Kül Tegin Biyografisi
Kül Tegin : Göktürklerin Kutlug devri kumandanlarından, Bilge Kağan’ın kardeşi. Babası, Göktürklerde millî şuuru uyandırarak, İkinci Hâkanlık devrinin kurucusu İlteriş Kutlug Kağan, annesi İl-Bilge Hâtun idi. Babası Kutlug Kağan’ın 692 senesinde vefât ettiğinde, yedi yaşındaydı. Ağabeyi Bilge ile amcası Kapagan Kağan’ın yanında büyüyüp, yetişti. Atabeki, büyük edip ve prens Yolluğ Tegin idi. Onun terbiyesinde yetişip, Türk töresini, devlet idâresini ve lüzumlu âdab ve erkânı öğrendi. Küçük yaşından îtibâren Bilge ile berâber amcası Kapagan Kağan’ın yanında akınlara, seferlere katılmaya başladı.
702 senesinde devlet hizmetine girdiğinde, on altı yaşında idi. Amcası Kapagan Kağan ile Mâveraünnehr’deki Suğdakiler üzerine yapılan sefere katıldı. Muvaffakiyetle dönüldü. 706 senesinde elli bin kişilik Çin ordusunun imhâ edilmesinde çok büyük hizmeti geçti. Piyâde kuvvetleriyle hücuma geçerek Çin kumandanını esir etti. Esir Çin kumandanını Kağana gönderdi. 707 senesinde Çinliler ile yapılan muhârebede üç at değiştirecek kadar çetin mücâdelelere katıldı. Yaralanmasına rağmen muhârebeye devâm etti. Bu muhârebede Çin ordusu yok edildi. Çinlilerin teşvik ettiği isyanların bastırılmasında mühim hizmetlerde bulundu.
Kapagan Kağan’ın 716 senesinde vefâtıyla, ağabeyi Bilge’nin kağanlığa geçmesine çalıştı ve muvaffak oldu. Kendisi cesâret ve muharipliği ile meşhûr olduğundan, ordu kumandanı ve doğu bölgesi şadlığına getirildi. İç isyanların ve taht kavgalarının bastırılmasında vazîfe aldı. Âsîleri mağlub ederek, Türklerin birlik ve berâberliğini sağladı. 731 târihinde Moga Kurgan’daki karargâhında öldü. Onun ölümü başta Bilge Kağan olmak üzere Türk milletini mâteme boğdu.
Kül Tegin adına âbidevî bir eser yapıldı. Orhun Nehri sâhilinde Orhon Âbideleri veya Türük Bengü Taşları da denilen eser, Türk yâni Orhon Alfâbesiyle yazıldı. Âbide, Yollug Tegin tarafından yazılıp, 21 Kasım 731’de Orhun Nehri sâhiline dikildi. Âbide’de; Alpliği, cesâreti, muhâripliği, kumandanlığı ve Türk Milleti’ne hizmeti edebî bir lisanla anlatılır. Kül Tegin Âbidesi, Göktürk Târihi, kültürü, Türk dil ve edebiyâtı yönünden emsalsiz bir eserdir. Âbide’nin metni Türkçe yazılmış, ayrıca Çince tercümesine yer verilmiştir.
Kül Tegin : Kül Tegin (18.04.678)- (09.09.725) Göktürk Devleti Devlet Adamı
684 yılında doğdu. Babası İlteriş Kağan öldüğünde ağabeyi Bilge 8, Kül Tegin ise 7 yaşındaydı. Ağabeyiyle birlikte amcası Kapağan Kağan tarafından büyütüldü. Bilge Kağan 32 yaşında ülke yönetimini ele aldığında, Kül Kegin de 31 yaşında onun yardımcısı oldu ve ordunun başına geçti. Ağabeyi ile birlikte ülkesinde istikrarı sağladı, isyanları bastırdı. Kül Tegin’e ilişkin en sağlıklı bilgiler, Orhun Abideleri’nde yer alır.
16 yaşında amcası Kapağan Kağan ile birlikte 50 bin kişilik Çin ordusuyla yapılan savaşa katıldı. Kahramanlığı ile dikkat çekti. 21 yaşında Çinli general Caca ile yapılan savaşta da yer aldı. Bu savaşta üç atını kaybetti. Çinli askerlerin attığı 100’den fazla oktan kurtuldu. Bu savaşın kazanılmasında büyük payı olduğu abidelerde yazılıdır.
Göktürk Devleti’ne başkaldıran Kırgızlara karşı düzenlenen sefere katıldı. Sanga Dağı’nın eteklerinde 710 yılında yapılan savaşta, Kül Tegin’in savaşçılığı Çinlilerin de dikkatini çekti. Çin kaynakları onu ‘Yenilmez Savaşçı’ olarak nitelendirdi.
27 Şubat 731 tarihinde 47 yaşında öldü. 1 Kasım 731 tarihinde kendisine büyük bir cenaze töreni düzenlendi. Törene Çin, Tıtan, Tatabı, Tibet, İran, Soğd, Buhara, Türgiş, Kırgız ve diğer devlet boyları da katıldı.
HAKKINDA YAZILANLAR
KÜL TEGİN
Göktürklerin Kutlug devri kumandanlarından, Bilge Kağan’ın kardeşi. Babası, Göktürklerde milli şuuru uyandırarak, İkinci Hakanlık devrinin kurucusu İlteriş Kutlug Kağan, annesi İl-Bilge Hatun idi. Babası Kutlug Kağan’ın 692 senesinde vefat ettiğinde, yedi yaşındaydı. Ağabeyi Bilge ile amcası Kapagan Kağan’ın yanında büyüyüp, yetişti. Atabeki, büyük edip ve prens Yolluğ Tegin idi. Onun terbiyesinde yetişip, Türk töresini, devlet idaresini ve lüzumlu adab ve erkanı öğrendi. Küçük yaşından itibaren Bilge ile beraber amcası Kapagan Kağan’ın yanında akınlara, seferlere katılmaya başladı.
702 senesinde devlet hizmetine girdiğinde, on altı yaşında idi. Amcası Kapagan Kağan ile Maveraünnehr’deki Suğdakiler üzerine yapılan sefere katıldı. Muvaffakiyetle dönüldü. 706 senesinde elli bin kişilik Çin ordusunun imha edilmesinde çok büyük hizmeti geçti. Piyade kuvvetleriyle hücuma geçerek Çin kumandanını esir etti. Esir Çin kumandanını Kağana gönderdi. 707 senesinde Çinliler ile yapılan muharebede üç at değiştirecek kadar çetin mücadelelere katıldı. Yaralanmasına rağmen muharebeye devam etti. Bu muharebede Çin ordusu yok edildi. Çinlilerin teşvik ettiği isyanların bastırılmasında mühim hizmetlerde bulundu.
Kapagan Kağan’ın 716 senesinde vefatıyla, ağabeyi Bilge’nin kağanlığa geçmesine çalıştı ve muvaffak oldu. Kendisi cesaret ve muharipliği ile meşhur olduğundan, ordu kumandanı ve doğu bölgesi şadlığına getirildi. İç isyanların ve taht kavgalarının bastırılmasında vazife aldı. Asileri mağlub ederek, Türklerin birlik ve beraberliğini sağladı. 731 tarihinde Moga Kurgan’daki karargahında öldü. Onun ölümü başta Bilge Kağan olmak üzere Türk milletini mateme boğdu.
Kül Tegin adına abidevi bir eser yapıldı. Orhun Nehri sahilinde Orhon Abideleri veya Türük Bengü Taşları da denilen eser, Türk yani Orhon Alfabesiyle yazıldı. Abide, Yollug Tegin tarafından yazılıp, 21 Kasım 731’de Orhun Nehri sahiline dikildi. Abide’de; Alpliği, cesareti, muharipliği, kumandanlığı ve Türk Milleti’ne hizmeti edebi bir lisanla anlatılır. Kül Tegin Abidesi, Göktürk Tarihi, kültürü, Türk dil ve edebiyatı yönünden emsalsiz bir eserdir. Abide’nin metni Türkçe yazılmış, ayrıca Çince tercümesine yer verilmiştir.
Bu bilgi faydalı oldu mu ?
