Mineral Nedir

1-)Alm. Mineral (n.), Fr. Minéral (m.), İng. Mineral. Belirli kimyevi bileşime sahip, tabii olarak meydana gelmiş homojen (tek görünümlü) katı madde. Mineral bakır, altın, gümüş, platin ve elmas gibi element halinde veya sodyum klorür, kalsiyum karbonat gibi bileşik halinde de bulunabilir. Mineraller yalnız yer kabuğunda değil, fezadaki diğer gezegenlerde de bulunur.

İnsan tarafından laboratuvarlarda elde edilen bileşikler, tabii olarak meydana gelen bileşikle aynı olsa dahi mineral sayılmaz. Mesela kaya tuzu bir sodyum klorür olup, mineraldir. Fakat insanın sodyum ve klordan laboratuvarda elde ettiği sun’i sodyum klorür mineral değildir. Tabii olarak meydana gelen katılar, yani mineraller, anorganik olarak meydana gelmişlerdir. Petrol, asfalt, kömür ve volkanik camlar, mineral olarak tarif edilemezler. Bu maddeler karmaşık yapıya sahiptirler ve organik yapıdadırlar. Mineraller gazdan, erimiş kayalardan veya çözeltilerden meydana gelebilir.

Her mineralin kristal yapısı, kendine has olup, sabittir. Minerallerin kristal yapılarını inceleyen ilme mineroloji denir. Mineroloji, on sekizinci yüzyıl ile on dokuzuncu yüzyılın ilk başlarında gelişmiştir. 1830 senesinde 32 sınıf kristal tesbit edilmişti. Atom teorisinin gelişmesiyle kristallerin dışarıdan gözüken muntazam yapılarının esasen kristali meydana getiren atomların kristal içindeki dizilişiyle ilgili olduğu anlaşılmıştır. Bunu Alman bilim adamı Max Von Laue, X ışınları yardımıyle 1912’de ispat etmiştir. Her kristalin X ışınını kırma biçimi değişiktir.

Mineraller basit veya karmaşık formüllerle ifade edilirler. Tabiatta serbestçe bulunan altın minerali yalnız Au formülüyle ifade edildiği halde, kuartz SiO2 magnezit MgCO3, barit BaSO4, lawsonit CaAl2Si2O7 (OH)2.2H2O formülleriyle ifade edilir. Minerallere verilen isimler daima -it son ekiyle biter, kelimenin diğer kısmı kristalin rengi, şekli, yoğunluğuyla ilgili bilgiyi verir. Mesela albit mineralinde albus Latince “beyaz” manasına gelir. Albit minerali beyaz renklidir. Barit Latince de “ağır” manasına gelen barys kelimesinden türetilmiştir.

Minerallerin bileşimleri kimyasal analizlerle, yapıları ise X ışını analizleriyle anlaşılır. Tecrübeli mineralojistler mineral kristallerine bakarak bunun hangi mineral olduğunu anlayabilirler. Bugüne kadar tesbit edilebilen mineral sayısı yaklaşık 2000 adettir. Mineralleri tanımak için kristal biçimi, kristallerin kırılış yönleri mühimdir. Mesela mika bir yönde rahatça kırılıp levhalara ayrılabildiği halde, diğer yönde kırılmaz. Halbuki kuartz belirli bir yönde kırılamaz. Mineralleri tanımanın bir yolu da her kristale ait rengi tanımaktır. Mesela bakır bileşimli mineraller yeşil ve mavi renklidir. Manganez silikat mineralleri pembe renklidir.

Minerallerin ışığı yansıtma özelliği de tanınmasında mühimdir. Havanın ışığı kırma indisi (indeksi) 1’dir. Mesela buzun, 1,310; kuartzın 1,55; elmasın 2,419’dur. Kırılma indisi (indeksi) büyüdükçe parlaklık artar. Parlaklık kristalin gösterişini arttırır.

Minerallerin tanınmasında bir özellik de sertliktir. Mineralojide minerallerin sertlik dereceleri tarif edilmiştir. Talk 1, kalsit 3, kuartz 7, elmas 10 sertlik derecelerine sahiptir. 2 sertlikteki minerale tırnak izi çıkabildiği halde, 3 sertlikteki mineral ancak çakı ile çizilebilir. 5 sertlikteki mineralin çizilmesi zordur.

Mineraller ya maden işletmelerinde maden elde etmekte veya mineralin bulunuş şekliyle endüstride kullanılır. Mesela, kalkopritten (CuFeS2) bakır; hematitten (Fe2O3) demir; zirkondan (Zr Si O4) zirkonyum elde edilir. Kristal olarak elde edilen minerallerden elmas, endüstride kesme işlerinde; kalsit, kireçtaşı olarak çimento yapımında; balçık, seramik ve çinicilikte; apatit (kalsiyum fosfat) gübre ve sülfürik asit üretiminde kullanılır.

2-)Normal sıcaklıkta doğada katı durumda birtakım maddelerle karışık veya birleşik olarak bulunan veya kimyasal yollarla elde edilen inorganik madde.

3-)İçinde inorganik maddeler bulunan.

4-)Temel organik yapıyı oluşturan karbon, hidrojen, oksijen ve azot elemetleri dışındaki elementler.

5-)Anorganik tepkimelerle oluşmuş, belirli bir kimyasal yapısı olan doğal bileşikler. (Bu terim fosilleşmiş kimi organik karışımlar için de kullanılır.)

6-)Temel organik yapıyı oluşturan karbon, hidrojen, oksijen ve azot dışındaki elementler.

7-)Yaşam için gerekli olan inorganik yem elementleri.

8-)Organik olmayan homojen katı madde.

9-)Madensel, madeni

10-)Madenli, mineral

11-)Maden, mineral

12-)Maden filizi

13-)Madensel madde

14-)Çoğ., ing., dili sodalı içecekler mineral

15-)Mineral, maden, madensel tuz

16-)s. 1. madensel, madeni. 2. mineral. i. 1. maden, mineral. 2. maden filizi. 3. çoğ., İng., k. dili madensuyu.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?