Ilahı Kanun Nedir

1-)İLÂHİ KANUN



Cenab-ı Hakk'ın peygamberleri ve kitapları vasıtasıyla kullarının uymak zorunda olduğunu bildirdiği ilahi emir ve yasaklar. İlahi kanunlara, ayrıca şer'i kanun, Şeriat da denir.

Kur-an ve Sünnet'te, ilahi kanun anlamında "Sünnetüllah" tabiri de kullanılmaktadır. Mesela: "(Biz bunu) senden evvel gönderdiğimiz peygamberler için de sünnet (kanun) yapmışızdır. Sen bizim sünnetimizde hiç bir değişiklik bulamazsın" (el-İsra, 17/77).

Kadı Beydavi bu ayetteki sünnet kelimesinin, adet ve kanun anlamına geldiğini söylemektedir (Kadı Beydavi, Envarü't-Tenzil ve Esrarü't-Te'vil Mecmau't-Tefasir, IV, 59).

Bir başka ayette; "Allah'ın bundan önce geçenler hakkındaki kanunu ki, Allah'ın kanununu değiştiremezsin" (el-Ahzab, 33/62) buyurulur. Elmalılı Hamdi Yazır, bu ayetteki "Sünnetüllah" tabirinin ilahi kanun anlamına kullanıldığını yazmaktadır (Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, V, 3926-3930).

Diğer bir ayette Sünnetüllah, kanun anlamında şu şekilde kullanılmıştır: "...Ya onlar daha evvelki (ümmetler hakkında geçerli olan) kanundan başkasını mı bekliyorlar? (Hayır) sen Allah'ın kanununda (sünnetinde) asla bu değişiklik bulamazsın" (el-Fatır, 35/43). Nesefi, bu ayeti tefsir ederken "tebdil" zata, "tahvil" vakte aittir; (yani Allah'ın emirlerine isyan edenlere, İlahi kanun gereğince, azaptan başka bir şey terettüd etmez. Azaba herhangi bir şey bedel olmaz. Azabın vakti de başka vakitlere çevrilmez) demektedir (en-Nesefi, Medarikü't-Tenzil ve Hakaiku't-Te'vil Mecmau't-Tefasir. V, 193).

"Allah'ın öteden beri süregelen kanunudur bu; Allah'ın kanununda bir değişme bulamazsın" (el-Feth, 48/23). Beydavi ve Nesefi bu ayeti şöyle açıklıyorlar: "Yani, Allah Teala geçmiş ümmetlere gönderdiği peygamberlerinin behemehal galip gelmelerini eski bir kaide ve kanun olarak koymuştur" (Beydavi, a.g.e, a.y.; Nesefi, a.g.e, VI, 22).

Elmalılı, beşeri kanunla ilahi kanunu şöyle mukayese ediyor: "İlahi kanunun, kanun koyucusu Allah olduğundan, sağlamdır, doğrudur. Beşeri kanunlar, yani insanların yaptığı kanunlar, ne ilim ne de din açısında hiç biri sağlıklı olamazlar. Bunlar ilim yönünden batıl, din yönünden şer teşkil ederler ve doğru değildirler. Bunun için beşerin hakkı gerek ilimde gerek dinde kanun koymak değil, Allah'ın kanunlarını arayıp bulmak ve keşfedip ortaya çıkarmaktır. Arşimed, denge kanunun Newton, cazibe kanununu; Aristo, tenakuz kanununu koydu; demek doğru olmadığı gibi, Ebu Hanife hazretleri de fıkhi kıyas kanununu koydu; demek doğru değildir. Bunlar onların koyucusu olsaydı, eğri ve yalan olurlardı, doğru olmaları, ilahi kanunu keşfetmeye mazhar olmalarından dolayıdır. Bunun için alimler, mucit değil, kaşiftirler. Çünkü ilahi kanunun gizli olanları da vardır" (Elmalılı, a.g.e, I, 126-127).

İlahi Kanuna, fıtri kanun de denir (Krş. Elmalılı a.g.e, I, 197). "Sünnetüllah" ifadesinden "Allah'ın Resulüyle savaşan kafirleri Allah rezil ve perişan eder bu Allah'ın değişmez kanunudur" şeklinde izah edildiği de görülmektedir (Mevdudi; Tefhimu'l-Kur'an, terc. M. Han Kayani ve arkadaşları, V, 391).

İlahi Kanun, yüce Allah'ın yolu metodu ve adetidir. Bir çok ayette bu yolun en doğru yol olduğu dile getirilmektedir. Mesela el-En'am Suresinin 145-153. ayetleri incelendiğinde, ilahi kanunla, insan yapısı kanunlar arasındaki farklılık açığa çıkmaktadır. Aynı surenin 146-148. ayetlerinde de Yahudiler ve Müşrikler helal ve haramlarla ilgili yaptıkları kanunlar nedeniyle terslenmekte ve bundan sonraki ayetlerde ise, iki hukuk arasındaki farklılığı göstermek için ilahı kanun, ortaya konmaktadır. Sonra, 154. ayette Hz. Peygamber (s.a.s)'e verilen aynı kanunun Musa'ya da verildiği belirtilerek, "..Öyleyse bu kanuna uyun..." denilmektedir.

"Sümme" kelimesi, daima zaman bakımından bir sonralık ifade etmez. Bu kelime zaman zaman 154. ayette olduğu gibi bir anlatımı pekiştirmek için de kullanılır ve özellikle konuşulan Arapça'da "buna dikkat edin ki.." anlamına gelir. Bu ayette, "Yine dikkat edin ki, İlahi kanun Musa'ya da gönderildi..." denmektedir.

Ahmet YAŞAR

Bu bilgi faydalı oldu mu ?