Hacı Paşa Biyografisi
Hacı Paşa : Yıldırım Bâyezîd Han devrinde yetişen fıkıh ve tıb âlimi. İsmi, Hıdır bin Ali bin Hattâb olup, Hacı Paşa diye meşhurdur. Lakabı Celâlüddîn’dir. Aslen Aydınlı olan Hacı Paşa, Konya’da doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 1413 (H. 816) veya 1417 (H. 820) senesinde Ödemiş’e bağlı Birgi’de vefât etti.
Anadolu’da ilim öğrendikten sonra, Mısır’a gitti ve büyük âlim Ekmelüddîn Bâbertî’den yüksek din bilgilerini öğrenerek Hanefî mezhebi fıkıh âlimi oldu. Mübârek Şâh Mantıkî’den de aklî ilimleri tahsil etti. Aklî ve naklî ilimlerde tahsilini tamamlayıp, faydalı eserler yazdı.
Bir ara ağır hastalığa yakalanması, tıb tahsiline yönelmesine yol açtı ve kısa zamanda, devrinin en meşhur doktoru oldu. Kâhire’nin büyük hastahânesine baştabib tâyin edildi. İlâçlar ve hastalıklar üzerine ihtisâsını ilerlettikten sonra memleketine döndü. Aydınoğulları beylerinden Îsâ Beyin teveccühüne kavuştu. Îsâ Bey için Şifâ-ül-Eskâm ve Devâ-ül-Âlâm adlı eseri ile, Türkçe Teshîl adlı muhtasar bir tıb kitabı yazdı. Tîmûr Hanın tabibleriyle görüştü. Yapılan ilmî münâzarada, ilminin üstünlüğünü, tebâbetteki ehliyeti ve dirâyetini kabul ve tasdik ettiler. Seyyid Şerîf Cürcânî hazretleriyle görüşüp sohbette bulundu ve iltifâtlarına mazhar oldu. Yerleştiği Birgi kazâsında 1413 veya 1417 senesinde vefât etti. Hıdırlık Kabristanı yakınlarına defnedildi.
Hacı Paşanın 1380 senesinde tamamladığı Şifâ-ül-Eskâm ve Devâ-ül-Âlâm adlı eserinin genel plânı, İbn-i Sînâ’nın Kânun’una benzemektedir. Dört bölümden meydana gelen eserin birinci bölümünde genel bilgiler, ikinci bölümünde yiyecek ve içecekler, üçüncü bölümde hastalıkların sebepleri, dördüncü bölümde genel hastalıklar yer almaktadır. Hacı Paşa kitâbın girişinde, eseri yazarken karşılaştığı güçlükleri, hocalarından yaptığı tahsili, hastahâne tecrübelerini ve okuduğu tıb kitaplarını bildirmektedir. Ayrıca birçok gözlemlere de yer vermiştir. Hacı Paşa daha sonra bu eserini kısaltıp, Türkçe olarak Teshîl-üt-Tıb isimli kitabı yazmıştır. Bunlar arasındaki fark, Arabçasının ilmî olması, Türkçesinin ise halka hitâb edip, pratik olmasıdır. Hacı Paşanın Müntehab-üş-Şifâ adında diğer bir eseri daha vardır. Bu da Şifâ’nın başka bir kısaltmasıdır ve Aydınoğlu Îsâ Beye ithâf edilmiştir.
Hacı Paşa, ömrü boyunca, Allahü teâlânın dînini öğrenmek, insanlara doğru yolu öğretmek için uğraştı. Öğrendiği tıb bilgilerini, Allahü teâlânın kullarını tedâvide kullandı. İnsanların rûh ve bedence sağlam; dünyâ ve âhirette huzûrlu olmaları için çalıştı. Birçok talebe yetiştirdi. Bahsedilen eserlerden başka, Kutbüddîn Râzî’nin Şerh-i Metâli-ül-Envâr adlı eserine bir hâşiyesi, İmâm-ı Beydâvî hazretlerinin Tevâlî adlı eserine de bir şerhi vardır.
Hacı Paşa : Hacı Paşa akademisyen-müderris
Hekim Konyalı Hacı Paşa
Anadolu'nun İbni Sina'sı olarak bilinen fıkıh ve tıp bilginidir. İsmi, Celâlüddîn Hızır bin Ali el-Konevi olup, Hacı Paşa diye meşhurdur.
1335 yılında Konya'da doğdu. İlk tahsilini ve medrese eğitimini Konya'da yaptı.
Ailesi o zamanın bilim merkezlerinden biri olan Kahire'ye gönderdi. Bu bilgi ailesinin oldukça zengin olduğunu göstermektedir. Kahirede'de hocaları Şeyh Ekmelüddin’den ve Mübarekşah Mantıki'den dersler aldı.
Bir ara ağır hastalığa yakalanması, tıb tahsiline yönelmesine yol açtı. Kısa zamanda devrinin en meşhur doktoru oldu. Kahire’nin en büyük hastahanesine baştabib tayin edildi. İlaçlar ve hastalıklar üzerine ihtisasını ilerlettikten sonra memleketi Konya'ya döndü. Aydınoğlu İsa Bey'in daveti üzerine Aydın'a yerleşti. İsa Bey için Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-Alam adlı eseri ile, Türkçe Teshil adlı muhtasar bir tıb kitabı yazdı. Timur Han'ın tabibleriyle görüştü. Yapılan ilmi münazarada, ilminin üstünlüğünü, tebabetteki ehliyeti kabul ettiler. Büyük islam mütefekkiri Seyyid Şerif Cürcani onun dehasına hayranlığını yazmıştır.
Hacı Paşa'nın Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-Alam adlı eserinin genel planı, İbn-i Sina’nın Kanun kitabına benzemektedir. Dört bölümden meydana gelen eserin birinci bölümünde genel bilgiler, ikinci bölümünde yiyecek ve içecekler, üçüncü bölümde hastalıkların sebepleri, dördüncü bölümde genel hastalıklar yer almaktadır. Hacı Paşa kitabın girişinde, eseri yazarken karşılaştığı güçlükleri, hocalarından yaptığı tahsili, hastahane tecrübelerini ve okuduğu tıb kitaplarını bildirmektedir. Ayrıca birçok gözlemlere de yer vermiştir. Hacı Paşa daha sonra bu eserini kısaltıp, Türkçe olarak Teshil-üt-Tıb isimli kitabı yazmıştır. 1423 yılında Ödemiş’e bağlı Birgi’de vefat etmiştir. Gömüldüğü yere Hızırlık adı verilmiştir.
Eserlerinden Bazıarı:
Şifaül-Eskam, Devaül-Alam, Teshilüt-Tıb, Kitabül-Feride, Kitabüt-Alim vs.
Kaynak:
Hekim Konyalı Hacı Paşa / A. Süheyl Ünver, İstanbul Üniv.1953
Bu bilgi faydalı oldu mu ?
