Medeni Sureler Nedir

1-)MEDENÎ SÛRELER



Risaletin Medine döneminde inen ayetleri kapsayan sureler için kullanılan bir tefsir usulü terimi.

İslam'ın kamil bir din olarak insanlığa sunulması, yirmi üç senelik bir zaman zarfında ve çeşitli safhalardan geçerek gerçekleşmiştir. İslami tebliğin ilk on üç senesi Mekke dönemidir. Bu dönemde, daha çok İslam'ın akidevi (inanç) esasları işlenerek, insanlar cahili hayatın şirk ortamından uzaklaştırılmaya çalışılmıştır. Bu dönem, İslam inancının kalplere nakşedilmesi dönemidir. Dolayısıyla bu zaman zarfında nazil olan sureler de, insanları putperestlikten ve her türlü kötü davranıştan vazgeçirip, Allah'ın murat ettiği bir yaşama biçimine döndürmek için, onların akıl ve mantıklarına hitap edilerek, Resulullah'ın getirdiklerinin gerçekliği, delilleri ile ortaya konulmaktadır. Kainattan ve yaradılıştan örnekler gösterilerek, Allahın yüceliği ve azametine dikkat çekilir. Ayrıca Allah'ın birliği, kıyamet ve ahiret gibi konular işlenir.

Mekke'de inen surelerde, küfür, fasıklık, isyan ve cehaletin çirkinliği ortaya konularak; iman, Allah'a itaat ilahi düzen; ilim, merhamet ve ihlas gibi hususların kalplerde yer etmesi hedef alınmaktadır. Ayrıca, İslam'ı zorbaca yöntemlerle yok etmeye çalışanlar için geçmiş kavimlerin aynı tür davranışlarının sebeb olduğu helakleri kıssalar halinde anlatılarak; eğer böyle davranmaya devam ederlerse sonlarının onlardan farklı olmayacağı misalleriyle anlatılmaktadır.

Mekke'de sadece bir cemaat statüsünde olan müslümanlar, Medine'ye hicretten sonra artık İslam devletini kurmuş ve İslam'ın bu hedefini gerçekleştirmişlerdi. Bundan dolayıdır ki Medine'de inen surelerde, devlet düzenini sağlayacak şer'i prensipler, insanların birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen medeni, cezai, sosyal, iktisadi kurallar vazedilmekte; ayrıca, şahıslar ve devletler hukukuna ait çeşitli hükümler de tesbit edilmektedir. Ayrıca, ehl-i kitap olan Yahudi ve Hristiyanların inançlarının sapıklığı ve tutarsızlığı da işlenen konulardandır.

Sureleri Mekki-Medeni ayırımına tabi tutarken alimler üç farklı görüş etrafında toplanmışlardır:

a) Surenin Mekki veya Medeni oluşu, surenin nazil olduğu yere göre tesbit edilir. Buna göre Mekke'de inen sureler Mekki; Medine'de inen sureler ise Medeni sayılmaktadır. Arafat, Mina ve Hudeybiye gibi civar yerler Mekke'den; Bedir ve Uhud gibi yerler de Medine'den kabul edilmektedir. Bu görüşe göre, Mekke ve Medine'den çok uzak olan yerlerde nazil olan surelere de Seferi adı verilmektedir.

b) Bazı alimler surenin indiği yere bakmayıp, Hicret esnasında Resulullah (s.a.s)'in Kuba mescidine varışından sonra nazil olan bütün sureleri medeni kabul etmektedirler. Yaygın olarak kabul gören görüş budur.

Buna göre, Hicretten sonra Resulullah (s.a.s)'in Mekke'ye gidişinde nazil olan sureler Mekki değil, medeni sayılırlar.

c) Diğer bazı alimlere göre de surenin muhatabına bakılarak aidiyeti tesbit edilir. Yani Mekkeliler'e hitap eden sureler Mekki; Medineliler'e hitap eden sureler de Medenidir. Başka bir ifade ile, "Ey insanlar!.." hitabıyla başlayanlar Mekki; "Ey iman edenler!.." hitabıyla başlayanlar da Medenidir. Ancak, Mekke'de inen sureler de "Ey iman edenler!.." Medine'de nazil olanlarda da "Ey insanlar!.." hitabıyla başlayan ayetler bulunduğundan dolayı bu tasnif şekli geneli kapsamamaktadır.

Medeni surelerin bazı özellikleri vardır. Bu sureler muamelat, ukubat, feraizden ve cihattan bahseder ve cihata ait emir ve hükümler koyar. Bilindiği gibi Mekke döneminde müşriklerle silahlı mücadeleye izin yoktu. Medine'de inen ve cihata izin veren ayetlerde ise buna izin verilmiştir. Ayrıca münafıkların hareket ve davranışlarından sözetmeleri ve münafıkların görecekleri şiddetli azaplardan bahsetmeleri de Medeni surelerin özelliklerindendir.

Hangi surelerin Mekki, hangilerinin medeni oldukları hakkında alimler arasında ihtilaf vardır. Yirmi surenin Medeni olduğu ittifakla kabul edilirken, on iki surede de ihtilaf edilmiştir.

İttifakla medeni kabul edilen sureler şunlardır: el-Bakara, Âl-i İmran, en-Nisa, el-Maide, el-Enfal, et-Tevbe, el-Mücadele, el-Haşr, el-Mümtehine, el-Cuma, el-Münafikun, et-Talak, et-Tahrim ve en-Nasr.

Hakkında ihtilaf bulunan sureler de şunlardır: el-Fatiha, er-Ra'd, er-Rahman, es-Saf, et-Teğabun, el-Mutaffifin, el-Kadr, el-Beyyine, ez-Zilzal, el-İhlas, el-Felak ve en-Nas.

Bir kısım Medeni surelerde, Mekki ayetler bulunduğu gibi, bir kısım Mekki surelerde de Medeni ayetler bulunmaktadır. Bir surenin nereye ait olduğu genellikle ondaki ayetlerin çoğunluğuna bakılarak tesbit edilmektedir. Ayrıca surenin başlangıcı nerede nazil olmuşsa, ona göre de ayırım yapılmaktadır. Ancak, yaygınlıkla kabul edilen uygulama; başlangıcı Hicretten önce inen surelerin Mekki, sonra inenlerin ise Medeni kabul edilerek, içinde bulunan farklı ayetlerin ciddiyetinin notlarda gösterilmesidir.

Hangi ayet ve surelerin Mekki hangilerinin de Medeni olduğunun tesbit edilmesi, Kur'an'ın anlaşılması bakımından çok önemlidir. Bir konudaki iki veya daha fazla ayetin birbiriyle çelişiyor görünmesi halinde hangisinin nasıh, hangisinin mensuh olduğu; surenin, Mekki veya Medeni olduğunun bilinmesiyle çözümlenebilir. Medeni ayet veya sureler, Mekki olanlardan daha sonra nazil olduklarından, doğal olarak sonra nazil olan ayetin öncekini neshetmiş olduğu anlaşılır. Surelerin mensubiyetinin, nüzul, yer ve zamanının bilinmesi, İslam teşri tarihinin öğrenilmesi ve tedrici gelişimi takip edilerek de teşri'in hikmeti kavranabilir.

Surelerin ne şekilde taksim edileceği hakkında ne Kur'an'da ne de Sünnette bir işaret, bir açıklama yoktur. Bu konudaki açıklamalar, Sahabe ve Tabiinin verdiği bilgilere dayanılarak yapılmaktadır.

Ömer TELLİOĞLU

Bu bilgi faydalı oldu mu ?