört defa şahit tutup yemin etmesi, cezayı kendisinden kaldırır. Beşinci defasında; kocası doğru söyleyenlerden ise, Allah'ın gazabının kendi üzerine olmasını diler" (en-Nur, 24/6-9).

Ayetin ilk uygulaması Hilal ailesi üzerinde oldu. Hz. Peygamber, Hilal'i çağırdı. Hilal, doğru söylediğine dair, dört defa Allah'ı şahit tutup, beşincide, eğer yalan söylüyorsa, Allah'ın lanetinin kendi üzerine olmasını istedi. Sonra karısı getirtilerek, o da aynı şekilde yemin etti. Beşincide, eğer kocası doğru söylüyorsa, Allah'ın gazabının kendi üzerine olmasını diledi. Allah'ın elçisi sonra onların arasını ayırdı (eş-Şevkani, Neylül-Evtar, 1250 H, y.y., VI, 268). Lian ayetinin Uveymir el-Aclani ve zina isnadında bulunduğu hanımı hakkında indiği de rivayet edilmiştir. Ayetin hükmünün, önce Hilal ailesine ikinci olarak da Uveymir ailesine uygulandığı görüşü daha sağlam görünmektedir (eş-Şevkani, a.g.e., VI, 268).

Lianın sebebi ikidir. Birincisi; bir erkeğin karısına, yabancı bir kadına isnat edildiği zaman zina cezası uygulamasını gerektiren zina isnadında bulunması. İkincisi; babanın henüz doğmamış olan veya doğmuş bulunan çocuğun nesebini reddetmesi.

Ebu Hanife'ye göre, çocuğun nesebini reddetmek, hemen doğumun arkasından veya normal olarak en geç bir hafta içinde olmalıdır. Koca, karısının doğurduğu çocuğun nesebini kabul etmemekle, ona zina isnadında bulunmuş olur ve mulaane yoluna gidilir. Bu süre geçtikten sonra, çocuğun nesebi, susma sebebiyle sabit olur. Ebu Yusuf ve İmam Muhammed'e göre ise, nifas sonuna kadar, çocuğun nesebini reddetmek mümkündür (el-Kasani, Bedayiu's-Sanayi, Beyrut 1328/1910, III, ?39; İbnü'l-Hümam, Fethu'l-Kadir, Kahire, t.y., III, 260 vd.; el-Meydani, el-Lübab, III, 79). Nifas müddeti doğumdan itibaren kırk gündür.

Lianın rüknü; yeminle birlikte Allah'ı şahit gösterme ve her iki eşin laneti üzerine çekmesidir.

Lianın Şartları üçtür.

1. Eşler arasında evliliğin devam etmekte olması gerekir. Eşlerin daha önce cinsel temasta bulunmamış olması hükmü değiştirmez. Evli olmayanlar arasında veya yabancı bir kadına zina isnadında bulunulması halinde mulaane yoluna gidilemez. Bir erkek, yabancı bir kadına zina isnadında bulunduktan sonra onunla evlense, kendisine yalnız kazif cezası gerekir, Lian uygulanmaz.

2. Nikah akdinin sahih olması gerekir. Mesela, şahitsiz evlenen ve bu sebeple nikahı fasit olan eşe mulaane uygulanmaz.

3. Kocanın şahitlik yapma ehliyetine sahip olması. Bu durum; eşlerin akıl, baliğ ve müslüman olmasını ve kazif suçundan dolayı had cezasına çarptırılmamış bulunmasını gerektirir. Eşlerin ama veya fasık olması sonucu etkilemez (el-Kasani, a.g.e., III, 24; İbnü'l-Hümam, a.g.e, III, 259; el-Meydani, a.g.e., III, 75,78; İbn Âbidin, Reddül-Muhtar, Mısır, t.y., II, 805 vd.).

Çocuğun nesebini red edebilmek için bazı şartların bulunması gerekir:

1. Hakimin eşler arasında tefrika (ayrılık) kararı vermesi. Çünkü ayrılığa hüküm verilmeden önce, nesebi red gerekmez.

2. Nesebin, Ebu Hanife'ye göre, en geç bir hafta içinde, Ebu Yusuf ve Muhammed'e göre nifas müddeti içinde reddedilmesi gerekir. Çoğunluğa göre, neseb reddinin en kısa sürede (fevri) yapılması gereklidir.

3. Nesebin kabulü anlamına gelen bir işlemin yapılmaması gerekir.

4.Tefrik sırasında çocuğun hayatta olması şarttır (el-Kasani, a.g.e, III, 246-248; el-Meydani, a.g.e; III, 79; İbn Âbidin, a.g.e, II, 811).

Mulaane sırasında yeminden kaçınma veya liandan dönme halinde; Hanefilere göre liandan kaçınan koca ise, yemin edinceye veya yalan söylediğini itiraf edinceye kadar hapsedilir. Hapis cezasının bir yarar sağlamayacağı belli olursa, kazif cezası uygulanır. Yeminden kaçınan kadınsa, mulaane yapması ve kocasını tasdik etmesi için hapsedilir. Kocasını doğrularsa serbest bırakılır. "Yemin etmesi, kadından azabı kaldırır" (en-Nur, 24/8) ayetinde belirtildiği gibi Hanefiler dışındaki çoğunluk İslam hukukçularına göre, liandan kaçınanlara zina cezası uygulanır. Çünkü lian, zina cezasının yerine geçmiştir.

Koca, hakim önünde yapılan lian işleminden sonra, yemininden dönerse kendisine kazif cezası verilir (el-Kasani, a.g.e., III, 238; el-Meydani, a.g.e., II, 808; İbn Âbidin a.g.e., II, 808).

Lianın hükümleri:

Eşin zinası sebebiyle hakim önünde vuku bulan mulaane sonunda aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkar.

1. Kocadan kazif veya tazir cezası düşer. Kadın da zina cezasından kurtulur.

2. Mulaaneden sonra, eşlerin cinsel temasta bulunması haram olur. Hz. Peygamber bir hadisinde şöyle buyurmuştur: "Mulaane yapanlar artık sonsuza kadar bir araya gelemez" (eş-Şevkani, Neylül-Evtar, VI, 271).

3. Eşler, mulaane sonunda hakim kararı ile birbirinden ayrılmış olurlar. Delil; Hz. Peygamber'in Hilal b. Ümeyye ile eşini ayırmasıdır (eş-Şevkani, a.g.e., VI, 274). Burada, hakimin ayırma hükmü, Ebu Hanife ve İmam Muhammed'e göre "bain talak * " niteliğindedir. Çünkü prensip olarak hakim kararı ile gerçekleşen boşama bain talak sayılır. Koca, daha sonra, yalan söylediğini ikrar eder veya şahitlik yapma ehliyetini kaybederse karısı kendisine helal, çoğunluk İslam hukukçularına göre ise, Lian sonucu gerçekleşen ayrılık, süt hısımlığı yüzünden ayrılıkta olduğu gibi "nikah akdini fesih" niteliğindedir; ebedi haramlığı gerektirir ve artık bu iki eşin yeniden evlenmesi mümkün olmaz.

4. Zina fiiline bağlı olarak doğan veya doğacak olan çocuğun nesebi baba yönünden reddedilmiş sayılır. Artık bu koca ile çocuk arasında miras ve nafaka hukuku cereyan etmez (bk. el-Kasani, a.g.e., III, 244-248; İbnü'l-Hümam, a.g.e., III, 253 vd.; el-Meydani, a.g.e., III, 77-78; İbnRuşd, Bidayetü' l-Müctehid, Mısır, t.y., II, 120 vd.; İbn Kudame, el-Muğni, Kahire, t.y., VII, 410-416; Abdurrahman es-Sabüni, Meda Hürriyeti'z-Zevceyn fi't-Talak, Beyrut 1968, II, 896 vd.).

Hamdi DÖNDÜREN

2-)Lian için önce erkek "Sözüm doğrudur" diye yemin eder. Dört kerre tekrar eder, beşincide; "Yalan söylüyorsam Allahü tealanın laneti benim üzerime olsun" der. Sonra kadın dört defa; "Allah şahidim olsun ki, bu adam bana zani (zina edici) demekle yalan söyledi" diye yemin eder. Beşincide; "Doğru söyledi ise, Allahü tealanın gadabı benim üzerime olsun" der. Sonra hakim bunları bir talak-ı bain ile ayırır. Lian yapıldıktan sonra, adam sözünden dönerek veya başka bir afife kadını kazf ederek (zina isnad edip isbat edemeyip) had cezası uygulanmadıkça eski hanımıyla tekrar hiçbir zaman evlenemez. (M. Mevkufati)

Bu bilgi faydalı oldu mu ?