Haber Nedir
Haber Nedir ? Haber Ne demek ?
1-)HABER
Birşey veya konu hakkında aktarılan
bilgi. Çoğulu "ahbar" gelir. Kur'an-ı Kerim'de,
Tebük seferine çeşitli bahanelerle katılmayanlar hakkında
inen şu ayette sözkonusu kelime çoğul olarak geçmektedir:
"Münafıklar (savaştan) döndüğünüz vakit sizden
özür dilerler. De ki, özür dilemeyin! Size asla inanmayacağız.
Allah bize haberlerinizi açıkça bildirmiştir." (et-Tevbe,
9/94). Nitekim Allah'ın sıfatlarından olan ve
herşeyden haberdar olan manasına gelen "Habir" sıfatı
da aynı kökten gelir.
Hadis ıstılahı olarak haber kelimesi
birkaç manada kullanılmıştır. En yaygın ve kabul
gören tanımı;"hadis" terimiyle eş anlamlı
olarak kullanılmış ve Hz. Peygamber'in hadislerine "haber"
denmiştir. Bu tarif özellikle Horasan hadisçilerinin tarifinden
biraz farklı olup, onlar, sahabe ve tabiinden gelen rivayetlere
"eser" ismini vererek iki kelime arasında ayırım
yapmışlardır (İbn Hacer, Nühbetü'l-Fiker,
İstanbul 1327, s. 4; Suyuti, Tedribü'r-Ravi,Beyrut 1405/1985,
II. 23). Fakat yukarıda da belirtildiği gibi, bu iki terimi,
birbirine benzeyen luğat manasının yanında, ravilerin
bizzat Hz. Peygamber (s.a.s)e ulaşan hadisleri (merfu) nakletmekle
yetinmeyerek, ayrıca sahabeye dayanan (mevkuf) ve tabiin'e varan (maktu')
nakillerle de meşgul olduklarını göz önüne alarak,
hadisçilerin büyük çoğunluğu, her türlü rivayeti ihbar
manasında kullanmışlardır. Bu duruma göre "hadis"e,
"haber"; "haber"e de "hadis" demekte bir
sakınca yoktur (Subhi es-Salih, Hadis İlimleri, trc. M.
Yaşar Kandemir, Ankara 1986, s. 7).
Buna karşılık hadis ile haberi
farklı manada kullananlar da olmuştur: Bunlara göre de, "hadis"
sadece Hz. Peygamber'e ait "merfu"' rivayetleri; "haber"
ise Hz. Peygamber'in' hadisleri dışındaki (mevkuf ve
maktu') rivayetleri ifade eder. Bunun içindir ki, hadisle meşgul
olanlara "muhaddis" dendiği halde, tarih, hikaye veya kıssa
ile uğraşanlara "ihbari" denmiştir. Bu
izahların yanında "iki kelime arasında umum, husus,
mutlak farkı vardır. Her hadis haberdir; Fakat her haber hadis
değildir" şeklinde izah edenler de vardır (İbn
Hacer, a.g.e. s. 4). Buna mukabil "Sadece sahabe ve tabiinin sözlerine
eser denmesi doğru değildir; zira mevkuf ve makru "haberler
içinde merfu sayılan rivayetler vardır" gerekçesi ile bu
ayrıma karşı çıkanlar vardır (Suphi es-Salih,
a.g.e s. 7),
Genel olarak haberleri ikiye ayıran usul ve
kelam alimleri, bunlardan birincisine "mütevatir" ikincisine
ise "ahad" haberler ismini vermişlerdir. Haberlerin bu
şekildeki taksimi, o haberlerin rivayet şekline ve ravilerine
göre yapılmıştır.
Mütevatir Haberler: Mütevatir kelimesi, arkası
kesilmeksizin, birbiri peşi sıra gelmek, birini takib etmek
manasına gelen "tevatür" fiilinin ism-i failidir.
Arapça'da "vetertil'l-Kütübe" dendiği zaman, "birbiri
arkasına mektup gönderdim" manası kasdedilir. Fakat bu
gönderme işinde biraz fasıla veya fetret olduğu da
kesindir. Yani "mütevatir" kelimesi, sürekliliği veya hiç
kesintisizliği ifade eden "muvasele" veya "müdareke"
kelimelerinden bu yönüyle ayrılır. Mesela "vetere's-savme"
denildiğinde, bu orucun gün aşırı veya iki günde...
bir tutulduğu anlaşılır. Nitekim Allah (c.c), "Sonra
birbiri arkasına peygamberlerimizi gönderdik" (el -Mü'minin,
23/44) ayetinde, peygamberlerini arka arkaya gönderdiğini
bildirmiş ve kelime olarak da mütevatir kelimesinin diğer bir
türevi olan "tetra"yı zikretmiştir. Buradan da
anlaşıldığı gibi, bu kelime "arka
arkasına gelmek" manasına gelirse de, ayetteki ifade edilen
peygamberlerin gönderilişi gibi; arada fasılaların da
olduğunu anlatır (el-Cezairi, Tahir b. Salih, Tevcihü'n-Nazar,
ila Usuli'l-Eser, Beyrut s. 33-34; Firuzabadi, Besairu
Zevi't-Temyiz fi Letaifi Kitabi'l-Aziz, Beyrut, ty. V.157).
Hadis ıstılahı olarak mütevatir
kelimesi, hemen hemen tüm usul kitaplarında şöyle tarif edilir:
"Yalan üzere birleşmeleri aklen ve adeten mümkün olamayacak
kadar çok kimsenin; senedinin başından sonuna kadar birbirinden
rivayet ettikleri hadis" (el-Cezairi, a.g.e., s. 33; Accac,
Muhammed el-Hatib, Usulü'l-Hadis, Beyrut 1401 / 1981, s. 301; Koçyiğit,
Hadis Usulü, s. 87 ; Aliyyü'l Kari, Şürhu Nuhbetu'l-Fiker,
İstanbul 1927, s. 23 vd...). Bu tariften de
anlaşıldığı gibi, bir hadisin mütevatir
olabilmesi için, öncelikle, kalabalık bir cemaat tarafından
nakledilmiş olması gerekir. Bu kalabalığın
sayısı hakkında belli bir rakam vermek esasen mümkün değildir.
Zira haberin rivayetinde herhangi bir kasıt olmaksızın,
sayısı belli olmayanların ittifak etmeleri veya yalan
üzerinde birleşme ihtimali de olmaması sebebiyle bu
sayıyı tesbite çalışmak da gerekmez. Her ne kadar
bazıları Kur'an-ı Kerim'den delil getirdikleri bazı
ayetlerden hareketle, bu sayının dört, beş, yedi, on, on
iki, kırk, yetmiş... Ve daha fazla olması gerektiğini
söylemişlerse de, sözü edilen ayetlerin konu ile alakasını
kurmak ve mütevatir habere delil olarak getirmek oldukça güçtür (Alüyyü'l-Kari,
a.g.e., s. 22; el-Cezairi, a.g.e., s. 39 vd.).
Tarifte sözü edilen konulardan biri olan mezkur
kalabalığın kasıtlı veya kasıtsız yalan
üzerinde birleşmelerinin mümkün olmaması keyfiyeti de,
delillerin veya karinelerin delaleti ile anlaşılır (el-Cezairi,
a.g.e., s. 34). Ayrıca haberi nakledenlerin sayısı her
devirde veya her kuşakta azalmamalı; hatta artarak devam
etmelidir. Diğer önemli bir konu da, bu haberi nakledenlerin görme
ve işitme fiillerine dayanan cinsten (mahsus) olmalıdır.
Mesela adaletin güzel; zulmün ise çirkin olduğu mütevatir
haber konusuna girmez. Çünkü' bu bilgiler görme veya işitme fiili
ile bilinmezler (el-Cezairi, a.g.e., aynı yer).
Bu şartları taşıyan mütevatir
haber "ilm-i zaruri" ifade eder; onu işiten için red ve
inkarı mümkün olmayan, aksine tasdik ve kabulü zorunlu olan bilgi
olur. Şayet bu bilgi akide ile, alakalı ise ona inanmayı;
amele taalluk ediyorsa, onunla amel etmeyi gerektirir. Bu
şartları taşıyan hadislere de mütevatir hadis denir.
Bu tür haberler görme (ayan) menzilesindedir (el-Accac, a.g.e., s.
301) ve kendi nefsinde ilim ifade eder.
Bu şartları taşıyan mütevatir
hadis, hadis usulünün inceleme konuları
dışındadır. Çünkü hadis usulü bir nevi isnad
ilmidir. Halbuki mütevatir hadiste sened aranmaz (el-Accac, a.g.e., s.
302).
Kavli ve ameli sünnetlerden bir kısmı tevatür
derecesindedir. Fakat bazılarına göre, Kur'an-ı Kerim
tevatüren sabit olduğu halde, sünnet ve icma hem tevatür hem de
ahad yolla sabit olmuştur. Ancak gerek sünnetten ve gerekse
icmadan mütevatir derecesinde olanlar oldukça azdir. Hatta sünnette
sadece mana yönünden mütevatir durumunda olanlar vardır. Mesela
beş vakit namaz, rekatlarının sayısı bu kabil sünnetlerdendir.
Bazı alimler bu şekilde mütevatir sünnetin oldukça az olduğunu
iddia ederken; bazıları buna karşı çıkmış
ve birçok mütevatir sünnetin olduğunu belirtmişlerdir.
Nitekim mütevatir hadisleri biraraya getirerek, eser yazanlar bile olmuştur
(Ebu'l-Feyz Ca'fer el-Kettani, Nazmü'l-Mütenasir
mine'l-Hadisi'l-Mütevatir, Fas,1328; Suyuti, el-Ezharu'l-Mütenasira
fi'l-ahbari'l-Mütevatire, Beyrut 1405/1985).
Mütevatir hadisler de kendi aralarında lafzi
ve manevi diye ikiye ayrılırlar. Lafzi mütevatir, bütün
ravileri tarafından ortak lafızlarla; diğer bir ifade
ile aynı anlama gelen lafızlarla rivayet edilmiş olan
hadislere denir. Mesela, "Kim bana, kendime ait olmayan bir söz
isnad ederse ateşteki yerine hazırlansın" (Buhari,
İlim, 39) hadisi buna örnektir. "Sözümü işitip
ezberleyen, muhafaza eden kimsenin Allah, yüzünü ağartsın.
Nice insan vardır ki ilmi, kendisinden daha alim olan kimselere
ulaştırır" (Tirmizi, İlim, 7) hadisini de
konuya örnek olarak verebiliriz.
Manevi mütevatir ise, raviler tarafından lafzan
değil de, çeşitli olaylara binaen muhtevası ortak olarak
rivayet edilen hadislerdir. Duada elleri kaldırmak manevi
mütevatire örnek olarak verilir (el-Cezairi, a.g.e., s. 46; el-Accac,
a.g.e., s. 120-121).
Talat SAKALLI
2-)1. Sünnet, hadis-i şerif.
Şüyu bulma (herkesçe duyulma, yayılma bilinme) derecesine göre haber; ya mütevatir (Resulullah efendimizden, birçok kimsenin rivayet ettiği hadis), ya meşhur (ilk zamanda bir kişi bildirmişken, ikinci asırda şöhret bulan hadis), ya müstefiz (söyliyenleri üçten çok olan hadis), ya garib (yalnız bir kimsenin bildirdiği hadis), yahut da aziz (iki veya üç kimsenin naklettiği hadis) olur. (İmam-ı Süyuti)
Her hadis-i şerif haberdir ancak her haber hadis-i şerif değildir. (İmam-ı Süyuti)
Haberde "Tövbekarlarla sohbet edin, zira onların kalbleri daha yumuşaktır" diye varid olmuştur (gelmiştir). (İmam-ı Gazali)
2. Eshab-ı kiram, Tabiin ve Tebe-i tabiinden bildirilen söz.
3-)Bir olay, bir olgu üzerine edinilen bilgi, salık
Örnek:Çırağın bir şeyden haberi yok. M. Ş. Esendal
4-)İletişim veya yayın organlarıyla verilen bilgi.
5-)Bilgi.
6-)Yüklem.
7-)Bk. yüklem
8-)Günün iç ve dış olayları konusunda kamuoyunu aydınlatıcı ve oluşturucu bilgiler veren kısa metin ve bu metinle ilgili görüntü gereci.
Bu bilgi faydalı oldu mu ?
Kelime Türü Nedir ?




























Sizde içinde Haber kelimesi geçen bir şeyler paylaşın !
