Tanzimat Edebiyatı Nedir

1-)Tanzimat edebiyatı, Divan edebiyatına ve Osmanlı hayat tarzına, örf ve adetlerine tepki olarak doğdu. İlimde, teknikte ilerlemek, eski ihtişamlı günlerimize kavuşmak yerine, daha ziyade batının yaşama tarzını, adetlerini ve edebiyatını benimsemek gerektiğine inanan bu devir şair ve yazarları yeni bir edebiyat hareketi başlattılar.

Şinasi, 1860’ta Âgah Efendiyle beraber Tercüman-ı Ahval gazetesini, 1862’de de Tasvir-i Efkar’ı yayınladı. Bu gazeteler vasıtasıyla batı taraftarı fikirlerini yaymaya başladı. Şinasi’den sonra bu edebiyatın başlıca temsilcileri olan Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Süavi ve Ahmed Midhat eserlerinde batılı fikirlerini yaymaya çalıştılar. Tanzimat her sahada bir dışa dönüş olduğu gibi edebiyatta da dışa (Batıya) dönüş vardır.

Tanzimat yazar ve şairlerinin ayrı ayrı kişilikleri görülür. Hepsinin müşterek taraflarıysa Batı hayranı olmalarıdır. Fransız kültürüyle yetişmişlerdir. Onlar, 18. yüzyılda yaşamış Montesquieu, J.J. Rousseau, Voltaire gibi yazarların düşüncelerine bağlanmışlardır. Vatan, millet, adalet ve meşrutiyete olan hayranlıklarını dile getirirler. Hepsi, “sanat cemiyet içindir” görüşünü benimsemişlerdir. Edebiyat yoluyla milleti yükseltmeye, dertlere çare bulmaya uğraşırlar. Yeni fikirler içinde yoğrulmuş bir nesil yetiştirmek arzusundadırlar.

Edip olarak Tanzimatçılar çok yönlüdürler. Hem şair, hem romancı, tiyatro yazarı, tarihçi, tenkitçi, hem de gazeteci olarak çalışmışlardır. Çoğu gizli ihtilal gruplarına katıldıklarından bir kısmı yurttan kaçmış, bazıları da hapis, sürgün hayatı yaşamıştır.

Tanzimat edebiyatını üslup ve düşünce yönünden hazırlayan eserler, metinler ve belgeler üzerinde şimdiye kadar yeteri kadar durulmamıştır. Ahmed Hamdi Tanpınar’ın On dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi ve Prof. Mehmed Kaplan’ın bu döneme ait bazı incelemeleri vardır.

Bu edebiyatı temsil eden kişilerin çoğu şair olmalarına rağmen esas değişikliği nesirde yapmışlardır. Batıdan alınan fikir ve kavramlarla nesri büsbütün değiştirmişlerdir. Tanzimatla edebiyatımıza “roman, hikaye, tiyatro, makale, nutuk” gibi nesir çeşitleri girmiştir. Önceki nesirde, konuya girmeden yapılması adet olan başlangıç yazılarını attılar, kestirmeden esasa girmek yolunu kullanmaya başladılar. Şaşaalı üslubu, güzellik ve sanat değerini geri plana bıraktılar.

Tanzimat devri roman ve hikayecileri Ahmed Midhat, Emin Nihad, Şemseddin Sami, Namık Kemal, Mehmed Murad, Samipaşazade Sezai, Recaizade Ekrem, Nabizade Nazım’dır. Sadullah Paşa, Münif Paşa ve Yusuf Kamil Paşa da Tanzimat edebiyatını hazırlayanlar arasında görülür.

İlk Tanzimatçılar, Divan şiirinin nazım şekillerinde bir değişiklik yapmadılar. Vezin olarak aruzu kullandılar. Hece vezni de hemen hepsinde vardır. Divan Edebiyatının zengin kafiyelerine önem verdiler. Başlangıçta sade bir dil kullanmak istedilerse de bunu uygulayamadılar. Sadelikten uzak ve halk diline yabancı bir lisan kullandılar. Divan şiirindeki mecaz ve mazmunlardan sıyrılmaya çalıştılar. Tema yönüyle Divan şiirinden tamamen ayrılan Tanzimat şiirinde yeni fikirler, ferdi temalar ve felsefi düşünüşün ağır bastığı görülür.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?