Mesfuun Bih Nedir

1-)MEŞFÛUN BİH



Şuf'a hakkı kazandıran şefi'in gayrimenkul mülkü.

Ortak ve komşuya şuf'a hakkının verilmesindeki hikmet, gayrimenkulu satın alan yabancıdan gelmesi muhtemel zarar ve rahatsızlıkları önlemektir. Ayrıca hissesini satmayan ortağa, satanınkini de eklemek suretiyle gayrimenkulun tamamına malik olma imkanı verilmiş ve bu hakla İslamda çok önem verilen komşu hakkına riayet edilmiştir. (H. Karaman, Mukayeseli İslam Hukuku, İstanbul 1987, III, 93).

Şuf'a hakkını temin eden (meşfuun bih) malın gayrimenkul olması şarttır. Çünkü menkul mallarda bu tür bir zarar ve rahatsızlık sözkonusu değildir. Bu yüzden şuf'a hakkı, müşterek mülk gayrimenkullerde sözkonusu olur. Menkul mallarda, vakıf ve miri arazide, gemilerin intikalinde şuf'a hakkından sözedilemez (el-Kasani, Bedayiu's-Sanayi', Kahire 1327-28/1910, V,12 vd.; Mecelle, mad. 1017-1019).

Şuf'a hakkını doğuran üç sebep vardır. Bunlar: Satılan gayrimenkule ortaklık (şerik), satılan gayrimenkule mahsus irtifak hakları* nda ortaklık(halit), satılan gayrimenkul'e bitişik komşuluk (car-ı mülasik). Satılan gayrimenkulde şuf'a hakkı bu sıraya göre tayin olunur. Buna göre Şerik, halit ve car-ı mülasık'a halit ise car-ı mülasık'a tercih olunur. Halit ve Şerik bulunmaması halinde ise gayrimenkule bitişik olan komşu için şuf'a hakkı doğar (el-Kasani, a.g.e., V, 8; Damad, Mecmeu7l-Enhur, İstanbul 1328, II, 472-473; İbn Rüşd, Bidayetü'l-Müctehid İstanbul 1985, II, 214-215; Mecelle, mad. 1009-1010).

Kendisinde şuf'a cereyan eden gayrimenkul, şuf'a ile hükmedilinceye kadar Şefi'in mülkiyetinde bulunmalıdır. Gayrimenkul satıldıktan sonra şerik veya car-ı mülasik şuf'a talebinde bulunurlar ve daha sonra da meşfuun bihi satarlarsa şuf'a hakkı düşer. Çünkü şuf'a hakkı şefi'den zararı defetmek için meşru kılınmıştır. Mal sahibi mülkünü sattıktan sonra ise müşteriden kendisine gelebilecek bir zarar mevcut değildir. Şefi' şuf'ayla hüküm verilmeden önce meşfuun bih'i satması halinde de Şuf'a talebinde bulunamaz (el-Kasani, a.g.e., V, 14; Meydani, el-Lübab, Beyrut, ty., II,113; Kadizade, Tekmiletü Fethi'l-Kadir, Bulak 1315-18, VII, 446; Ö. N. Bilmen, İstılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, VI. 138). Hanefiler dışındaki çoğunluk İslam Hukukçularına göre ise Şefi'in meşfu'un bih üzerindeki mülkiyetinin satış sırasında sabit olması şuf'a hakkının sübutu için yeterlidir. Mülkiyetin, şuf'ayla hükmedilme anına kadar devam etmesi şartı yoktur (İbn Rüşd, Bidayetü'l-Müctehid, İstanbul 1985, II, 219, 220; İbn Cüzeyy, el-Kavaninü'l-Fıkhiyye, ys., ts.,189, Şirbini, Muğnil-Muhtac, Kahire 1377/1958, II, 298, 303, 308 vd.; Behuti, Keşşaful-Kına', Beyrut 1402/1982, IV, 153, 158, 176).

Şefi'in meşfu'un bih olan gayrimenkule şuf'a talebinde bulunduğunda, inkar vaki ise delil ile isbat gerekir (Bilmen, a.g.e., VI, 139).

Kiralanan, ariyet olarak alınan, mescid olarak tahsis edilen veya vakfedilen bir gayrimenkulde şuf'a hakkı sözkonusu değildir (el-Kasani, a.g.e., V,14). Ancak bir binanın katları şuf'a hakkı doğurur (Mecelle, mad., 1011).

Hanefilere göre Şefi'in, şuf'a hakkını talef edip, şuf'ayla hükmedilmeden önce ölmesi halinde, bu hak varis'e intikal etmez. Bundan dolayı Murisin hayatında satılan bir gayr-i menkul hakkında varis için şuf'a hakkı yoktur. Çünkü varis akit sırasında bu mala sahip değildir. Çoğunluk İslam hukukçularına göre ise varis için şufa hakkı söz konusudur (el-Kasani, a.g.e., V, 13-14).

Satılan gayrımenkul'e bitişik birden fazla komşu olması durumunda Şafii ve Malikilere göre herkes hissesine göre şuf'a hakkına sahip olur. Hanefilere göre ise Meşfu'un bihteki hisse miktarına itibar edilmez. Herkes eşit olarak satılan gayri menkulden birer hisse alır (İbn Rüşd, a.g.e., II, 218; İbn Cüzeyy, a.g.e., s. 189; el-Kasani, a.g.e., V, 5; Damad, a.g.e., II, 473; Hamevi, Gamzu Uyuni'l-Besair, Beyrut 1405/1985, III, 191-192).

Şefi', meşfu'un bih olan mahallin kendi mülkü olduğunu müşteride o mahallin başkasının mülkü bulunduğunu iddia etmeleri halinde Şefi'in delili tercih olunur (Bilmen a.g.e., VI, 153; Şuf'a hakkında ayrıntı için bk. "Şuf'a" maddesi).

Saffet KÖSE

Bu bilgi faydalı oldu mu ?